امام صادق(عليه السلام) پس از آنكه مردم را به حضور در اجتماعات، چون نماز جماعت، تشييع جنازه، روابط حسنه با مردم و اقامه شهادت و... سفارش و تشويق كردند ; چنين فرمودند: «إنَّ أحداً لا يَسْتَغْنى عَنِ الْنّاسِ حَياتُهُ وَالْنّاسُ لابُدَّ لِبَعْضِهِمْ مِنْ بَعْض»^[86] ; به راستى، هيچ فردى در زندگى اش از مردم بى نياز نيست. و مردم ناچارند كه برخى با برخى ديگر مراوده داشته باشند (تا نيازهايشان مرتفع شود).

و آن گاه كه ابوعبيده در محضر امام صادق(عليه السلام) دعا كرد كه : خدايا! روزى مرا در دستهاى مردم و بندگانت قرار مده; امام(عليه السلام) فرمود: خداى متعال چنين چيزى را نخواسته و قرار نداده است;«إلاّ أنْ يَجْعَلَ أرْزاقَ الْعِبـادِبَعضَهُمْ مِنْ بَعْض»^[87] ;جز اين كه روزيهاى برخى را دردست برخى ديگر قرارداده است. خدا را بخوان به اين كه روزى تو را در دست بندگانى قرار دهد كه سعادتمند هستند نه در دست بندگانى كه بد و موجب بدبختى مى باشند.

نكته دوّم

هر چند عامل نياز به زندگى اجتماعى امرى تكوينى است ; ولى اجتماعى زندگى كردن و در رابطه با مردم بودن، امرى اختيارى بوده و از ديدگاه اسلام،از ارزش اخلاقى مثبت برخوردار است. چنانكه آن را تأييد كرده و از كناره گيرى و رهبانيّت، شديداً منع نموده است.

رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) به عثمان بن مظعون فرمودند: «ياعُثْمانُ إنَ اللهَ تَبارَكَ وَ تَعالى لَمْ يَكتُبْ عَلَيْنَا الرُّهبانيَّةَ، إنَّما رُهْبـانِيَّةُ اُمَّتى اَلْجِهـادُفى سَبيلِ الله»^[88] اى عثمان !همانا خداى تبارك و تعالى رهبانيت و گوشه نشينى را، براى ما نپسنديده است; رهبانيت امّت من، جهاد در راه خداست .