و همينطور است شخصى كه در مرتبه اى از دانش است ولكن كتمان علم و دانش مى كند. به رشد رسيده است، لكن دست به حركات بچه گانه مى زند. از هنر و تدبيرى كه دارد استفاده لازم را نمى برد و... تمام اين موارد مصداق خروج انسان از مرتبه كمال و قابليت وجودى خويش است. و نيز انسانى كه از حيث شأن وجودى براى آخرت و قرب خدا، آفريده شده است ولى حياتش را در آمـال دنيوى خلاصه و منحصر مى كند; مصداق بارز خروج از مرتبه شأن و كمال مى باشد و چنين مصاديقى سبب پديده ذلّت در نفس مى شوند.

در مقابل آن عزّت است كه حركت و سير نفس در مرتبه كمال وجودى و علم خويش است. در حدّ توانش سخن مى گويد; به تدبير خود و اتباع مى پردازد، در حدّ قدرت مالى خويش به زندگى اش توسعه مى دهد و به ديگران يارى مى رساند. به اندازه عقل و انديشه، مثبتش به كارهايى اقدام مى كند كه در حدّ توان سياسى، اقتصادى، فرهنگى، نظامى، اخلاقى و... اوست. با كسانى همنشين مى شود كه يا از آنها علم بياموزد و بر رشد دينى اش بيفزايد، يا با ديدنش به ياد خدا بيفتد و يا خود به او تعليم دهد و او را در مسير خدا قرار دهد و به هر حال از كسالت معنوى بيرون بيايد. و همانگونه كه اقدام شخص به اِعمال صفات ناپسند، به جهت ذلّتى است كه در خود مى بيند، اقدام شخص به صفات ناپسند، به جهت ذلّتى است كه در خود مى بيند، اقدام شخص به صفات فضيلت و اِعمال انها به جهت عزّتى است كه در متن نفسش مشاهده مى كند.

كيفيت كسب عزّت نفس

عزّت نفس به نحوى كه بيان شد، واقعيتى است كه در مرتبه انسانى نفس مطرح است انسان به عنوان انسان طالب عزّت انسانى است.