هر آنچه كه پيمودنش انسان را به مقصود مى رساند، صراط است. گاهى اين چيز، راهى است كه در دشت و بيابان و آباديها كشيده مى شود، گاهى راهى است كه انسان را به خداشناسى مى رساند، گاهى مسيرى است كه به قرب و جوار خدا در بهشت منتهى مى شود. آن راهى كه به بهشت مى رسد عمل به دين و شناخت امام و اطاعت او، خصوصاً معرفت نسبت به اميرالمؤمنين(عليه السلام) است.
راههايى كه در دنيا انسان را به مقصد مى رساند، گاهى مستقيم است، يعنى نزديك ترين راه، گاهى هم راه غير مستقيم است. راه مستقيم بين دو نقطه، يكى بيشتر نيست، ولى راه كج بيشمار است، منتهى بعضى نزديكتر است، بعضى دورتر.
دورترين راه به خدا، راه شيطان و برادران اوست و نزديكترين راه، راهى است كه با شناختِ كاملترى از خدا و اسماء و صفات و افعال او و اخلاق شايسته ترى همراه باشد. حركاتِ اختيارى انسان در روح او و حقيقت و قلب او اثر مى گذارد و او را به خدا و معنويّات دور يا نزديك مى سازد. هر اثرى كه در روح و قلب پيدا شود، همچون گامى به سوى بهشت يا جهنم است. خداى متعال بر اساس حكمت خويش براى هر عملى، تأثيرى در قلب قرار داده است، يا نزديك كننده يا دور سازنده، توفيق آورنده يا محروم كننده. كار خير، دل را شايسته و آماده براى پيدايش كار خير مى سازد، كه نام آن «توفيق» است. كار بد نيز دل را براى سر زدن كار ناشايست، آماده مى كند كه نامش «خذلان» يا سلب توفيق است.
در اين مسير، آنچه سير مى كند روح انسان است و سير او همان حركاتِ متمايل به خوبى يا بدى است كه در آن است. اين حركاتِ اثرگذار در قلب نيز، ريشه در صفاتِ قلب دارد، صفاتى كه پيش از حركات است، مانند مراتب معرفت، علم، كفر، جهل كه اينها در سر زدن افعالى از انسان مؤثر است. كارهايى كه از انسان سر مى زند، در نتيجه اراده عمل كننده و اوصافِ تأثيرگذار در اراده خير و شرّ است. هر كس به اقتضاى ماهيت وجودى خويش از خدا مى خواهد كه او را توفيق پيمودن راه سعادت و بهشت و قرب خدا عطا كند يا با بى توفيقى، خواستار راه شقاوت و دوزخ و دورى از ساحت قرب خدا مى شود.
