آيات و روايات بسيارى است كه اميد را تقويت مى كند، ولى علماى اخلاق كمتر آنها را مطرح مى كنند، چون بيشتر مردم چنان اند، كه وقتى آنها را مى شنوند، آنها را دستاويزى براى ترك عمل و بى مبالاتى در دين قرار مى دهند و اميد واقعى كه شوق آفرين است در آنان تأثير نمى كند. البته بايد گاهى از شيوه بيم دادن استفاده كرد و آيات و روايات خوف را خواند تا مردم با تازيانه الهى به راه استوار درآيند و اگر كسانى از فرط خوف، به يأس و نوميدى كشيده شده اند، بايد برايشان آياتِ رحمت و اميد خواند تا از يأس درآيند. اين شيوه اى معتدل و راه روشن انبياست كه بايد بيم و اميد را به يك اندازه و متعادل ايجاد كرد.
در روايات است كه فقيه، كسى است كه نه مردم را از رحمت خدا مأيوس كند و نه از مؤاخذه الهى ايمن سازد. واعظان نيز در مواعظ خويش بايد اسباب هر دو را ياد كنند، ولى چون بيشتر مردم از خشم الهى خاطر جمعند، بايد بيشتر ترساند. هر كس نترسد، دست از گناه نمى كشد. تا چه رسد به اينكه بيم دادن، او را به مرحله يأس برساند! نوميدى، مرحله خروج از مرز اعتدال در بيم داشتن است. اگر كسى اصلا ترس نداشته باشد تا از شدّت آن به حدّ يأس برسد، بيرون از دايره است. دنياطلبان كجا و ياد آخرت و ترس از عذاب و خشم الهى كجا؟!
قيام
نمازگزار، در پيشگاه خدا براى خدمت و پرستش و اظهار بندگى، هم با دل و هم با اعضا مى ايستد. كمال قيام بدنى آن است كه با آرامش، هيبت، شرم، سر به زير، در حال نگاه به محل سجده باشد، دستها را روى رانها بگذارد، با آنها بازى نكند، پاهايش را بلند نكند، انگشت پاها رو به قبله باشد، بين دو پا به اندازه يك وجب فاصله دهد.
و كمال قيام قلبى آن است كه به ياد خدا باشد، احساس شرمندگى و كوتاهى در اداى حقّ بندگى داشته باشد، پايين آوردن دستها و منظم بودن پاها اشاره به اين باشد كه در مقام خدمت، بر دو پاى بيم و اميد ايستاده است و با پايين انداختن سر، قصد كند كه از تكبّر و گردن افرازى دور است و خود را چنان پندارد كه در پيشگاه يكى از فرمانروايان، به عنوان خطاكار ايستاده است و نگران آن است كه با او چه خطاب و عتابى خواهد شد؟ آيا مى پذيرند يا ردّ مى كنند؟
