احكام نماز شكوهمندجمعه

مطابق با فتواى امام (ره)

دوره هفتم، شماره هفت

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه: احكام نماز شكوهمند جمعه مطابق با فتواى امام(قدس سره)

نويسنده: هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر: مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-7743221

تيراژ: 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

قطع: جیبی

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

چگونگى نماز جمعه و احكام آن(1)

نماز جمعه واجب تخييرى است. يعنى مكلّف مى تواند روز جمعه به جاى نماز ظهر، نماز جمعه بخواند، و البته نماز جمعه فضيلت بيشترى دارد(2).

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - اين احكام مطابق با «تحريرالوسيله» رساله ى عربى امام و نيز طبق استفتاهايى است كه از دفتر امام در قم به عمل آمده.

2 - كسانى كه از غير امام تقليد مى كنند و مرجع تقليدشان در اين مسأله قائل به احتياط است مى توانند در اين احتياط به امام رجوع نمايند و در اين صورت نماز جمعه كافى است و نيازى به اعاده ى نماز ظهر نخواهد بود.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نماز جمعه دو ركعت و مانند نماز صبح است، و مستحب است حمد و سوره ى آن با صداى بلند خوانده شود(1). و نيز مستحب است در ركعت اوّل پس از حمد سوره ى جمعه و در ركعت دوّم پس از حمد سوره ى منافقون بخواند. نماز جمعه دو قنوت دارد، قنوت اوّل در ركعت اوّل پيش از ركوع و قنوت دوّم در ركعت دوّم بعد از ركوع خوانده مى شود.

شرايط و موانع و مبطلات و شك و سهو در نماز جمعه مانند ساير نمازهاى شبانه روزى است و همان احكام را دارد.

مسـأله ى 1: كمترين تعدادى كه مى توانند نماز

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - برخى از مراجع تقليد قائلند كه بنا بر احتياط بايد جهراً، يعنى بلند خوانده شود.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

جمعه را برگزار نمايند پنج نفر مى باشد كه يكى از آنان امام جمعه است، و با كمتر از پنج نفر نماز جمعه تحقّق نمى يابد.

مسـأله ى 2: اجازه و نصب در امامت نماز جمعه شرط نيست، ولى امامى كه از طرف حاكم اسلامى منصوب نيست نمى تواند با امامى كه از طرف حاكم نصب شده مزاحمت كند، و در زمان حكومت اسلامى نصب امام جمعه با حاكم است.

مسـأله ى 3: نماز جمعه در جايى صحيح است كه فاصله ى كمتر از يك فرسخ، نماز جمعه ى ديگرى اقامه نشده باشد، و اگر دو نماز در فاصله يى كمتر از يك فرسخ برگزار شود هر كدام زودتر آغاز شده صحيح است و تقدّم در نماز شرط است نه در خطبه، و اگر دو نماز با هم مقارن باشند هر دو باطلند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  62  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خطبه ى نماز جمعه

در جماعت جمعه دو خطبه واجب است كه بايد هر دو پيش از نماز برگزار شود، بدون خطبه نماز صحيح نيست، بلكه دو خطبه در حكم اصل نماز است، ولى اگر شخصى وقتى به محل نماز جمعه برسد كه خطبه تمام شده و امام به نماز ايستاده است، مى تواند به امام اقتدا كند و نمازش صحيح است، حتّى اگر در ركعت دوّم پيش از ركوع برسد و اقتدا كند و يك ركعت را با امام و ركعت دوّم را فرادى بخواند، باز نمازش صحيح است و از نماز ظهر كفايت مى كند.

مسـأله ى 1: در خطبه ى اوّل واجب است امام حمد و ثناى خداى متعال را به جا آورد، و بنابر احتياط بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) درود بفرستد، و واجب است مردم را به تقوا

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و پرهيزكارى سفارش نمايد، و واجب است سوره ى كوچكى از قرآن بخواند، و بهتر است خطبه هايى كه از اميرمؤمنان على(عليه السلام) يا ساير ائمه ى طاهرين(عليهم السلام) نقل شده بخواند.

در خطبه ى دوّم امام بايد حمد و ثناى خدا بگويد و واجب است بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) درود بفرستد، و بنابر احتياط سزاوار است بعد از درود بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) بر ائمه(عليهم السلام)نيز درود بفرستد و براى مؤمنان استغفار كند و بنابر احتياط به تقوا و پرهيزكارى سفارش نمايد و نيز بنابر احتياط، سوره كوچكى از قرآن بخواند.

در هر دو خطبه لازم است امام جمعه ايستاده خطبه بخواند و لازم است خود امام جمعه خطبه ها را ايراد نمايد نه شخص ديگر، و نيز امام نمى تواند خطبه را آهسته بخواند، و بنابر احتياط بايد صداى خود را هنگام

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پند و اندرز و سفارش و بيان مسائل مهم به قدرى بلند كند كه حضار بشنوند يا به وسيله ى بلندگو صداى خود را به مردم برساند، و نيز بنابر احتياط بايد حمد و ثناى الهى و درود بر پيامبر و ائمه(عليهم السلام) به زبان عربى باشد، ولى احتياط آن است كه موعظه و مصالح اسلام و مسلمين به زبان شنوندگان گفته شود، و اگر شنوندگان داراى چند زبان باشند اگر به زبان گروهى از آنان كه از پنج نفر كمتر نباشند صحبت كند صحيح است.

مسـأله ى 2: جايز است ايراد دو خطبه پيش از ظهر شرعى باشد به طورى كه وقتى خطبه ها پايان مى يابد ظهر شرعى باشد، و نماز شروع شود.

مسـأله ى 3: اگر در خطبه برخى از قسمت هاى لازم مثل حمد و ثنا و يا سوره فراموش شود نماز جمعه باطل نمى شود.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مسـأله ى 4: واجب است دو خطبه پيش از نماز جمعه گفته شود، و اگر عمداً بدون خطبه نماز جمعه را شروع كند، نماز باطل است، اگر وقت باقى است واجب است نماز را بعد از دو خطبه اعاده نمايد، و اگر تقديم نماز عمداً نباشد، بىوجه نيست كه اعاده ى نماز لازم نباشد.

مسـأله ى 5: بنابر احتياط واجب شركت كننده ى در جماعت جمعه بايد به خطبه ها گوش بدهد; و صحبت كردن در اين حال مكروه است، و بنابر احتياط سكوت را مراعات نمايد، و اگر صحبت و كلام باعث بازماندن از استماع خطبه و بى فايده شدن خطبه گردد، لازم است از صحبت كردن اجتناب شود(1).

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - برخى از مراجع تقليد فرموده اند بنابر احتياط، مأمومين هنگام ¬خطبه ذكر نگويند و نماز مستحبى نخوانند و فقط به خطبه ها توجّه كنند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مسـأله ى 6: لازم است از كارهاى ديگر نيز كه موجب ترك استماع خطبه و از بين رفتن فائده آن مى شود خوددارى گردد.

مسـأله ى 7: احتياط سزاوار آن است كه مستمعين در حال خطبه رو به امام باشند، و از رو كردن به اين طرف و آن طرف خوددارى نمايند.

مسـأله ى 8: پس از دو خطبه تا شروع نماز جمعه صحبت كردن اشكال ندارد.

مسـأله ى 9: مستحب است امام خود را بيارايد و بهترين لباس خود را بپوشد، و بالاى منبر رو به مردم بايستد و سلام كند، و در حال خطبه بر عصا يا كمان يا

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شمشير(و يا سلاح ديگر) تكيه نمايد.

مسـأله ى 10: مستحب است امام جمعه پيش از خطبه روى منبر بنشيند تا اذان تمام شود (چنان كه در تفاسير و تواريخ ذكر شده روش پيامبر(صلى الله عليه وآله) اين بود كه روى منبر مى نشستند تا اذان نماز جمعه تمام شود، و هنگامى كه روى منبر براى خطبه نشسته بودند بلال در مسجد اذان مى گفت و هنگامى كه از منبر فرود مى آمدند بلال اقامه ى نماز را مى گفت).

كسانى كه نماز جمعه بر آنان واجب است.

بر مرد مكلّف آزاد سالم كه در سفر نباشد شركت در نماز جمعه واجب است، در صورتى كه محل اقامت او تا محل نماز جمعه بيش از دو فرسخ فاصله نداشته باشد.

بر زن و مسافر و بيمار و نابالغ و نابينا و پير فرسوده

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نماز جمعه واجب نيست هر چند شركت در نماز جمعه بر ايشان مشقّتى هم نداشته باشد، ولى اگر در نماز جمعه شركت كنند نمازشان صحيح است و از نماز ظهر كفايت مى كند.

مسـأله ى 1: مسافر مى تواند در نماز جمعه شركت كند و نمازش صحيح است، و از نماز ظهر كفايت مى كند، ولى نمى تواند چه براى مسافران و چه براى حاضران امامت جمعه كند، و حتّى نمى تواند جزو پنج نفرى كه در حداقل شركت كنندگان نماز جمعه شرط است قرار بگيرد، و لازم است حداقل پنج نفر غير مسافر باشند، و امّا اگر مسافر قصد ده روز يا بيشتر اقامت در محل داشته باشد ديگر مسافر محسوب نمى شود و در حكم افراد حاضر است.

مسـأله ى 2: بر زنان شركت در نماز جمعه واجب

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نيست، ولى مى توانند شركت كنند و نمازشان صحيح است، و از نماز ظهر كفايت مى كند، در صورتى كه تعداد مردهاى شركت كننده از پنج نفر كمتر نباشد. ولى اگر زنان بخواهند مستقلا نماز جمعه تشكيل دهند يا تكميل كننده ى نصاب يعنى برخى از پنج نفر باشند صحيح نيست، پس حتماً بايد نماز جمعه با شركت مردان تشكيل شود و زنان اگر بخواهند در آن شركت نمايند.

مسـأله ى 3: شركت در نماز جمعه بر شهرى و روستايى و چادرنشينان بيابان در صورتى كه بيابان محل سكونت آنان باشد واجب است.

وقت نـماز جمعه

ابتداى وقت نماز جمعه، اوّل ظهر شرعى است(ظهر

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شرعى گذشتن آفتاب از نصف النهار هر منطقه است) و اگر امام جمعه پيش از ظهر خطبه ها را شروع و بعد از ظهر تمام كند و نماز را شروع نمايد صحيح است.

در مورد آخر وقت نماز جمعه اختلاف است، احتياط آن است كه نماز را از اوّل ظهر بر حسب عرف به تأخير نيندازند، و اگر به تأخير افتاد، بنابر احتياط، نماز ظهر خوانده شود و از نماز جمعه صرف نظر گردد(هر چند بعيد نيست كه تا رسيدن سايه ى شاخص به دو هفتم اندازه ى شاخص وقت نماز باقى باشد)(1).

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - براى تشخيص ظهر، اگر يك چوب يك مترى را در زمين مسطح نصب كنيم، هنگام ظهر در مثل شهرهاى ايران وقتى است كه سايه به حداقل برسد و شروع به زياد شدن نمايد، بنابراين تا سايه ى اضافى به دو هفتم يك متر برسد وقت نماز جمعه باقى است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مسـأله ى 1: امام نبايد خطبه هاى نماز جمعه را آن قدر طولانى سازد كه وقت نماز جمعه از بين برود، و اگر چنين شد واجب است به جاى نماز جمعه نماز ظهر بخواند.

مسـأله ى 2: اگر مشغول نماز جمعه شوند و بين نماز، وقت نماز جمعه به پايان برسد، بنا براحتياط واجب بايد نماز جمعه را تمام كرده و نماز ظهر هم بخوانند، حتّى اگر يك ركعت از وقت نماز جمعه را درك كرده و در وقت خوانده باشند.

چند مسأله ى ديگر از نماز جمعه

مسـأله ى 1: تمام شرايط نماز جماعت در نماز جمعه نيز بايد رعايت شود، مثلا بين امام و مأموم نبايد چيزى حائل شود، و محل نماز امام بلندتر از محل نماز

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مأموم نباشد، در نماز بين امام و صف اوّل و نيز بين صفوف نمازگزاران زياد فاصله نباشد و حدّى كه در فاصله تعيين شده رعايت شود.

مسـأله ى 2: اذان دوّم در نماز جمعه بدعت و حرام است(ظاهراً منظور از اذان دوّم اذانى غير از اذان نماز عصر است).

مسـأله ى 3: خريد و فروش و معاملات ديگر روز جمعه بعد از اذان ظهر در زمان ما كه نماز جمعه وجوب تعينى ندارد حرام نيست، البته بهتر آن است كه از كارها دست كشيده به نماز بپردازند.

مسـأله ى 4: اگر نمازگزار به جهت ازدحام جمعيّت و نظاير آن نتواند در ركعت اوّل كه ركوع امام را درك كرده سجده را با امام جمعه به جا آورد، اگر سجده ها را خود انجام دهد و در ركوع ركعت بعد با امام هم راه شود،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نمازش صحيح است.

در پايان، مزيد فيض و تبرّك به دو خطبه(1)از خطبه هاى كوتاه اميرمؤمنان على(عليه السلام) توجّه كنيم، و اين يادآورى را نيز لازم مى دانيم كه بهتر است در نماز جمعه ها خطبه هايى كه از ائمه ى طاهرين رسيده خوانده شود(2).

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - خطبه ى اوّل را اميرمؤمنان على(عليه السلام) در يكى از نماز جمعه ها و خطبه ى دوّم را در نماز جمعه ى ديگرى ايراد فرموده اند و ما براى رعايت اختصار و نيز مطابقت با فتواها و احتياط اين دو را انتخاب و ذكر كرده ايم.

2 - خطيب جمعه مى تواند در نماز جمعه ها قسمتى از همين خطبه ها را بگويد، البته به صورتى كه با فتوا مطابقت داشته باشد و بايد توجّه داشت كه خطبه نماز جمعه بايد انشاءِ شود، و اگر خطبه هاى رسيده از معصومين را به كار مى برد، لازم است آن را به قصد انشاءِ بگويد و فقط سوره يى از قرآن كه در آخر خطبه است بايد با قصد قرائت قرآن خوانده شود.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خـطبه اوّل(1):

«اَلْحَمْدُللهِ ذِى الْقُدْرَةِ وَالسُّلْطانِ وَالرَّأْفَةِ وَالاِْمْتِنانِ، اَحْمَدُهُ عَلى تَتابُعِ النِّعَمِ وَاَعُوذُ بِه مِنَ الْعَذابِ وَالنِّقَمِ، وَ اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاْشَريكَ لَهُ مُخالَفَةً لِلْجاحِدينَ وَ مُعانَدَةً لِلْمُبْطِلينَ وَاِقْراراً بِاَنَّهُ رَبُّ الْعالمينَ، وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ قَفَّى بِهِ الْمُرْسَلينَ وَ خَتَمَ بِه النَّبيّينَ وَ بَعَثَهُ رَحْمَةً لِلْعالَمينَ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ عَلى آلِه اَجْمَعينَ، فَقَدْ اَوْجَبَ الصَّلوةَ عَلَيْهِ وَ اَكْرَمَ مَثواهُ لَدَيْهِ وَ اَجْمَلَ اِحْسانَهُ اِلَيْهِ.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - جامع الاحاديث، ج 6، ص 111 و بحارالانوار، ج 89، ص 234.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ترجمه:

(حمد و ستايش مخصوص خدايى است كه داراى قدرت و سلطنت، و مهربان و عطابخش است، او را بر نعمت هاى پى درپى اش ستايش مى كنم، و از عذاب و انتقامش به او پناه مى برم، و گواهى مى دهم كه خدايى جز الله نيست، يكتا است كه شريكى ندارد، و در گواهى خويش با منكران حقّ مخالفت مىورزم و با باطل كنندگانش مبارزه مى كنم، و به اين كه او پروردگار جهانيان است اعتراف مى نمايم و گواهى مى دهم كه «محمّد(صلى الله عليه وآله)» بنده و فرستاده ى اوست كه او را از پى پيامبران مرسل گسيل داشت، و سلسله ى انبيا را بدو خاتمه بخشيد، و او را برانگيخت تا رحمتى بر جهانيان باشد، بر او و خاندان او جملگى درود خدا باد. و بى ترديد درود بر او را واجب ساخت و جايگاه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

او را نزد خود گرامى داشت، و احسان خويش را بر او نيكو نمود.

اوُصيكُمْ عِبادَاللهِ بِتَقْوَى اللهِ هُوَ وَلِىُّ ثَوابِكُمْ وَ اِلَيْهِ مَرَدُّكُمْ وَ مَآبُكُمْ، فَبادِرُوا بِذلِكَ قَبْلَ الْمَوْتِ الَّذى لاينُجيكُمْ مِنْهُ حِصْنٌ مَنيعٌ وَلاهَربٌ سَريعٌ فَاِنَّهُ وارِدٌ نازلٌ وَ واقِعٌ عاجِلٌ وَ اِنْ تَطاوَلَ الاَْجَلُ وَ امْتَدَّالْمُهَلُ وَ كُلُّ ماهُوَآت قَريبٌ وَ مَنْ مَهَّدَ لِنَفْسِه فَهُوَ الْمُصيبُ، فَتَزَوَّدُوا رَحِمَكُمُ اللهُ الْيَوْمَ ليومِ الْمَماتِ وَ احْذَرُوا اَليمَ هَوْلِ الْبَياتِ، فَانَّ عِقابَ اللهِ عَظيمٌ وَ عَذابَهُ اَليمٌ نارٌ تَلْهَبُ وَ نَفْسٌ تُعَذَّبُ وَ شَرابٌ مِنْ صَديد وَ مَقامِعُ مِنْ حَديد، اَعاذَنَا اللهُ وَ اِيّاكُمْ مِنَ النّارِ وَ رَزَقَنا وَ اِيّاكُمْ مُرافَقَةَ الاَْبْرارِ وَ غَفَرَلَنا وَ لَكُمْ جَميعاً اِنَّهُ هَوَالْغَفُورُ الرَّحيمُ.

بندگان خدا! شما را به تقواى خدا سفارش مى كنم، خدايى كه عهده دار پاداش شما است، و سرانجام و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بازگشت شما به سوى او است، پس به تقوى اقدام كنيد پيش از مرگ، كه هيچ قلعه نفوذناپذير و هيچ گريز شتابانى شما را از مرگ نجات نمى دهد، و مرگ وارد شونده اى است كه فرود خواهد آمد و واقع شونده اى است كه با شتاب مى آيد، هر چند مدّت عمر به درازا كشد و مهلت امتداد يابد، و هر آينده اى نزديك است، و آن كه خويش را آماده سازد، كامياب خواهد بود، پس امروز توشه برگيريد - خدايتان رحمت كند براى روز مرگ و از هول و هراس دردناك شبانگاه حذر كنيد، چرا كه كيفر خدا بزرگ و عذاب او پر درد است; آتشى است كه شعله مى كشد و جانى كه عذاب مى شود، و آشاميدن از چرك و خون و گرزهاى آهنين است، خداوند ما را و شما را از آتش پناه دهد، و به ما و شما دوستى و همدمى با نيكوكاران را روزى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  22  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فرمايد، و ما و شما همه را بيامرزد، همانا او بسيار آمرزنده و مهربان است.

اِنَّ اَحْسَنَ الْحديثِ وَ اَبْلَغَ الْمَوْعِظَةِ كِتابُ اللهِ، ثُمَّ تَعَوَّذَ بِاللهِ وَ قَرَأ سُورَةَ الْعصْرِ ثُمَّ قالَ: جَعَلَنَا اللهُ وَ اِيّاكُمْ مِمَّنْ تَسَعُهُمْ رَحْمَتُهُ وَ يَشْمِلُهُمْ عَفْوُهُ وَ رَأْفَتُهُ وَ اَسْتَغْفِرُ اللهَ لى وَ لَكُمْ ثُمَّ جَلَسَ يَسيراً ثُمَّ قامَ...;

همانا نيكو ترين حديث و رساترين موعظه كتاب خدا است. آن گاه فرمود: اَعُوذُبِاللهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيم، و سپس سوره «والعصر» را تلاوت نمود و پس از آن فرمود: خداوند ما و شما را از آنان كه در فضاى وسيع رحمت او و مشمول عفو و بخشش اويند قرار دهد، و از خداوند براى خود و شما طلب آمرزش مى كنم. آن گاه اندكى نشست و سپس برخاست...»

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  23  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خـطبه دوّم(1):

«اَلْحَمْدُلِلّهِ نَحْمَدُهُ وَ نَسْتَعينُهُ وَ نُؤْمِنُ بِه وَ نَتَوَكَّلُ عَلَيْهِ وَ نَْشهَدُ أَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاشَريكَ لَهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداًعَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ صَلَواتُ اللهِ وَ سَلامُهُ عَلَيْهِ وَ آلَه وَ مَغْفِرَتُهُ وَ رِضْوانُهُ».

حمد مخصوص خدا است، او را ستايش مى كنيم، و از او يارى مى جوييم و به او ايمان مىورزيم و بر او توكّل مى نماييم، و گواهى مى دهيم كه خدايى جز الله نيست، يكتا است كه شريكى ندارد. و «محمّد»(صلى الله عليه وآله)بنده و فرستاده او است، صلوات و سلام و مغفرت و رضايت خدا بر او و خاندان او باد.

اَلّلهُمَّ صَلّ عَلى مُحَمَّد عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ وَ نَبِيِّكَ صَلوةً

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - من لايحضره الفقيه، ج 1، ص 432.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  24  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تامَّةً نامِيَةً زاكِيَةً تَرْفَعُ بِها دَرَجتَهُ وَ تُبَيِّنُ بِها فَضْلَهُ وَ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ بارِكْ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد كَما صَلَّيْتَ وَ بارَكْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلى اِبْراهيمَ وَ آلِ اِبْراهيمَ اِنَّكَ حَميدٌ مَجيدٌ.

بار خدايا بر محمّد بنده و فرستاده و پيامبرت درود فرست، درودى تمام، بالنده، پاكيزه كه به آن درجه او را بالا برى و فضيلت او را آشكار سازى، و بر محمّد و خاندان او درود فرست و بر محمّد و خاندان او بركت ده، چنان كه بر ابراهيم و خاندان او درود فرستادى و بركت دادى و ترحم نمودى، همانا تو ستوده بزرگوارى.

اَلّلهُمَّ عَذِّبْ كَفَرةَ اَهْلِ الْكِتابِ الَّذينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبيلِكَ وَ يَجْحَدُونَ آياتِكَ وَ يُكَذِّبُونَ رُسُلَكَ، اَلّلهُمَّ خالِفْ بَيْنَ كَلِمَتَهِمْ وَاَلْقِ الرُّعْبَ فى قُلُوبِهِمْ وَ اَنْزِلْ عَلَيْهِمْ رِجْزَكَ وَ

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  25  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نَقْمَتَكَ وَ بَأسَكَ الَّذى لاْتَرُدُّهُ عَنِ الْقَوْمِ الُمجْرِمينَ، اَلّلهُمَّ انْصُرْ جُيُوشَ الْمُسْلِمينَ وَ سَراياهُمْ وَ مُرابِطيهِمْ فى مَشارِقِ الاَْرْضِ وَ مَغارِبِها اِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيء قَديرٌ.

بار خدايا كافران اهل كتاب را كه از راه تو باز مى دارند، و آيات تو را انكار مى كنند و پيامبرانت را تكذيب مى نمايند عذاب فرما، بار خدايا بين آنان اختلاف بيفكن و رعب را بر دل هاشان القا كن، و عذابت را بر آنان فرودآور و انتقام و سختگيريت را نيز، كه از گروه مجرمان باز نمى دارى. بار خدايا سپاه مسلمانان و دستجات مقدم آنان را كه به جنگ رفته اند و مرزدارانشان را در شرق و غرب زمين يارى فرما، همانا تو بر هر كارى توانايى.

اَلّلهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنينَ وَالْمُؤْمِناتِ وَاْلمُسْلِمينَ وَاْلمُسْلِماتِ، اَلّلهُمَّ اجْعَلِ التَّقْوى زادَهُمْ وَ اْلايمانَ وَالْحِكْمَةَ

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  26  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فى قُلُوبِهِمْ وَ اَوْزِعْهُمْ اَنْ يَشْكُرُوا نِعْمتَكَ الَّتى اَنْعَمْتَ وَ اَنْ يُوفُوا بِعَهْدِكَ الَّذى عاهَدْتَهُمْ عَلَيْهِ اِلهَ اَلْحَقِّ وَ خالِقَ الْخَلْقِ، اَلّلهُمَّ اغْفِرْ لِمَنْ تُوُفِّىَ مِنَ اْلمُؤْمِنينَ وَالْمُؤْمِناتِ وَالْمُسْلِمينَ وَاْلمُسْلِماتِ وَلِمَنْ هُوَ لاحِقٌ بِهِمْ مِنْ بَْعدِهِمْ مِنْهُمْ اِنَّكَ اَنْتَ الْعَزيزُ الْحَكيمُ.

بار خدايا مردان و زنان مؤمن و مردان و زنان مسلمان را بيامرز، خداوندا تقوى را توشه ى آنان ساز و ايمان و حكمت را در دل هاشان قرار داده و الهامشان فرما كه سپاسگزار نعمت تو كه بر آنان انعام فرموده اى باشند، و به عهدى كه با آنان بستى وفا كنند، اى خداى بر حق و آفريدگار خلق! خدايا مردان و زنان مؤمن و مردان و زنان مسلمان را كه در گذشته اند و كسانى از آنان را كه بعداً به ايشان ملحق مى شوند بيامرز، همانا تو غالب درستكارى.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  27  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

«اِنَّ اللهَ يَأْمُرُ بِاْلعَدْلِ وَ اْلاِحْسانِ وَ ايتاءِ ذِى الْقُرْبى وَ يَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنكرِ وَالْبَغْىِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّروُنَ» اُذْكُرُوا اللهَ يَذْكِرْكُمْ فَاِنَّهُ ذاكِرُ لِمَنْ ذَكَرَهُ وَاسْأَلُواللهَ مِنْ رَحْمَتِه وَ فَضْلِه فَاِنَّهُ لايَخيبُ عَلَيْهِ داع دَعاهُ. رَبَّنا آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِى الاَْخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النّارِ(1).

همانا خداوند به عدل و احسان و رسيدگى به خويشان فرمان مى دهد، و از زشتى و گناه و ستم نهى مى فرمايد، شما را موعظه مى كند، شايد متذكّر شويد.

به ياد خدا باشيد تا شما را ياد كند، همانا او به ياد كسى است كه در ياد او باشد، و از رحمت و فضل خدا بخواهيد، همانا هيچ دعا كننده اى كه او را بخواند نااميد و محروم نمى ماند.

پروردگارا در دنيا و آخرت به ما نيكى كن و از عذاب آتش نگاهمان دار».

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - بنابر احتياط يك سوره ى كوچك هم از قرآن خوانده شود.