«إنّا هَدَيْناهُ السِّبِيلَ إمّا شاكِراً وَ إمّا كَفوراً^[306]; براستى ما راه سعادت و هدايت را به انسان نشان داديم يا (به حسن اختيار) شكرگزار (ما) مى باشد و يا (به سوء اختيار) ناسپاسى مى كند.»

در نكته چهارم بيان شد كه «رشد ادراكى انسان در بعد نظرى و عملى در صورتى كه توأم با ايمان باشد به ظهور رساننده كمال انسانى (قرب الهى) است».

در توضيح آن اشاره مى كنيم كه رابطه انسان با خودش و با جهان خارج، رابطه اى ادراكى بوده و بستگى به نحوه ادراك دارد. بر اساس اين قاعده كلى، عمل انسان نيز به دنبال فهم و علم به آن، انجام مى گيرد. به عبارت ديگر، رابطه انسان با عملش نيز رابطه اى علمى و ادراكى مى باشد. اين جاست كه بعد نظرى، نقشى عظيم در كيفيت عمل دارد. قرآن مجيد در بعد نظرى به بيان هستى مطلق و ويژگيهاى آن پرداخته و انديشه و عقل انسان را به سوى او رهبرى كرده و نيز با جدا ساختن رشد از غىّ، او را به موارد كمال و انحطاط آگاه نموده و در نهايت، به تأكيد در بعد عملى پرداخته و ايمان و عبادت و تخلّق به اخلاق الهى و رنگ خدايى گرفتن را به عنوان رسيدن به هستى مطلق و رشد وجودى، شناسانده است.

«أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ وَ ما لَكُمْ مِنْ دُونِ اللّهِ مِنْ وَلي وَ لا نَصير^[307];

آيا ندانستى كه پادشاهى آسمانها و زمين از آن خداست و براى شما به غير (الله) سرپرست و يارى كننده اى نيست؟»

اين آيه بيانگر آنست كه حاكم و محيط بر جهان، خداى متعال است، زيرا جز او مالكى نيست و شما كه جزئى از پديده هاى اين جهان هستيد تحت مالكيت و سلطنت او قرار داريد، پس، تنها او سرپرست و يارى كننده شماست. با اين بيان، قرآن به انسان يك نوع هستى ادراكى داده است كه از آن به هستى ادراكى الهى و توحيدى تعبير مى كنيم. هستى ادراكى توحيدى تفسيرى خاص درباره جهان و انسان ارائه مى دهد كه بر طبق آن هر وجودى جز اللّه، غير مستقل بوده و در وجود، تداوم و رشد خويش محتاج و نيازمند به خداست، تنها وجود مستقلى است كه بى نياز مطلق مى باشد.