«الحمدللّه» يعنى همه حمدها از آن خدا و مخصوص اوست. انسان ستايشگر خدا، به نعمتهاى خدا اعتراف مى كند و سپاس بر آنها را آشكار مى سازد و معتقد است كه همه نعمتها از اوست، پس همه ستايشها هم براى اوست. ستايش زبانى نسبت به چيز زيبا و نيكوست. هر جمال و زيبايى هم از آثار جمال الهى است و هر خيرى كه در جهان است از آثار فيض پروردگار است. پس گفتن «الحمدلله»، يعنى همه حمدها و ثناها براى كسى است كه در بر دارنده و جامع همه كمالات و خيرات است، چون هر كمال و خيرى از اوست و او نعمت دهنده حقيقى است.
«ربّ العالمين»، يعنى رساننده هر چيز، با همه اجزاء و جزئياتش به كمالى كه حكمت خدا براى آن رقم زده است و كارهاى آن و تغذيه، رشد، نگهدارى و همه لوازم آن را تدبير مى كند. ربوبيّت خدا همه آنچه را كه در هستى است در بر مى گيرد و او در اين ربوبيت و پروردگارى، «يگانه» است. در پهنه هستى عالمهاى متعددى است و او پروردگار همه اين جهانهاست، حتى جهان جنّ و شياطين. او هستى بخشِ هر چيز است، تا ابد. همه جهانها با تربيت و ربوبيّت او پابرجاست. البته رسيدن به اين مرحله از معرفتِ «توحيد ربوبى» دشوار و كار عارفان كامل است. وقتى اين اوصاف، ملكه بنده شد، در او حالتِ تعظيم و فروتنى و حيا و خشوع در برابر خداى متعال پديد مى آورد. وقتى حقيقت معناى ربوبيّت بر او روشن گشت و همه اجزاى عالم را از هر جهت، تحت تربيت و مراقبت خدا ديد و خود را غرق در نعمتها و افاضات الهى يافت كه از روى جود و فضل، به او روزى مى دهد، نگه مى دارد، حمايت مى كند و كارهاى او را اصلاح مى كند تا او را به كمال برساند، ناچار حالت سپاس در برابر اين نعمتها مى يابد. وظيفه پرورده مطلق در برابر پروردگار مطلق، جز اخلاص صادقانه در همه مراتب بندگى نيست. وقتى به چنين مرحله و معرفتى رسيد، غير خدا را مؤثّر در هستى نمى بيند.
«الرحمان الرحيم» معناى آن گذشت. در سبب تكرار آن نكاتى گفته اند. از جمله اينكه در نوبت اوّل، اشاره است كه نام خدا اين دو صفت را دارد و در نوبت دوّم، توصيف ذات خداست. يا اينكه در بار اول، بيان خود دو صفت است و در بار دوّم ظهور اين دو صفت در جهان است.
«مالك يوم الدّين» يعنى مالك روز جزا و قيامت است. مالكيّت او قدرت و استيلاى كامل اوست، نه مثل مالكيت مالكان نسبت به دارايى خويش يا مالكيت سلاطين نسبت به مملكت خويش يا مالكيّت اشخاص نسبت به اعضاى خود، بلكه برتر و بالاتر از همه اينها.
