جــوان و دوران بلــوغ

دوره سـيزدهم، شماره یک

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام: جوان و دوران بلوغ

نويسنده: هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر: مؤسسه در راه حق قم ـ تلفن 2ـ7743221

تيراژ: 10000 جلد

قطع: جیبی

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مقـدمه

جوان براى درك بهتر خود و نيز آشنايى با محيط پيرامون خويش، نياز به راهنمايى و آگاهى دارد. او همواره در حال رشد و نموّ است و رشد جسمى اش به طور طبيعى، همراه با حالت ها و هيجان هاى روحى و عاطفى است. جسم جوان به شكل غيرارادى به رشد خود ادامه مى دهد و رشد روحى و روانى وى در ارتباط مستقيم و متقابل با جسم اوست. هنگامى جريان رشد، حالت طبيعى به خود مى گيرد كه او از نظر فكرى و اعتقادى در جهت صحيح و در مسير طبيعىِ برنامه هاى تكاملى نظام آفرينش قرار گيرد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بنابراين، جوان براى رشد روانى و سازندگى خود، نيازمند هدايت و راهنمايى مربيان صالح و خيرانديش است. از طرفى او نيازمند به فكر كردن درباره خود و رفتار و اعمال و عكس العمل هاى خويش در محيط زندگى است. او بايد چگونه زيستن را بياموزد، بخصوص زمانى كه به «هويت» خود پى مى برد و كم كم خودش را پيدا مى كند كه من كيستم و در كجا هستم و چگونه بايد باشم.

او بايد پاسخ اين سؤال ها را بيابد تا بتواند در مسير زندگى خود سنجيده گام بردارد و به آينده اى مطمئن و سعادتمند دست يابد.

يكى از روان پزشكان(1) مى گويد: «من در تحقيقات فراوانى كه درباره علت ناراحتى هاى اشخاص انجام داده ام،

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ دكتر اُستاس چسر، پزشك و روان شناس معروف انگليسى.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

به اين نتيجه رسيده ام كه اين افراد، در دوران كودكى و جوانى، چگونه زيستن را به خوبى فرانگرفته اند و به اندازه كافى راهنمايى نشده اند. بسيارى از آنان در حال حاضر، خود، پدر يا مادر هستند و داراى فرزندانى نيز مى باشند. آنها بدون اين كه خودشان بخواهند و يا بدانند، ناراحتى هاى روحى و روانى خود را به فرزندان منتقل مى كنند.»

جوان به علت اين كه سـنّش كم است و كمتر از بزرگسالان گرفتار ناملايمات زندگى شده، داراى ذهنى خام و عارى از تجربه است. او كمتر از بزرگ ترها سرد و گرم روزگار را چشيده و يا مشكل ها و دشـوارى هاى كمترى در زندگى روبرو گرديده است.

ذهن پاك و ساده اش چندان فرصت انحراف و آلودگى پيدا نكرده و از طرفى چون به دوران كودكى نزديك است،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بهتر از افراد مسن، مى تواند خاطره ها و حوادث دوران كودكى خود را به ياد بياورد و علت بعضى از احساس ها و رفتار خود را بفهمد تا در نتيجه، هرگاه رفتار ناپسندى از خود مشاهده كرد، به آسانى آن را علت يابى كرده و اصلاح نمايد.

جوان، هنوز قسمت بيشتر عمر خود را در پيش رو دارد. او با شناخت بهتر خود، مى تواند از بروز واكنش هاى نابهنجار در برابر پيشامدهاى زندگى در آينده، جلوگيرى نمايد.

نخستين گام

يكى از آگاهى هاى بسيار مهم در زندگى جوان، قبل از شناختن محيط و پديده هاى پيرامونش، آشنايى با «خود» است. توجه به خويشتن و آگاهى درباره «خود» يكى از شگفتى هاى نظام آفرينش است. زيرا انسان علاوه بر علم و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آگاهى به اشيا و ديگران، نسبت به «خود»، آگاهى و توجه «حضورى»(1) دارد و در عين حال مى تواند توجه خود را به شخصيت خويش متمركز سازد و رفتار و كردار خود را مورد ارزيابى و تحليل قرار دهد، حتى بهتر از يك پديده خارجى، «خود» و رفتار خود را مورد مطالعه و تجربه و جستجوى علمى قرار دهد.

انسان اطلاعات علمى كه از خارج دريافت مى كند، ممكن است همراه با خطا و اشتباه باشد، ولى درباره «خود» خطا نمى كند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ علم حضورى: ما هر يك خويشتنِ خود را بلافاصله و بدون واسطه، به محض اين كه به «خود» توجه كنيم، مى يابيم; ادراك ما از خودمان علم حضورى است. اما در علم حصولى اين طور نيست. صورت اشيا در ذهن ما به واسطه حواس حاصل مى شود و آن گاه ما آن را درك مى كنيم. (براى مطالعه بيشتر به آموزش فلسـفه، نوشته استاد محمدتقى مصباح، ج 1، بحـث «علم حضورى» مراجعه شود.)

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

در اين باره قرآن مى فرمايد: انسان به نفس خودآگاهى دارد، اگر چه (براى خطاهايش) عذر تراشى كند.(1)

انسان وقتى باطن خويش را شناخت و اصلاح كرد، رفتارى كه از او صادر مى گردد نيز اصلاح مى شود. جوان داراى اين قدرت خواهد بود كه در برابر موفقيت ها و يا شكست هاى زندگى، خود را نبازد و با تقويت ايمان و توكل به خدا با عزمى راسخ، در حـوادث به جلو گام بردارد; زيرا غرور برخاسته از موفقيت يا نوميدى حاصل از شكست، هر دو براى وى خطرناك است.

بنابراين شما جوانان عزيز اگر مى خواهيد در زندگى خوشبخت و سعادتمند باشيد، بايد از هم اكنون شروع به

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بلِ الانسانُ على نفسِهِ بصيرَةٌ ولو اَلقى مَعاذيرَهُ; سوره قيامة (75)، آيات 15ـ 14.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بررسى در وجود خودتان كنيد و ببينيد چه معايب و نقص هايى داريد; سپس كوشـش كنيد كه آنها را يكى پس از ديگرى برطرف نماييد.

بايد بدانيد كه گذشـتن از مرحله كودكى و وارد شـدن به دوران بلوغ و جوانى، چندان آسان نيست، بلكه اين راهِ پرفراز و نشيب بايد همراه با آگاهى و مراقبت هاى لازم طى شود.

مطالعه فرازهاى زندگى رهبران بزرگى كه منشأ خدماتى به انسان ها بوده و آنان را به سوى دانش و عدالت و خداپرستى هدايت كرده اند; ما را به اين نكته آگاه مى سازد كه: اين گونه افراد از جمله كسانى بوده اند كه دوران حساس بلوغ خود را به سلامتى و پاكى پشت سر گذاشته و ايام جوانى را آگاهانه سپرى كرده و از قدرت جوانى شان

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بيشترين استفاده را نموده اند. آنان شيوه اى را برگزيده اند كه استعدادهايشان را در جهت كمال، شكوفا كرده و همواره وجودشان براى خود و ديگران منشأ خير و بركت بوده است.

انديشيدن و درس آموزى از زندگى دانشمندان علوم و رهبران دينى به ويژه پيامبران و امامان(عليهم السلام) به جوان كمـك مى كند كه در موقعيت ها و مراحل مختلف زندگى براساس بهترين و ارزشمندترين دستاوردها عمل نمايد تا استعدادهاى خود را شكوفا سازد. اما كسانى كه موجب فساد و گمراهى خود و ديگران گرديده اند، بيشتر افرادى بوده اند كه در دوران مهم و بحرانى بلوغ، انحراف و آلودگى فراوان پيدا كرده و آسيب هاى جبران ناپذيرى به شخصيتشان وارد شده است.

بنابراين بى اطلاعى جوان از مسائل حساس دوران بلوغ،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

موجب اختلال روانى و تزلزل در شخصيتش گرديده و در نهايت، آينده اى مبهم و تاريك در انتظارش خواهد بود.

آينـده نگرى

جوانان عزيز! شما در آينده اوقات زيادى در پيش رو خواهيد داشت و هر وقت، فرصت دست دهد، حق داريد از آنها استفاده نماييد، ولى چگونه، چطور و با چه هدفى؟

شما كارهاى جدى و مهمى در پيش داريد، مانند معاشرت با دوستان و همسالان، رفت و آمد با خويشاوندان و طرز رفتار با آنان، انتخاب رشته تحصيلى، پيدا كردن شغل و كار مناسب و كسب موفقيّت در آن و... خلاصه روزى فرا مى رسد كه بايد به فكر ازدواج و تشكيل خانواده و تربيت فرزند باشيد. البته ممكن است در زندگى شما پيشامدهاى ديگرى نيز رخ دهد، مانند نوميدى و دلتنگى در كارها، اندوه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و غم و بيمارى... و شايد شما تاكنون طعم شكست و نوميدى را چشيده باشيد اين نوميدى ها و غم ها در دوران نوجوانى، معمولا خيلى ناگوار است. زيرا شما اين طور احساس مى كنيد كه تنها شما ناراحت و غمگين هستيد و تصور نمى كنيد كه صدها انسان ديگر در زندگى خود، همواره با اين ناملايمات روبرو مى شوند.

پيشامدهاى ناگوار، به طور ناگهانى و غير منتظره در زندگى انسان رخ مى دهد; اين حقيقتى است كه نمى توان منكر آن شد، ولى اين پيشامدها و ناگوارى ها و بلاها در فرهنگ و جهان بينى اسلام معنا و مفهوم خاصى دارد و به عنوان يك حادثه گُنگ و بى هدف مطرح نيست.(1)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ البلاءُ للظالم ادبٌ و للمؤمن امتحانٌ و للاولياء درجةٌ، بحارالانوار، ج 81، ص 108; بلا و ناگوارى در زندگى براى سـتمگر گوشمالى و براى مؤمن به منزله آزمايش و امتحان وبراى اوليا و دوستان خدا درجه (موجب كسب درجه والاتر) است. المؤمن يُبتلى بِكُلِّ بَليّة...; شـخص مؤمن به انواع گرفتارى ها مبتلا مى شود. ميزان الحكمه، ج 1، ص 484.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

يك جوان با ايمان، با بينش صحيحى كه درباره خود و اين رويدادها دارد، حوادث ناگوار و غيراختيارى را، به عنوان يك پُل و نردبان ترقى و وسيله آزمايش الهى ـ كه كمال و رشد و سعادت او در گرو آن است ـ تلقى مى كند و با عبور آگاهانه از آن، آينده تابناك خود را رقم مى زند.

حوادث و پيشامدهاى دوران جوانىِ انسان هاى بزرگِ (رهبران اجتماعى و مذهبى، همچون: امام خمينى، شيخ انصارى، علامه طباطبايى و دانشمندان علوم طبيعى چون: انيشتين، اديسـون، پاستور و... همه گوياى اين حقيقت است كه اينان با درك درست و بينش صحيحى كه نسبت به ناگوارى ها داشته اند، به نحو شايسته اى با آن برخورد كرده و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پيروزمندانه از آن گذشته اند.

به طور كلى بايد دانست كه اگر ما داراى هدف و اعتقادى صحيح و عاقلانه باشيم، آن هدف در زندگى به ما آرامش و دلگرمى و نيرو مى دهد و ما را با پشتكار زياد وارد معركه زندگى كرده و به پيش مى راند و در پايان، ما شادمانه با موفقيتى تمام به آن هدف دست خواهيم يافت.

واقع بينى

اين تمايل در بيشتر ما وجود دارد كه كسالت و تنبلى خود را ناديده گرفته و شكست در كارها را به گردن ديگران و يا پيشامدها مى اندازيم و نواقص و معايب خود را به حساب نياورده و درصدد برطرف كردن آن نيز نمى باشيم.

تجربه نشان داده است كه ما هميشه مايل هستيم كارها را آن طور كه دلمان مى خواهد، ببينيم، نه آن طور كه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

هستند. دوست نداريم درباره معايب و نقص هاى خودمان اندكى بينديشيم، در حالى كه تفكر در اين باره موجب جلوگيرى از تكرار خطا در كارهاى بعدى ما خواهد شد.

با اين بينـش هر روز كه از عمرمان مى گذرد، يك قدم در جهت كمال و بى نقصى به پيش مى نهيم. به همين جهت است كه حضرت على(عليه السلام)مى فرمايد: شناخت خويش بالاترين و سودمندترين شناخت هاست(1) و حتّى شناخت آفريدگار جهان را منوط به شناخت خود دانسته اند،(2) زيرا تا انسان خود را نشناسد و انگيزه ها و خواسته هاى درونى خويش را به طور صحيحى تحليل نكند و با هدف آفرينش در اين جهان آشنا نگردد، نمى تواند مسائل زندگى خود را به

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ معرفة النفس انفع المعارف.

2 ـ من عرف نفسه فقد عرف ربه، رسول اكرم(صلى الله عليه وآله).

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

طرز درستى ارزيابى كند و درباره آنها قضاوت و انتخاب صحيحى داشته باشد.

مهم ترين دوران زندگى

اگر شما به عنوان يك جوان در مورد دوران بلوغ ـ كه يكى از مهم ترين و حساس ترين دوران زندگى شماست ـ آگاهى پيدا كنيد و بدانيد كه چه تغييرهايى در وجود شما و همسالانتان رخ مى دهد، آن وقت سپرى كردن اين دوران بحرانى براى شما بسيار آسان خواهد بود.

مهم ترين ويژگى هاى اين دوران، بروز تمايلات جنسى است. ندانستن و آگاه نبودن از اين مسائل، ضامن گناه نكردن و پاك ماندن نيست.

اگر جوان به طرز واقع بينانه اى و از طريق يك منبع صلاحيتدار با مسـايل كلى بلوغ و حتى مسائل توليد نسل ـ

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

كه مبدأ آفرينش، آن را در موجودات عالم، اعم از انسان ها و حيوانات و نباتات، جهت حفظ و بقاى نسلشان قرار داده است ـ به طور منطقى و طبيعى آشنا شود، امكان بروز انحراف در او كاهش مى يابد.

از طرفى، جوان بايد در اين دوران حساس و بحرانى، قدر جوانى اش را بداند و افكار خود را مشغول كنجكاوى هاى ناآگاهانه و انحراف آميز درباره مسائل جنسى ننمايد، زيرا جسـتجوى بيش از حد در اين باره، زمينه وسوسه هاى شيطانى را در وجود وى فراهم آورده و ادامه تحصيل و زندگى متعالى و طبيعى او را با دشوارى و سرگردانى روبرو مى سازد و در نتيجه، استعدادهاى سرشار و نيروى شاداب جوانى را هدر مى دهد.

  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پديده هاى جسمى بلوغ

ظهور بلوغ با دگرگونى هاى فيزيولوژيكى و بيوشيميايى در بدن شروع مى شود و وضع كاملا جديدى در وجود دختران و پسران پديد مى آورد. غده هاى مترشحه داخلى و خارجى فعال مى گردد.

صفات اوليه جنسى كه مربوط به اندام هاى جنسى مى باشد، وظيفه توليد نسل را به عهده دارند. تغييرهاى حاصله بر اثر فعال شدن غده هيپوفيزآدرنال (فوق كليوى) و گنادها (غدد جنسى) به وجود مى آيد.(1)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ براى ايجاد آثار جسمى و ظاهرى بلوغ در هر جنسى; مثلا، كلفت شدن صدا و رشد عضلانى در پسـرها بايد غدد جنسى مربوطه (بيضه ها) به كار افتند و شروع به ترشح موادى به نام هورمن Hormone جنسى كنند. اين مواد بعد از ترشح توسط گردش خون به تمام اعضا و سلول هاى بدن رسيده و در آنها به خصوص در اعضاى جنسى تغييراتى به وجود مى آورند كه آنها را مجموعاً ¬ ® آثار و علايم ثانويه جنسى مى گويند. در مقابل، آن عده از آثار و علايمى را كه شخص از بدو تولّد دارد و مشخص كننده جنس او است، علايم اوّليه جنسى مى نامند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اين دگرگونى ها سرآغاز زندگى بزرگسالى به شمار مى رود كه در نظر اول شايد چندان قابل توجه نباشد. اما اختلاف آشكار آن با دوره كودكى از لحاظ وضع ظاهرى و رفتار و حالت هاى روانى، كاملا محسوس است. حالت طبيعى رسيدن به بلوغ جنسى براى بيشتر پسران از پانزده سالگى و براى دختران از نُه سالگى آغاز مى گردد. در طى اين مرحله در اكثر نوجوانان، طرح نسبتاً ثابت چهره و اندام هاى بدن، نمايان مى گردد و پس از آن، تغييرهاى جسمى تا پايان عمر به آرامى ادامه دارد.

به طور كلى در دوره نوجوانى آنچه كه بيش از همه به چشم مى خورد، بلند شدن قامت، ازدياد وزن، رشد سريع

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

استخوان ها و ماهيچه ها مى باشد و همزمان با آن، اعضاى داخلى بدن، رشدى مشابه دارند.

از ويژگى هاى ديگر جسمى جوان در اين دوره، روييدن مو در صورت و در بعضى از اعضاى بدن است. آهنگ صدا در پسـران بَم و دو رگه مى شود و براى اولين بار در خواب، محتلم مى گردند.(1)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ انزال منى را در خواب، «احتلام» مى گويند. تعداد دفعات آن در اشخاصِ مختلف فرق مى كند. احتلام در خواب، امرى طبيعى است و موجب اعتدال جسمى و روحى است. ظهور احتلام قاعدتاً در اولين مراحل بعد از بلوغ بايد صورت بگيرد. اما معمولا بر اثر علل مختلف ديگر، مثل آب و هوا، نژاد، شرايط جغرافيايى و محيطى زندگى، بروز آن تا چند ماه به تأخير مى افتد. اگر فردى دچار احتلام پِياپى شود; مثلا، هر شب يا غالب شب ها دچار آن گردد و اين وضع ادامه يابد، اين امر ممكن است عوارضى در پى داشته باشد و موجب ضعف جسمى و روحى شود. خوردن شام سبك، پرهيز از پرخورى و تغذزيه مواد محرك، مانند ادويه جات و مواد قندى و گرمى و تخليه مثانه از ادرار قبل از خواب، كنترل ذهن از انحراف به افكار و خيال هايى كه هيجانات روحى و عصبى به دنبال دارد و نيز سحرخيزى غالباً منجر به كنترل احتلام هاى مكرر و بازگشت آن به حال طبيعى مى شود; اما در صورت عدم بهبود و ادامه آن، مخصوصاً در جوانانى كه دچار ضعف بُنيه هستند، مراجعه به پزشك ممكن است لازم باشد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

البته ممكن است بروز اين خصوصيات در افراد به طور متفاوت و در زمان هاى نسبتاً مختلف صورت پذيرد.

پديده هاى روحى و روانى بلـوغ

«بلوغ» در واقع، تغيير و تحوّل شديدى است كه سرتاسر وجود نوجوان را فرا مى گيرد. بلوغ، يك نوع تولد مجدّد است; يعنى، با فرا رسيدن بلوغ، شخص ديگرى با روحيّه و اختصاص هاى جسمى متفاوت از كودك، به وجود مى آيد.(1)

در اين مرحله نوجوان خواهش ها و تمايل هاى متفاوت و متضادى دارد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ از اين رو غالباً اتفاق مى افتد كه مربى يا والدين، هنگامى كه كودك به سن بلوغ مى رسد، شكايت مى كنند كه: «ما ديگر قادر به شناختن اين كودك نيستيم، مثل اين كه او به كلّى عوض شده است.»

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  22  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

با اين كه جوان مى خواهد با دوستان خود باشد، علاقمند به تنهايى است. در اين دوران، كودك پر جنب و جوش ديروز، به جوان حساس و تأثيرپذير امروز مبدل شده و تغييرهاى سريع جسمى، تأثيرهاى فراوانى در حالات روحى او مى گذارد. با ظاهر شدن نيروى جنسى در جوان، احساس خاصى به جنـس مخالف در او پديد مى آيد. او داراى روحيه اى كنجكاو و در عين حال، دچار نوعى سردرگمى است; حساس و زود رنج بوده و در مقابل رفتار ديگران به سرعت واكنش نشان مى دهد; گاهى به فكر فرو مى رود و زمانى به سخنان اطرافيان مى انديشد، ولى به شدت از همسالان خود، الگو مى پذيرد و از رفتار آنان پيروى مى كند.

از نظر رشد شخصيت، ثبات نسبى دوره قبل، دستخوش تحولى ناگهانى گرديده و رفتار خود را با انگيزه هاى درونى،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  23  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تشخّص طلبى و استقلال جويى،(1) بروز مى دهد. سازگارى اجتماعى او دچار آشفتگى گرديده است. نيروى متراكمى كه در جوان، نهفته، مى خواهد به صورتى، خود را آشكار كند. بنابراين در رفتارش اظهار هويت، مالكيت، ابراز وجود، اظهار تعلق به گروه، نمايان است.

غالباً مى خواهد در جمع، مطرح شود و نقش و مسؤوليّتى به عهده بگيرد.(2) همواره رفتار و شخصيت وى ناپايدار و در بعضى اوقات نسبت به ديگران بى اعتماد و در

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ از جمله تجلّيات اين دوران «حس استقلال طلبى» و «آزاد انديشى» است و بلكه به قول دكتر دوريس اودلوم: «اولين تجلّى و ظهور تغييرات حاصله در دوران بلوغ، كه بزرگسالان را از وجود تغييراتى در اخلاق و رفتار نوجوانان آگاه مى كند، همين درخواست استقلال است كه براى خود، دامنه ى وسيعى دارد.»

2 ـ در اين دوران براى نوجوان بهترين موقعيت است كه در فعاليت هاى گروهى و تربيتى مدارس شركت كند و خلاقيت هاى فرهنگى و هنرى خود را نمايان سازد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  24  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

انجام كارها بى حوصله است. با كمبودهاى خود به مقابله برمى خيزد; كم كم دوره وابستگى به سر آمده و مى خواهد زندگى مستقل خود را پايه ريزى كند.

اطرافيان جوان بايد موقعيت وى را خوب درك كنند و با محبت با او برخورد نمايند. در اين باره پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)به والدين و مربيان چنين مى فرمايند: به شما سفارش مى كنم كه با جوانان مهربان باشيد، زيرا آنان (در اين هنگام) نازك دل هستند.(1)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ اوصيكم بالشُبّان خيراً فانّه ارق افئدة، ميزان الحكمه، ج 5، ص 5.