كسى كه در اين راه تلاش كند، ممكن است در خواب به گوشه هايى از عوالم روحانى و معنوى دست يابد كه هرگز در بيدارى به دست نمى آيد.
كسى كه با اوصاف ياد شده بخوابد، هرگاه قبل از موقع نماز شب بيدار شد، خوب است با ذكر و دعايى خدا را ياد كند و هنگام چرخش از اين پهلو به آن پهلو خدا را تسبيح گويد و چون براى نماز شب بيدار شد، به ياد لطف خدا درباره خودش بيفتد كه دوباره حيات جديد به او بخشيد و پيش از آنكه بنشيند، سر به سجده بگذارد و بر اين نعمت خدا را شكر كند كه او را دوباره بيدار و زنده ساخت و اگر مى خواست، جدايى روح از بدن را ابدى مى ساخت. حال كه دوباره نعمت حيات يافته، خدا را سپاس گويد و فرصت را غنيمت شمارد و در اين فكر باشد كه در اين حيات تازه، به حيات ابدى و بى مرگ دست يابد و بداند كه اين حيات، سرمايه اى است كه خداوند به او داده تا تجارت كند. اگر بتواند بايد نفيس ترين كالا را بخرد، يعنى معنويات و در اين تلاش، سستى و كوتاهى نكند.
نمازگزارى كه به اين مراحل توجّه كند و اين لطايف را دريابد، همچنانكه اهل دنيا لذّتهاى دنيوى را مى شناسند، او هم با دل و جانى لبريز از محبّت خدا، از شناخت و معرفت و محبّت پروردگارش لذّت مى برد و اين انس با مولا را بهترين شادمانى روح مى يابد.
امّا آداب نماز شب: از امامان معصوم(عليهم السلام) درباره كيفيّت نماز شب و آداب و وظايف نمازگزار و دعاهايى با محتواهاى ارجمند و والا و متناسب با روح بلندِ نيايشگران شب روايات بسيارى نقل شده كه تفصيل آنها در كتب دعا، از جمله در بحارالأنوار آمده است.
آنچه گفتنى است اينكه بنده، از مجموع آن وظايف و دعاها و برنامه ها، آنچه را كه با حالتِ روحى خودش سازگار است، انتخاب كند. پيشينيان، گاهى براى پيدا كردن حالتِ رقّت قلب و خشوع و حال عبادت، تلاشهاى عجيبى مى كردند، مثلا لباسهاى خشن مى پوشيدند، دستهاى خود را به گردنشان مى بستند، خود را به خاك مى ماليدند، خود را به آتش نزديك مى ساختند، بر سر خويش خاك مى پاشيدند، وارد قبرها مى شدند، مردگان را صدا مى كردند، با خودشان حرف و خطاب داشتند، دعاها و مناجاتهايى را كه مؤثّر و جانسوز است بر مى گزيدند، همه اينها براى آن بود كه حال نيايش پيدا كنند.
