جـوان و دوران بلـوغ

دوره سـيزدهم، شماره سه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام: جوان و دوران بلوغ

نويسنده: هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر: مؤسسه در راه حق قم ـ تلفن 2ـ7743221

تيراژ: 10000 جلد

قطع: جیبی

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ديدگاه واقع بينانه

بيدار شدن غريزه جنسى در جوان، نبايد مورد سوء استفاده افكار و انديشه هاى غلط واقع شود و نبايد به آن به عنوان يك پديده زشت و آلوده و انحراف آميز نگاه شود.

همان طور كه گفته شد، بروز و ظهور ميل جنسى، خود آيت و نشانه اى است از طرف خداوند كه به منظور بقاى نسـل، در وجود بشـر نهاده شده و داراى هدف و مقصدى عالى و هماهنگ با كل نظام آفرينش است.

آشكار شدن غريزه جنسى در جوان و بالغ شدن وى به

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

معناى اين نيست كه او از همه جهات ـ اخلاقى، اجتماعى، اقتصادى ـ پا به مرحله بلوغ نهاده و آمادگى هاى لازم را براى ازدواج و تشكيل خانواده، پيدا كرده است، بلكه او بايد مدت زمان ديگرى را صبر كند تا از هر جهت، پختگى مناسب را براى تشكيل زندگى مشترك زناشـويى به دست آورد.

در واقع ظهور غريزه جنسى، در سنين جوانى، به منزله بشـارتى است ـ در جهت رشد طبيعى فردى جوان ـ كه در آينده اى نه چندان دور، مى تواند، همانند هر انسان بزرگسـالى تشكيل خانواده دهد. جوان نبايد بيش از اين درباره ى غريزه جنسى و مسائل زندگى زناشويى، جستجو و كنكاش كند، چرا كه پى گيرى بيش از حد و تخيّل و انديشيدن بيش از اندازه در اين باره، موجب انحراف فكرى،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اختلال روانى و از بين رفتن آرامش روحى و عدم توفيق در درس و تحصيل خواهد شد.

جوان بايد ارزش فرصت هاى دوران جوانى را بداند و با برنامه ريزى دقيق و حساب شده، در طول زندگانى خود، حداكثر بهره بردارى را از آن بنمايد.

دانشمندان بزرگ، بيشترين موفقيت خود را، مرهون بهره گيرى هاى صحيح از دوران جوانى خود مى دانند و با مطالعه و كسب تجربه هاى فراوان و اندوختن دانش هاى بى شمار ـ در هنگام ميان سالى ـ از آنها نتايج پُربار علمى گرفته اند.(1)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1ـ اگـر زندگى شخصيت هاى علمى و محققان، نوابغ و دانشمندان مذهبى و متفكران بزرگ را مورد مطالعه قرار دهيم، متوجه خواهيم شد كه همه آنان افرادى بوده اند كه از خوشگذرانى ها و هوسبازى ها خود را كنار كشيده اند و احتياج هاى طبيعى و غريزى خود را از طريق مشروع و معقول با صبر و بردبارى و در موقع مناسب اعمال كرده اند. محال است كسى ادّعا كند كه در عين حالى كه ميل جنسى سراسرى وجودش را تحت تسلط خود در آورده، از نظر درسى و مطالعه و تحقيقات علمى لطمه اساسى بر او وارد نشده باشد! چنين ادعايى فريبى بيش نبوده، به خصوص در دوران نوجوانى، تحقيقاً چنين امرى از محالات است. انسان هاى حقيقى و شخصيّت هاى بزرگ و به كمال رسيده، همگى در رديف كسانى بوده اند كه با پاكى و تقوا زيسته و هرگز عظمت روحى و شخصيّت معنوى خود را در قربانگاه نفس و شهوت سر نبريده اند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

جوان بايد هوشـيار باشد و در كارها و فعاليت هاى روزانه به عقل خود، ميدان دهد و بر عواطف و احساس ها و غرايز خود تسلط يابد، تا بتواند مسائل را درست ارزيابى كند.

بايد ريشه تمايل ها و خواسته هاى خود را بررسى نمايد، اگر موافق عقل و قوانين شرع بود آن را دنبال كند، وگرنه از انجام آن كار، صرف نظر نمايد.

در اين مرحله از زندگى، بايد بيش از پيش با خداى خود

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اُنس و اُلفت پيدا كند و در نيايش هاى خود از او يارى بخواهد، زيرا انسان در اين دوره بيشتر از هر زمانى در طول دوران زندگانى خود مورد توجه خداوند است.

ابتداى بلوغ، جوان هنوز مرتكب گناه و معصيت نشده، صفحه دلش پاك و بى آلايش است. اگر خطايى مرتكب شود، زود توبه اش مورد قبول خداوند، واقع خواهد شد. بيشتر توفيقات دانشمندان و علماى ارزشمند، بر اثر پاك زيستن در دوران جوانى است. در اين دوران بوده است كه رابطه خود را با خالق خويش، مستحكم كرده و به مقام هاى عالى روحى نايل گرديده اند.

جنگ ايران و عراق، حوادثى را پيش آورد كه عملا نشان داد، انسان هاى پاكى كه در عنفوان جوانى با عشقى سرشار و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

قلبى مملو از ايمان به خدا، در فعاليت هاى اجتماعى و مردمى خود با دلى شاد و لبى خندان و تلاشى خستگى ناپذير در صحنه هاى نبرد حق عليه باطل، چگونه انجام وظيفه كرده و به كارهاى سازنده اى دست زدند و با درايت كامل به سوى كمال نهايى و قرب الهى پيش رفته و ره صد ساله را يك شبه طى نمودند.

اوقات فـراغت

ايام جوانى به سرعت سپرى خواهد شد و بار ديگر باز نمى گردد. جوان بايد طورى برنامه زندگى خويش را تنظيم نمايد كه از اوقات فراغت خود به نفع سازندگى روحى و روانى خويش بهره گيرد و براى ادامه تحصيل و شغل مناسب در آينده، آمادگى لازم را به دست آورد. بايد قدر

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فرصت ها و ايام پرارزش جوانى را بداند و آن را بيهوده هدر ندهد.(1)

حضـرت على(عليه السلام)مى فرمايد: «پيش از آن كه دوره پيـرى ات فرا برسد از جوانى خود استفاده كن»(2) و نيز مى فرمايد: «كسى كه وقت خود را با كسـالت و بيهودگى صرف كند، به خوشبختى نمى رسد.»

جوان بايد در زندگى اش برنامه و نظم داشته باشد، تا اوقاتش چراگاه وسوسه هاى شيطانى نگردد. او بايد از تفـريح و ورزش براى سالم سازى بدن در جهت پرورش روح،

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ تا جوانيد فكرى كنيد نگذاريد پير و فرسوده شويد، امام خمينى(رحمه الله)، جهاداكبـر.

2 ـ بادر شبابك قبل هرمك...، فهرسـت موضوعى غررالحكم، ج 3، ص 249.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

استفاده كند. زيرا تفريح سالم، انسان را از ملالت كارى هاى يكنواخت زندگى، رهايى مى بخشد. حضرت على(عليه السلام)مى فرمايند: فرح و شادمانى، باعث وجد و نشـاط روح مى شود.(1)

متأسفانه بعضى از جوانان ما نمى دانند، چگونه از اوقات فراغت خود بهره جويند. گاهى در خلال ايام تعطيلى و فراغت مرتكب گناه مى شوند و دست به كارهاى نامشروع مى زنند و در نتيجه، موجبات كسالت و پشيمانى خود و ديگران را فراهم مى سازند. بنابراين، جوان مى تواند قسمتى از فرصت هاى خود را پس از مطالعه دروس و ورزش و انجام

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ السرور يبسط النفس و يثـير النشاط، فهـرست موضوعى غررالحكم، ج 2، ص 113.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فعاليت هاى جسمى و هنرى با دوستان خوب اختصاص دهد; از اين رو انجام اعمال زير را در ايام فراغت پيشنهاد مى كنيم:

ـ استفاده از نرمش و حركت هاى سبك، به طور مرتب و روزانه و يا هفته اى يك بار پرداختن به ورزش هاى سنگين، مانند كوهنوردى، شنا، واليبال، فوتبال، كُشتى و... ولى نبايد همه اوقات فراغت صرف ورزش شود، بلكه با برنامه ريزى از فرصت ها استفاده شايسته اى به عمل آيد.

ـ هر جوانى بايد استعدادهاى ذوقى خود را نيز شناسايى كند و با اختصاص دادن وقت مناسبى آن را پرورش دهد; مثلا مى تواند در زمينه نقاشى، عكاسى، خطاطى، شعر، مكانيكى و الكترونيكى و غيره، پس از خستگى از مطالعه،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پاره اى از فرصت هاى مرده را كه معمولا بدون استفاده باقى مى مانند، به اين قبيل امور تفنّنى اختصاص دهد تا در اين زمينه ها تجربه اى كسب كند.

پرداختن به امور ذوقى از اين جهت اهميت دارد كه:

اوّلا) بر توانايى انسان مى افزايد;

ثانياً) سبب تلطيف روح مى شود و زندگى را از حالت خشك و بى روح، خارج ساخته و شخصيت انسان را به صورت چند بُعدى (نه يك بعدى) رشد مى دهد.

ـ در مطالعه بايد علاوه بر كُتب درسى و كتاب هاى مفيد در زمينه هاى اعتقادى، اخلاقى، تاريخى، سياسى، به افزايش اطلاعات عمومى و فراگيرى تجويد و قرائت قرآن و زبان هاى خارجى نيز توجه داشت و در زمينه هاى مختلف بر

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اطلاعات خود افزود تا وسعت ديد پيدا نمود.

ـ پاره اى از مهارت هاى فنى و عملى نيز در زندگى مورد نياز است و بهتر است در دوران جوانى با استفاده از اوقات فراغت به فراگيرى آنها پرداخت، از قبيل: تعمير وسايل مكانيكى، برقى و... كه ما را براى زندگى آينده آماده مى سازند.

پس بايد همه جانبه فكر كرد و همه جانبه برنامه ريزى كرد و به پرورش استعدادهاى فكرى، ذوقى، هنرى، علمى پرداخت تا ديدى واقع بينانه و شخصيتى جامع به دست آورده و به كمال انسانى نزديك شد.

نظم در جـوان

وجود نظم در زندگى جوان، يكى از مسائل بسيار مهم

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بوده و موفقيت او در آينده تحصيلى، مرهون رعايت كامل نظم و ترتيب در زندگى اش مى باشد.

انسان در سايه نظم بهتر مى داند كه چگونه زندگى كند، چطور از اوقات فراغت خود به نحو شايسته اى بهره بردارى نمايد.

منظور از نظم و ترتيب، انجام كارها و اعمال با هدف معين است، كه از وحدت و هماهنگى لازم برخوردار باشد، به طورى كه با رعايت آن، انسان بتواند در مراجعه و دستيابى به كارها و موضوعات و وسايل و اطلاعات، دچار سردرگمى و اتلاف وقت نگردد.

رعايت مقررات و قوانين جارى زندگى و قرار دادن هر چيزى در جاى معيّن خودش و انجام دادن هر كارى، در

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

وقت و زمان خود، نمونه اى از نظم است.

نظم، شامل همه مسائل زندگى، از قبيل: لباس پوشيدن، نظافت كردن، خوردن، خوابيدن، مسواك زدن، معاشرت با دوستان و فاميل و همچنين چيدن وسايل و نوشت افزار و كتاب هاى خود در جاى معين، مطالعه كردن، حفظ نمودن اطلاعات، فراگيرى معلومات، تفكر كردن و... مى شود. جوان بايد بداند، كى بخوابد، كى بيدار شود و چه وقت، مطالعه كند و چه موقع تفريح و ورزش نمايد و چه زمانى كارهاى محوله خانه را انجام دهد; مكان و زمان هر چيزى را به موقع تشخيص دهد و برايش برنامه ريزى كند; هر چيزى را به جاى خود بگذارد تا هنگام مراجعه به آن، دچار سردرگمى و آشفتگى نشود. قواى ذهنى و عقلى جوان در سايه نظم،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ترتيب منطقى يافته و سبب موفقيت هاى درس وى در آينده خواهد شد.

از طرفى در سايه نظم، زندگى تحت قاعده درمى آيد و فعاليت ها و كارها نظام پيدا مى كند و با راحتى بيشترى انجام مى پذيرد; مشكلات سريع تر حل مى شود و جوان از آشفتگى در كارها و مطالعه مطالب تكرارى، به خصوص در كتب درسى رهايى مى يابد.

هدف عمده نظم در زندگى، بهره گيرى و صرفه جويى در وقت و داشتن ضابطه و معيار صحيحى براى اندوختن اطلاعات در ذهن است.

همچنين رعايت نظم و ترتيب در زندگى روزمره از جهت روانى، سبب مى شود كه جوان، حتى هنگام تحصيل و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فراگيرى دانش، اطلاعات علمى خود را تحت قاعده و نظم فراگيرد و يادگيرى، به طور منظم صورت پذيرد، به طورى كه مطالب، منسجم و به ترتيب در خزانه حافظه جايگزين شود و هرگاه شخص بخواهد به اطلاعات قبلى خود مراجعه كند و به راحتى به سـرعت، اطلاعات و مطالب در ذهنش حاضر شود. اين مسأله در آينده جوان، تأثير بسزايى دارد، به خصوص در دوران تحصيل هنگامى كه مى خواهد خود را براى امتحانات و كنكور ورودى دانشگاه آماده سازد. رعايت نظم اصولا در سلامتى فكر و صحّت جسم و اعتدال روح و روان انسان، بسيار مؤثر است.

نظام آفرينش براساس نظم و ترتيب بنا شده است و براساس نظم، جريان دارد. رعايت نظم، موجب هماهنگى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

انسان با طبيعت گرديده و در اين راستا انسان از جهت روحى و روانى از سلامت و آرامش خاصى برخوردار خواهد بود.

به سبب رعايت كردن نظم، جوانان افكارشان شكل مى گيرد و زمينه ابتكارات و خلاقيّت هاى هنرى، علمى و فرهنگى در آنها فراهم مى گردد.

بى نظمى در جسم و جان، آثار ناگوارى به جا مى گذارد و خارج شدن از قاعده طبيعت، عوارض منفى در رفتار آدمى ايجاد مى كند.

معمولا افراد بى نظم در زندگى شان عصبانى و رفتارشان غيرعادى و نامتعادل است. زيرا خود بى نظمى در عكس العمل هاى روحى و اخلاقى آنان تأثير متقابل داشته و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

سبب تضعيف اراده و زمينه ساز عوارض و ناكامى هاى فراوانى در زندگى تحصيلى آنان خواهد شد.

تجربه نشان داده است كه بى نظمى در فعاليت هاى حركتى و هوشى و عاطفى نيز تأثير منفى دارد، به خصوص عكس العمل هاى آن در دوران بلوغ به صورت حادّترى ظاهر مى گردد.

از طرفى بى نظمى، سبب اتلاف وقت و ضايع شدن عمر و احساس ناراحتى و ايجاد روحيه شك و ترديد گرديده و خلاصه آثار نامطلوبى در شخصيت فرد به جا مى گذارد; به همين جهت است كه از ديدگاه مولاى متقيان على(عليه السلام)آن قدر نظم در كارها و امور زندگانى اهميت دارد كه در آخرين لحظه هاى حيات خود ـ كه معمولا حساس ترين و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پراهميت ترين سخن ها گفته مى شود ـ در قسمتى از سفارشاتشان خطاب به دو فرزند عزيز خويش; امام حسن(عليه السلام)و امام حسين(عليه السلام)و همه جوانان آينده مى فرمايند: سفارش مى كنم به شما و همه فرزندانم و خانواده ام و (همه) كسانى كه سخن من به آنان مى رسد: به رعايت تقوا و نظم در كارها.(1)

معاشرت با دوستان

معاشرت و همنشينى با دوستان سالم و با ايمان، موجب رشد شخصيت اجتماعى و تقويت ارزش هاى اخلاقى و معنوى در جوان مى گردد. انتخاب دوستانى كه از لحاظ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ قال على(عليه السلام): اوصيكما و جميع وَلدى و اهلى و من بلغه كتابى بتقوى الله و نظم امركم; نهج البلاغه.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

درسى و اخلاقى شايسته اند، خود مى تواند بهترين بازوى موفقيت در آينده جوان باشد.

با دوستان خوب و مورد اعتماد مى توان در زمينه هاى درسى و مسائل اجتماعى و فرهنگى به تبادل نظر و همكارى پرداخت. البته نشست دوستانه مى تواند در بالا بردن روحيه اجتماعى و اخلاقى و سطح بينش فكرى، به يكديگر كمك كند، به شرط آن كه دوستان خوب به مصداق اين حديث شريف كه «مؤمن آينه برادر مؤمن است» باشند و در اصلاح و رفع عيوب همديگر تلاش نمايند. زيرا كوشش صميمانه براى اصلاح يكديگر موجبات ارتقاى اخلاقى خود و ديگران را فراهم مى سازد. از طرفى دوستى با افراد پست و فرومايه ـ كه معمولا آلوده به انحراف هاى اخلاقى هستند ـ

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  22  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

يكى از زمينه هاى مضر و انحرافى جوان است. دوستان منحرف و بى بند و بار و لاابالى، سعى دارند كه احساس ها و تجربه هاى راست يا دروغ خود يا ديگران را درباره مسائل جنسى با حرص و ولع خاصى براى جوانان پاك و معصوم تعريف كنند و آنان را بدين طريق از راه بدر كنند... .

يك دوست ناباب، سرنوشت انسان را به طور كلّى از مسير اصلى خود خارج كرده و او را در ورطه هولناك فساد و گمراهى و انحراف هاى اخلاقى مى اندازد و موجبات تيره روزى وى را فراهم مى سازد. به همين علت، قرآن كريم از عاقبت حسـرت آور كسانى كه در دنيا با دوستان منحـرف معاشرت داشته و به واسطه آنان به گناه و آلودگى كشيده شده اند; ياد مى كند و زبان حال چنين افرادى را اين گونه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  23  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

توصيف مى نمايد: واى بر من! اى كاش فلان شخص را دوست و رفيق خود نگرفته بودم.(1)

بنابراين به عنوان يك اصل كلى مى توان به اين نكته اشاره كرد: «يكى از مهم ترين و حياتى ترين مسائل جوانان، مسأله دوست يابى و انتخاب دوست خوب و مناسب است. به طورى كه اگر در اين زمينه دقت و احتياط لازم به عمل نيايد، بقيه تلاش ها نيز سودى نخواهد داشت.»

روابط جوانان با والدين

شما جوانان عزيز بايد به خاطر داشته باشيد كه والدين شما انسان هاى معصوم نيستند. بنابراين هم داراى صفات برجسته و نيك و هم داراى نقاط ضعفند. حال اگر نقاط

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ يا ويلتى ليتنى لم اتخذ فلاناً خليلا; سوره فرقان، آيه 28.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  24  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ضعف آنها در خصوص كار شما و يا در طرز رفتارشان با شما آشكار شود، بهتر اين است كه با واقع بينى با آن برخورد كنيد و اين نقص را طبيعى بدانيد. در ضمن، خصلت هاى برجسته و نيك آنان، محبت پاك و بى آلايششان به شما، به خصوص مواظبتى را كه از ابتداى طفوليت تاكنون درباره شما داشته اند از نظر دور نداريد; آن را به خاطر داشته باشيد و همواره از آنان قدردانى نماييد.

به هر حال در جامعه امكانات زندگى و تحصيل براى همه يكنواخت و يكسان نبوده و بعضى از والدين به اين مسائل آگاه نيستند و يا آموزش هاى لازم را در اين باره نديده اند و آشنا به مسائل جوانان نمى باشند و درباره رفتار و كردار صحيح، آگاهى ندارند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  25  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

از طرفى بايد با كمال ميل و رغبت از راهنمايى ها و اندرزهاى دلسوزانه و مفيد آنان كه حاصل چندين سال تجربه گذراندن عمر آنان است، بهره گيريد و در مواقعى كه احياناً با شما برخوردى تند مى كنند، چشم پوشى نماييد و از خود، خونسـردى لازم را نشان دهيد; اگر هم لغزشى دارند، محترمانه و به طور غيرمستقيم به آنان گوشزد نماييد.

هرگز نگذاريد كه والدين از شما آزرده خاطر شوند، چرا كه در قرآن مجيد، سفارش هاى زيادى درباره پدر و مادر شده است; حتى در برخوردها از گفتن كوچك ترين سخن نامناسب، چون «اُفّ»(1) كه حاكى از تنفر و دلتنگى از آنان

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ ...فلا تَقُل لهما اُف و لا تنهر هما و قل لهما قولا كريماً; سـوره اسـراء، آيه 25.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  26  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

است، به شدت نهى گرديده است.

خويشتن دارى جـوان

ارزش هر انسانى قبل از هر چيز به ميزان دلبستگى او به آرزوها و اهداف زندگى اش مربوط مى شود. معيار تعادل او بستگى دارد به اين كه حقيقتاً او تا چه اندازه بر اعصاب خود، مسلط بوده و از اعتماد به نفس برخوردار است.

هنگامى جوان مى تواند خود را صاحب اراده اى قوى فرض كند كه بتواند در مقابل خواسته ها و اميال نفسانى اش بايستد و با صبر و بردبارى و به كارگيرى عقل و انديشه، مشكلات زندگى را يكى پس از ديگرى از سر راه خود بردارد و بر هوا و هوس خود غلبه كند.(1)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ اصولا بايد توجه داشت كه انسان جز از طريق خويشتن دارى نمى تواند به انسانيّت، دست يابد، زيرا نفس و غريزه به طور طبيعى به طرف لذّات و شهوات تمايل دارد و اگر انسان در برابر اين كشش هاى غريزى مقاومت نكند، عملا قدم به قدم به ورطه حيوانيت و سقوط و تباهى نزديك تر مى شود. انسانيت از اين جا آغاز مى شود كه انسان در برابر كشش هاى نفسانى مقاومت و پايدارى كند و تسليم اميال و شهوات زودگذر خود نگردد تا زمينه براى رشد و پرورش استعدادهاى روحى و ملكوتى در او فراهم شود. بدون چنين خويشتن دارى راه به روى انسانيت و معنويت، به كلّى مسدود است. لذا مى توان گفت كه لازمه هر كمالى در انسان، خويشتن دارى در برابر اميال و شهوات است. از طرفى تحمل هر ناگوارى و محروميتى همراه با يك گشايش باطنى و راحتى است، چنان كه قرآن مى فرمايد: «فاِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرا; با هر سختى البته گشايشى و راحتى است»، سوره انشـراح، آيه 6.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  27  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

او بايد بداند كه همواره در معرض بزهكارى و لغزش به سوى شهوات قرار دارد و تنها با تقويت ايمان و رعايت تقوا مى تواند بر اهريمن درون (تمايلات شهوانى و وسوسه هاى شيطانى) و دشمن برون (عوامل منحرف و دوستان ناباب) پيروز شود.

اگر جوانى غفلتاً مرتكب عمل انحرافى و معصيت گرديد، بايد بلافاصله در

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  28  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پيشگاه خدا توبه كند و تصميم جدّى بر ترك گناه بگيرد تا رفتار ناشايست به شكل يك خصلت زشت و ناروا در وجود او جايگزين نگردد و به صورت عادت ثانوى در نفسـش رسوخ نكند.

او بايد بداند كه توانايى هاى لازم را براى اصلاح رفتار خويش دارد و در ضمن، قدرت پذيرش او از افراد مسن بيشتر بوده و از تعصّب هاى بيجا به دور است. قرآن كريم پس از بيان خطاهايى كه ممكن است انسان، مرتكب آنها بشود، توبه را به عنوان راه حل اصلى اصلاح رفتارش پيشنهاد مى كند.(1)

پيامبر بزرگ اسلام مى فرمايد: توبه از گناه و خطا به اين

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ إلا الذين تابُوا مِنْ بعدِ ذلك و اَصْلَحُوا فَاِنَّ الله غفورٌ رحيم; سوره نور، آيه 5.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  29  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

معناست كه فرد، ديگر قصد نداشته باشد كه به سوى آن گناه باز گردد.(1)

جوان نبايد خطاى خود را هر چند هم اندك است كوچك بشمارد، تا اين كه در او ملكه(2) گناه پيدا نشود.

از رسول اكرم(صلى الله عليه وآله)نقل گرديده كه فرمود: محبوب تر از هر چيز، نزد خداوند، توبه جوانى است كه از گناه پشيمان شود از پيشگاه او آمرزش بخواهد.(3) اگر جوان، مطيع خواسته ها و شهوت هاى خود گرديد، خود را به هلاكت مى اندازد.(4)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ قال(صلى الله عليه وآله): هو ان يتوب الرجل من ذنب و ينوى ان لا يعود اليه ابداً; ميزان الحكمه، ج 1،ص 552.

2 ـ ملكه حالت و صفتى پايدار در فرد است كه به صورت عادت در مى آيد و تغيير آن، بسيار مشكل بوده و در بعضى اوقات، محال است.

3 ـ ما من شىء احب الى الله تعالى من شاب تائب...; ميـزان الحكمه، ج 5، ص 8.

4 ـ من اطاع نفسه شهوات ها فقد اعانها على هلكتها; هر كس نفسـش از شهواتش پيروى بنمايد به تحقيق به هلاكت خود كمك كرده است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  30  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اصولا نفس انسان، ميل به بدى دارد(1) و جوان، تنها با ايمان و توجه به خدا مى تواند آن را به طرف خوبى ها بكشاند.

حضرت على(عليه السلام)مى فرمايد: «نفس خود را به خوبى ها وادار كن، زيرا نفس تو، به طرف بدى ها متمايل است».(2)آنگاه مى فرمايد كسى كه جلو خواسته هاى خود را گرفت به ارزش والاى انسانى دست يافت.

جوان با رعايت خويشتن دارى (تقوا) بايد خود را براى

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ ...ان النفس لامّارة بالسوء الاّ ما رحم ربّى...; به راستى كه نفس، انسان را به سوى بدى امر مى كند، مگر اين كه مورد رحمت خداوند قرار بگيرد، سوره يوسف، آيه 53.

2 ـ قال على(عليه السلام): اكره نفسك على الفضائل فان الرذائل انت مطبوع عليها; مستدرك الوسائل، ج 2، به نقل از ميزالحكمه، ص 310.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  31  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

زندگى آينده آماده سازد و بداند كه اين دوران كوتاه به زودى سپرى خواهد شد و او نيز به گروه بزرگسالان خواهد پيوست و در آينده اى نه چندان دور عهده دار مسؤوليت اجتماعى شده و تشكيل خانواده خواهد داد. بايد بداند و هوشيار باشد(1) كه:

كسانى در پذيرش و انجام مسؤوليت اجتماعى و خانوادگى موفق خواهند بود، كه دوران بلوغ و جوانى را به پاكى و سلامتى گذرانيده و از آلودگى هاى جنسى در امان بوده باشند... كسانى كه بتوانند در فرداى زندگى خود، حقوق متقابل فرد و اجتماع، خانواده و همسر را رعايت كرده و به سعادت و نيكبختى دست يابند.

در روز قيامت هيچ بنده اى قدم از قدم بر نمى دارد تا به اين دو سؤال پاسخ دهد:

1. عمـرت را در چه كارى فانى نمودى؟

2. جوانى ات را در چه راهى صرف كردى؟(2)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ المؤمن كيس; مؤمن زيرك است.

2 ـ ...قال رسـول الله(صلى الله عليه وآله): لاتزول قدما عبد يوم القيامة حتى يسئل عن اربع عن عمره فيما افناه و عن شبابه فيما ابلاه...، كتاب خصال صـدوق(رحمه الله)، باب الاربعه، ح 125.