دادگر غيبى و خدايى

درسهايى از اصول دين، شماره بیست و دو

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه :دادگر غيبى و خدايى

نويسنده : هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر : مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-7743221

تيراژ : 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

قطع : جیبی

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

امام راهبر دادگر حضرت مهدى(عج) در سال 255 هجرى قمرى نيمه ى شعبان(1)، در شهر سامرا (سرّمن رأى) به دنيا آمد و در سال 260 كه پدر بزرگوارش از دنيا رفت، به مقام والاى امامت رسيد. كنيه و نام آن حضرت چون كنيه و نام پيامبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) است. پدرش، امام يازدهم شيعيان، حضرت امام حسن عسكرى(عليه السلام)و مادرش بانوى بزرگ «نرگس»(عليها السلام)سلام الله عليها مى باشد.

آن حضرت از روز نخست، به جهاتى بر عموم

___________________

1 - اصول كافى، ج 1، ص 514، چاپ 1388.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آشكار نمى شدند و مردم تا حدود هفتاد سال به وسيله ى نايب هاى خاصّ آن حضرت با ايشان ارتباط داشتند. (نايبهاى خاص آنحضرت به ترتيب عبارت بودند از عثمان بن سعيد، محمدبن عثمان، حسين بن روح و على بن محمد سمرى) اين دوران هفتاد ساله را غيبت صغرى مى نامند و از آن پس غيبت كبرى آغاز مى گردد.

در زمان غيبت كبرى تا هنگام ظهور، ديگر هيچ كس به عنوان نايب خاص تعيين نشده است و نمى شود و مردم وظيفه دارند به فقها و راويان حديث كه متخصّص در امور دينى هستند; رجوع كنند.

عقيده به حضرت مهدى(عج) و اصلاح جهانى

اعتقاد به ظهور حضرت مهدى منتظر(عج) و مصلح

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

جهانى، ويژه ى شيعه نيست; ديگر فرقه هاى اسلامى و حتى غير اسلامى نيز چون يهود، نصارى و دانشمندان بزرگ جهان، ظهور يك مصلح بزرگ غيبى را باور دارند. در زبور داود چنين آمده است:

«...امّا منتظران خداوند، وارث زمين خواهند بود... حليمان وارث زمين خواهند شد و از فراوانى سلامتى بهره خواهند برد... صالحان را خداوند تأييد مى كند... خداوند روزهاى كاملان را مى داند و ميراث ايشان جاودان خواهد بود... آنان كه از وى بركت يابند، وارث زمين گردند و امّا آنان كه لعن شده اند، از روى زمين بركنده خواهند شد... صالحان وارث زمين و در آن تا هميشه ساكن خواهند بود»(1).

__________________

1- مزمور 37، بند 30 - 10 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

قرآن و اعتقاد به حضرت مهدى(عج)

در قرآن كريم، وعده داده شده كهروزى حق پرستان و مردم شايسته ى جهان، قدرت و حكومت جهانى را به دست مى گيرند و دين گرامى اسلام بر اديان سراسر گيتى چيره مى گردد و هم آيات ديگرى است كه به حضرت مهدى(عج) تفسير و تأويل شده است:

1- وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِى الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِالذِّكْرِ اَنَّ الاَْرْضَ يَرِثُها عِبادِىَ الصّالِحُون(1).

ما(از پى آن كتاب) در زبور نوشتيم كه بندگان شايسته ى ما وارث زمين خواهند شد(2).

_______________

1- سوره ى انبياء، آيه ى 105.

2- عبارت زبور را قبلا نقل كرديم كه در آنجا همين مضمون را اعلام داشته كه مردم شايسته ى، حكومت جهان رابه عهده مى گيرند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

2- وَعـَدَاللهُ الَّذينَ آمَنوُا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فى الاَْرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَُيمَكِّنَنَّ لَهُمْ دينَهُمُ الَّذى ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِخَوْفِهِمْ اَمْناً يَعْبُدُونَنى لايُشْرِكُونَ بى شَيْئاً...(1).

خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده و عمل هاى شايسته انجام داده اند; وعده داده كه آنان را خليفه ى زمين گرداند. چنان كه به گذشتگان را گرانيده بود و دينى را كه خدا برايشان پسنديده است استوار سازد و ترس آنان را به ايمنى تبديل كند، مرا (خدا را) عبادت مى كنند و چيزى را شريك من (خدا) نمى گمارند.

3- هُوَالَّذى اَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عــَلَى الدّيــن كُــلِّه وَ لــَوْ كــَرِهَ الْمُشْرِكُونَ(2).

_________________

1- سوره ى نور، آيه ى 55.

2- سوره ى صف، آيه ى 9.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اوست كه پيامبرش را با هدايت و دين حق فرستاد تا برهمه ى دينها چيره گردد، گرچه مشركان را خوش نيايد.

4 - وَنُريدُ اَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذينَ اسْتُضْعِفوُا فِى الاَْرْضِ وَ نجْعَلَهُمْ اَئِمَةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثين(1).

اراده كرده ايم كه بر ناتوانان (خدا پرستانى كه زير بار ستم قدرتهاى ستمگر، ناتوان شده اند) منّت بگذاريم و آنان را پيشوا و وارث زمين گردانيم.

از آيه هاى بالا، به خوبى برمى آيد كه سرانجام، جهان به دست بندگان شايسته ى خدا خواهد افتاد و آنان رهبر و پيشواى جهانيان خواهند گرديد و دين اسلام بر همه ى دينها پيروز خواهد شد(2).

_______________

1- سوره ى قصص، آيه ى 5.

2- آيه هاى ديگرى كه به كمك روايات، به حضرت مهدى(عج) تفسير و تأويل شده است (مانند آيه ى الذَّينَ يُؤْمِنوُنَ بِالْغَيْبِ و آيه ى امَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَّرَ اِذا دعاهُ و غير آن) فراوان است كه مرحوم سيّد هاشم بحرانى، در كتاب «المحجة فيما نزل فى القائم الحجة » قسمت مهمى از آنها را جمع آورده است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مهدويت در منابع اهل تسنّن

در اين زمينه، دانشمندان اهل تسنّن، روايت هاى بسيار از راويانى كه خـود به آنان ايمان دارنـد; از پيامبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) نقل كرده اند از مجموع آن روايت ها چنين برمى آيد كه امامان دوازده نفرو هـمه ى آنها از قريش مى باشند.

مهدى موعود(عج) از دودمان آن حضرت و از فرزندان حضرت على و زهرا(عليهما السلام) است و در بسيارى از

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آنها تصريح شده است كه وى از نسل امام حسين(عليه السلام)مى باشد. آنان درباره ى مهدى موعود، صدها حديث در بيشتر از 70 كتاب از منابع معتبر و پرارزش خود ثبت و ضبط كرده اند كه براى نمونه به برخى از آنها اشاره مى گردد:

مسند   تأليف احمدبن حنبل   متوفّاى 241 هجرى

صحيح بخارى   تأليف بخارى   متوفّاى 256 هجرى

صحيح مسلم   تأليف مسلم بن حجاج نيشابورى   متوفّاى 261 هجرى

سنن ابى داود   تأليف سليمان بن اشعث سجستانى   متوفّاى275 هجرى

صحيح ترمذى   تأليف محمدبن عيسى ترمذى   متوفّاى 279 هجرى

مؤلفين كتاب هاى بالا - كه هر يك از معتبرترين كتاب هاى اهل تسنّن مى باشد - ياپيش از ولادت امام زمان (سال 255 هجرى) و يا اندى بعد از تولد آن حضرت در گذشته اند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و نيز:

مصابيح السنة   تأليف بغوى   متوفّاى 516 هجرى

جامع الاصول   تأليف ابن اثير   متوفّاى 606 هجرى

الفتوحات المكية   تأليف محى الدين عربى   متوفّاى 638 هجرى

تذكرة الخواص   تأليف سبط ابن جوزى   متوفّاى 654 هجرى

فرائدالسمطين   تأليف حموى   متوفّاى 716 هجرى

صواعق   تأليف ابن حجرهيثمى   متوفّاى 973 هجرى

ينابيع المودة   تأليف شيخ سليمان قندوزى   متوفّاى 1293 هجرى

عدّه يى از دانشمندان اهل تسنّن درباره ى امام زمان(عج) كتاب ويژه يى تأليف كرده اند; از آن جمله:

1 - البيان فى اخبار صاحب الزّمان، تأليف علاّمه گنجى شافعى.

2 - عقدالدّررفى اخبارالامام المنتظر، تأليف شيخ جمال الدين يوسف الدّمشقى.

  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

3 - مهدى آل الرّسول، تأليف على بن سلطان محمّدالهروى الحنفى.

4 - كتاب المهدى، تأليف ابى داود.

5 - علامات المهدى، تأليف جلال الدّين سيوطى.

6 - مناقب المهدى، تأليف حافظ ابى نعيم اصفهانى.

7 - القول المختصر فى علامات المهدى المنتظر، تأليف ابن حجر.

8 - البرهان فى علامات مهدى آخرالزّمان، تأليف ملاّعلى متّقى.

9 - اربعين حديث فى المهدى، تأليف ابى العلاء همدانى و غير آن(1).

_______________

1- كشف الظّنون، ج 2 و 1 - هديّة العارفين ج 2 و 1- ايضاح المكنون - نويد امن و امان.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مصلح غيبى از نظر شيعه

متجاوز از سه هزار حديث از پيامبر(صلى الله عليه وآله) و از امامان پاك; درباره ى امام زمان(عج) در دست داريم. از آنها استفاده مى شود كه: «امام زمان(عج)، نهمين پسر حسين بن على(عليهما السلام) است. پدرش حضرت امام حسن عسكرى(عليه السلام)، مادرش نرجس خاتون، نامش همنام با پيغمر آخرالزّمان، لقبش مهدى... مى باشد; و در زمان پدر در سامرا به دنيا آمده و در كودكى پدرش را از دست داده و تا امروز نيز زنده است و تا بدان هنگام كه خدا بخواهد زنده مى ماند و روزى چهره خواهد گشود و دنيا را پر از داد خواهد كرد از پس آن كه از ستم انباشته شده باشد و به جهاتى، اينك از ديده ى مردم پنهان است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و چون بيايد - كه مَقدمش گرامى باد - پشت به خانه ى كعبه بر ديوار تكيه خواهد زد و بانگ برمى دارد و ياران خود را كه 313 نفرند مى طلبد. اطراف او را مى گيرند. عيسى(عليه السلام) از آسمان به زمين خواهد آمد و به جماعت با آن حضرت نماز خواهد خواند. آن گرامى، احكام اسلام را در سراسر جهان مى گسترد و دنيا چون بهشت خواهد شد.

* * *

حديث هايى كه دانشمندان شيعه و سنّى، در زمينه هاى مختلف درباره ى آن گرامى نقل كرده اند بسيار است و در كتابهايى مانند بحارالانوار و منتخب الاثر ذكر شده است. در اين جا ما نخست فهرست برخى از آنها را كه مؤلّف منتخب الاثر در كتاب خود آورده است و سپس متن چند خبر را نقل مى كنيم:

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

موضوع و تعداد حديثها

رواياتى كه در آنها نقل شده كه امامان دوازه نفرند و اوّل آنها على(عليه السلام) و آخر آنان مهدى(عج)است: 58

احاديثى كه به ظهور آن حضرت مژده مى دهد: 657

رواياتى كه آن حضرت را از دودمان پيغمبر(صلى الله عليه وآله)مى داند: 389

رواياتى كه مى گويد: اسم و كنيه او مانند پيغمبر(صلى الله عليه وآله)است: 48

رواياتى كه آن بزرگوار را از فرزندان اميرالمؤمنين على(عليه السلام) مى داند: 214

رواياتى كه آن بزرگوار را از فرزندان حضرت فاطمه(عليها السلام) مى داند: 192

رواياتى كه آن بزرگوار را از فرزندان امام حسين(عليه السلام)مى داند:  185

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

رواياتى آن بزرگوار را نهمين فرزند امام حسين(عليه السلام)مى داند:  148

رواياتى كه آن بزرگوار را از فرزندان امام زين العابدين(عليه السلام) مى داند: 185

رواياتى كه آن بزرگوار را از فرزندان امام باقر(عليه السلام)مى داند:  103

رواياتى كه مى گويد او از فرزندان امام جعفرصادق(عليه السلام) است:  103

رواياتى كه مى گويد او از فرزندان امام موسى كاظم(عليه السلام) است:  101

رواياتى كه مى گويد او چهارمين فرزند امام رضا(عليه السلام)است: 95

رواياتى كه مى گويد او سوّمين فرزند امام جواد(عليه السلام)است:  90

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

رواياتى كه مى گويد او از فرزندان امام هادى(عليه السلام)است:  90

رواياتى كه مى گويد او فرزند امام حسن عسكرى(عليه السلام)است:  146

رواياتى كه مى گويد اسم پدرش حسن است:  147

رواياتى كه مى گويد جهان را از عدالت پر مى كند:  123

رواياتى كه غيبت او را طولانى دانسته است:  91

رواياتى كه طول عمرآن حضرت را بيان مى كند:  318

رواياتى كه مى گويد دين اسلام به وسيله ى او جهانى مى شود:  47

رواياتى كه مى گويد او امام دوازدهم و آخرين امام است:  136

با توجّه به ارقام ياد شده در بالا و ساير احاديث،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آشكار مى گردد كه روايت هايى كه درباره ى آن حضرت وارد شده از حدّ تواتر تجاوز كرده و در كمتر موضوعى از موضوعات دينى تا اين حد روايت وارد شده است. و از اين نظر هر كس به اسلام و پيامبر گرامى آن ايمان آورده، ناگزير بايد به وجود گرامى مهدى موعود كه در غيبت به سر مى برد، ايمان راسخ داشته باشد.

اينك متن چند خبر:

1- مؤلّف ينابيع المودّه در كتاب مزبور نقل كرده است كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) فرمود: مهدى از فرزندان من است. غيبتى دارد و هنگامى كه ظاهر شود زمين را پر از عدل و داد مى سازد پس از آن كه پر از جور و ستم باشد(1).

__________________

1- منتخب الاثر، ص 249.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

2- و نيز در همان كتاب آمده است كه سلمان فارسى مى گويد: نزد پيامبر رفتم در حالى كه حسين بن على(عليهما السلام) در دامان مباركش نشسته بود و آن حضرت بر چشم و دهانش بوسه مى زد و مى فرمود: تو آقاو آقازاده و برادر آقا هستى تو امام و امام زاده و برادر امامى. تو حجّت و فرزند حجّت و برادر حجّتى و تو پدر نُه حجّت هستى كه نهمين آنها قائم خواهد بود(1).

3- ابن ابى دلف مى گويد: از حضرت على بن محمّد - امام دهم - شنيدم كه مى فرمود:

امام بعد از من فرزندم، حسن و پس از او فرزندش، قائم است كه دنيا را پر از عدل و داد مى سازد پس از آن كه از ستم و جور پر شده باشد(2).

_________________

1- المهدى، ص 60 .

2- منتخب الاثر، ص 225 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

4- حذيفه مى گويد پيغمبر(صلى الله عليه وآله) فرمود: اگر از دنيا بيش از يك روز باقى نماند، خدا آن روز را آن چنان طولانى خواهد كرد تا مردى از اولاد مرا كه همنام من است برانگيزد. سلمان عرض كرد: يا رسول الله از كدام فرزندانت؟ حضرت دست خود را بر حسين(عليه السلام)زد و فرمود از اين(1).

5- مسعدة از امام صادق(عليه السلام) نقل مى كند كه فرمود: قائم ما از صلب حسن(امام يازدهم حضرت امام حسن عسكرى) و حسن از صلب على(امام دهم حضرت على النقى) و على از صلب محمد(امام نهم حضرت امام محمدتقى) و محمد از صلب على(امام هشتم حضرت على بن موسى الرضا) و على از صلب اين

_________________

1- ذخائرالعقبى، ص 136.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فرزندم - اشاره كرد به حضرت موسى بن جعفر امام هفتم - خارج مى شود... ما دوازده اماميم، همه معصوم و پاكيزه. سوگند به خدا اگر از دنيا بيش از يك روز نماند آن روز را خدا آن چنان طولانى مى كند تا قائم ما اهل بيت، خروج كند(1).

نظر دانشمندان جامعه شناسى

دانشمندان بزرگ جهان برآنند كه جنگ ها، خونريزى ها، آدمكشى ها، روسپيگرى ها و اين همه مفاسد روزافزون امروز، به جهت نبودن موازنه بين خواسته هاى جسم و روح انسانى است.

انسان امروز فضايل اخلاقى و سرمايه هاى معنوى را زير پا گذارده، اگر چه دريا و فضا و صحرا را تسخير كرده

_________________

1- اثبات الهداة، ج 2، ص 562.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  22  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و خود را به كره ماه رسانده است.

بديهى است كه با تكيه بر زور و توانايى، نمى توان نظم و عدالت را در جهان مستقر كرد و تنها با تكنيك و علوم مادّى سعادت انسانها، تضمين نخواهد شد. و بارى بشر چاره يى جز اين ندارد كه مناسبات اجتماعى خود را بر اساس ايمان و اخلاق استوار كند و با راهنمايى هاى يك مصلح بزرگ جهانى، خود را از گرداب خطرها نجات داده و حكومتى بر اساس عدالت همراه با امنيّت، صفا و صميميّت برقرار سازد; بدين ترتيب اجتماع بسترى شتابناك به سوى آمادگى براى قيام امام عصر پيش مى رود.

طول عمر آن حضرت

ما برآنيم كه درازى عمر بشر امرى محال نيست

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  23  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

چرا كه به صراحت در قرآن عزيز مى خوانيم كه: حضرت نوح عمر طولانى داشت و تنها 950 سال به تبليغ و رسالت پرداخت(1).

نيز، بر اساس تحقيق هايى كه اخيراً در دانش زيست شناسى به عمل آمده است; امكان طول عمر تأييد مى گردد و حتّى دانشمندان بزرگ برآنند كه غذاها و داروهايى براى بشر تهيّه كنند كه عمر او را طولانى سازد.

مرحوم آيت الله آقاى صدر در كتاب المهدى، مقاله يى از مجلّه ى المقتطف، شماره ى 3، از سال 59 نقل مى كند; كه به عنوان شاهد بر گفتار بالا، خلاصه يى

_________________

1- «فَلَبِثَ فيهِمْ اَلْفَ سَنَة اِلاّ خَمْسينَ عاماً،» سوره ى عنكبوت، آيه ى 14.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  24  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

از آن را در اين جا بيان مى كنيم:

«دانشمندان موثّق مى گويند: تمام بافتهاى اصلى جسم حيوان مى توانند تا هميشه زنده باشند و براى انسان امكان دارد كه هزاران سال زندگى كند به شرط آن كه پيش آمدى نكند كه رشته ى حياتش بريده شود. اين بزرگان از روى حدس و گمان سخن نمى گويند بلكه با آزمايش هاى علمى به اين نتيجه رسيده اند...

«ديمندو برل» استاد دانشگاه جونس هبكنس، مى گويد: ثابت شده است كه اعضاى اصلى جسم انسان، استعداد زندگى جاودان دارند. ظاهراً نخستين كسى كه آزمايش مذكور را روى اجزاى جسم حيوان انجام داد، دكتر «جاك لوب» بود و بعد از او دكتر «ورن لوريس» - كه با همكارى همسرش ثابت كرد: «اجزاى جنين پرنده يى را مى توان در آب نمكين زنده

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  25  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نگهدارى كرد». اين تجربه ها مرتباً انجام مى گرفت تا اين كه دكتر الكسيس كارل به انجام تجربه هايى ديگر قيام و اثبات كرد كه به اجزاى مورد آزمايش; پيرى راه نمى يابد و حتّى از خود حيوانى كه اين اجزاء از بدن آن گرفته شده، بيشتر زندگى مى كنند. او در ماه ژانويه سال 1912 ميلادى آزمايش هاى خود را آغاز كرد و با فداكارى و رفع مشكلات فروان; به كشف اين موضوع ها، موفّق شد:

1 - تا عارضه يى مانند كمبود موادّ غذايى و يا ورود ميكرب، براى سلولهاى زنده پيش نيايد; هميشه زنده خواهند ماند.

2 - اجزاى مذكور علاوه بر اين كه زنده خواهند بود، داراى رشد و تكثير نيز مى باشند.

3 - رشد و تكثير آنها را با غذايى كه به آنها

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  26  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى رسد مى توان اندازه گيرى كرد.

4 - گذشت زمان در آنها هيچ گونه اثرى نمى گذارد و با مرور زمان پير و ضعيف نمى گردند و حتّى اندك اثرى هم از پيرى در آنها ديده نمى شود; و در هر سال درست مانند سالهاى قبل رشد و تكثير دارند.

پس چرا انسان مى ميرد و چرا مدّت زندگيش معمولا از صد سال درنمى گذرد؟

در پاسخ بايد گفت: اعضاى جسم حيوان و انسان فراوان است و با هم اختلاف دارد و نيز ميان آنها ارتباط و اتّصال كاملى برقرار است; به گونه يى كه زنده بودن بعضى از آنهابستگى دارد به زنده بودن برخى ديگر و ناتوانى و مرگ بعضى از اجزاى انسان و حيوان موجب مرگ ساير اعضاء مى گردد. مرگهاى ناگهانى كه بر اثر حمله ى ميكربها پيش مى آيد; به همين جهت است و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  27  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

همين موضوع موجب شده، كه حدّ متوسط عمر انسان از هفتاد و هشتاد سال هم كمتر گردد. البتّه آنچه تجربه ثابت كرده اين است كه علّت مرگ، رسيدن سن به هفتاد و يا هشتاد نيست بلكه علّت اصلى، امراض و عوارضى است كه بر يكى از اعضاء حمله مى كند و آن را از كار مى اندازد و چون با مرگ آن عضو; ارتباط ساير عضوها قطع مى گردد; مرگ همه ى اعضاءِ فرا مى رسد.

پس اگر علم بتواند آن عوارض را از بين ببرد و يا مانع تأثير آنها شود; ديگر براى زندگى طولانى مانعى وجود نخواهد داشت(1).

بنابراين وقتى دانستيم كه بسيارى عمر، محال نيست هيچ اشكالى ندارد كه خداوند توانا يك بشر را هزارها

_________________

1- المهدى، ص 136 - 132.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  28  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

سال، سالم و رشيد نگاه دارد چرا كه تنظيم شرايط طول عمر دست خداست; او مى تواند نظام ديگرى به وجود آورد كه بر نظام عادى حاكم باشد; چنان كه در تمام معجزه ها اين كار را كرده است; معجره هاى پيامبران از قبيل سرد شدن آتش براى ابراهيم خليل و اژدها شدن عصاى حضرت موسى، زنده شدن مردگان به وسيله ى حضرت عيسى و غير آن; همه برخلاف جريان عادى بود ولى خدا به قدرت خود نظام ديگرى به وجود آورده و معجزه انجام يافته است و تمام مسلمانان و بو بلكه يهود و نصارى آن معجزه ها را باور دارند.

بنابراين، درباره ى طول عمر امام زمان - كه درود خدا بر او - جاى هيچ گونه اشكالى باقى نمى ماند زيرا اگر طول عمر را ناممكن بدانند; اين ادّعا بطور كلّى پس از تصريح قرآن به طول عمر حضرت نوح و نيز كشفيات

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  29  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اخير دانش زيست شناسى، قابل قبول نيست و اگر بگويند اين كار ممكن است ولى خلاف نظام طبيعى و عادى است; در پاسخ بايد گفت: كه طول عمر امام زمان بر خلاف نظام طبيعى و مانند معجزه ى پيامبران به خواست خداوند انجام گرفته است و كسى كه به قدرت خداوند و وقوع معجزات پيامبران ايمان دارد; نبايد در طول عمر آن گرامى; كمترين اشكالى داشته باشد.

غيبت امام عصر(عج)

پبامبر گرامى اسلام، گاه، مسأله ى غيبت امام دوازدهم را به مردم گوشزد مى فرمودند و ائمّه ى اطهار(عليهم السلام) هم اين مسأله را پيوسته به مردم يادآورى مى كردند. خبر غيبت امام زمان از پيش از تولّدش آنقدر بازگو مى شد كه هر كس به وجود آن حضرت معتقد

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  30  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى بود به غيبت طولانى آن حضرت نيز عقيده مند مى گشت. به چند نمونه از روايت هاى بسيارى كه در اين زمينه، در دست داريم، توجّه فرماييد:

1 - پيامبر گرامى اسلام فرمود:

قائم از فرزندان من به موجب عهدى كه از من به وى مى رسد. پنهان مى شود آن چنان كه بيشتر مردم مى گويند خدا به آل محمّد احتياجى ندارد و برخى در ولادتش ترديد مى كنند; پس هر كس زمانش را درك كند، بايد به دين خود عمل نمايد و نبايد با دو دلى، شيطان را بر خود راه دهد مبادا كه او را از ملّت و دين من خارج سازد(1).

2 - اميرمؤمنان، على(عليه السلام) فرمود: قائم ما غيبتى دارد

__________________

1- اثبات الهداة، ج 6، ص 386.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  31  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

كه مدّت آن طولانى خواهد بود... آگاه باشيد! هر كس بر دينش ثابت بماند و با طولانى شدن غيبت آن حضرت، دلش قساوت پيدا نكند(و از دين حق منحرف نشود) روز رستخيز، در رتبه ى من با من خواهد بود.

آنگاه فرمود: قائم ما، چون قيام كند; بيعت هيچ كس به گردن او نيست و به همين جهت ولادتش مخفى و خودش غايب مى گردد(1).

3 - محمّدبن مسلم مى گويد از امام جعفر صادق(عليه السلام) شنيدم كه مى فرمود: اگر خبر غيبت امام خود را شنيديد انكار نكنيد(2).

4 - طبرسى مى نويسد: اخبار غيبت را محدّثان

__________________

1- اثبات الهداة، ج 6، ص 395 - 394.

2- اثبات الهداة، ج 6، ص 350.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  32  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شيعه در اصول و كتابهايى كه در عصر امام باقر و امام صادق - كه سلام خدا بر هر دوان - تأليف شده است ضبط كرده بودند، از جمله ى محدّثان مطمئن، حسن بن محبوب است. وى در حدود صد سال قبل از زمان غيبت كتاب مشيخه را تأليف و اخبار غيبت را در آن ثبت كرده كه حديث زير، از آن جمله است:

«ابوبصير مى گويد: خدمت امام صادق(عليه السلام)عرض كردم: حضرت ابوجعفر مى فرمود: قائم آل محمّد دو غيبت دارد يكى طولانى و ديگرى كوتاه فرمود: آرى اى ابوبصير يكى از آن دو غيبت طولانى تر از ديگرى است...(1)».

بنابراين غيبت امام عصر(عج) پيامبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله)

__________________

1 - اعلام الورى، ص 416.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و ائمّه ى طاهرين(عليهم السلام) همراه با خبر دادن از وجود مباركش، به مردم خاطرنشان مى ساختند و اعتقاد آن حضرت همراه با اعتقاد به غيبت آن حضرت همراه با اعتقاد به وجودش بوده است.

شيخ صدوق از سيّد حميرى نقل مى كند كه: «من درباره ى محمّدبن حنفيّه غلو داشتم و معتقد بودم كه غايب است تا خدا به من منّت نهاد و به وسيله ى امام صادق(عليه السلام) از آتش نجات يافتم و به راه راست هدايت شدم بدين قرار كه بعد از اين كه امامت جعفربن محمّد(صلى الله عليه وآله) با دليل و برهان برايم ثابت شد، روزى به آن حضرت عرض كردم: يابن رسول الله در موضوع غيبت و صحّت آن احاديثى از پدرانت به ما رسيده است; خواهشمندم بفرماييد كه آن غيبت درباره ى چه شخصى خواهد بود؟ فرمود: آن غيبت براى فرزند

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  33  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ششم از نسل من اتّفاق خواهد افتاد و او امام دوازدهم است بعد از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) كه نخستين ايشان علىّ بن ابيطالب و آخرشان قائم بحق و بقيّة الله در زمين و صاحب الزمان است...(1)»

چرا امام زمان (عج) غايب است؟

در درسهاى پيشين گفتيم كه وجود امام(عليه السلام) و جانشين پيامبر، از جهات فراوان، از جمله براى رفع اختلافات، تفسير قوانين الهى، هدايت معنوى و باطنى و... لازم است و خداوند مهربان، پس از رسول گرامى اسلام، اميرمؤمنين و پس از وى يازده فرزندش را يكى پس از ديگرى به عنوان امام تعيين فرمود.

بديهى است كه وظايف امام زمان(عج) نيز از نظر

_________________

1 - كمال الدّين، ج 1، ص 112.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  34  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تمام جنبه هاى امامت، چونان پيشوايان قبلى است و اگر موانع ظهور نمى بود، لازم بود كه ظاهر باشد تا مردم از تمام فوايد وجود او برخوردار شوند امّا چرا از همان نخست از نظرها غايب شد؟ در پاسخ اين سؤال بايد گفت:

اساساً با اعتقاد به حكمت خداوند لزومى ندارد كه به دنبال فلسفه و علل غيبت آن حضرت بگرديم زيرا ندانستن علّت اصلى غيبت آن حضرت براى ما ضررى ندارد، چنان كه فلسفه ى بسيارى از چيزهاى ديگر را نمى دانيم. تنها همين كافى است كه بر اساس خبرهاى بسيار و دليلهاى راستين، بدانيم كه خداوند بزرگ، حجّت خود را فرستاده است امّا به جهت پاره يى مصالح، او را در پس پرده ى غيبت نگاه داشته است.

از برخى روايت ها نيز استفاده مى شود كه علّت

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  35  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اصلى و اساسى غيبت، پس از ظهور آن بزرگوار، آشكار مى گردد. عبدالله فضل هاشمى مى گويد از امام صادق(عليه السلام) شنيدم كه فرمود: ناگزير براى صاحب الامر غيبتى خواهد بود كه اهل باطل در آن به شك خواهند افتاد. عرض كردم چرا؟ فرمود: به جهتى كه اجازه نداريم بازگوييم.

عرض كردم حكمتش چيست؟ فرمود همان حكمتى كه در غيبتهاى حجتهاى گذشته وجود داشت; و آشكار نمى گردد مگر بعد از ظهور وى چنان كه كارهاى حضرت خضر(اشاره به سوراخ كردن كشتى، كشتن جوان و اصلاح ديوار در داستان خضرو موسى) شناخته نشد مگر هنگامى كه موسى و خضر مى خواستند از هم جدا شوند; اى پسر فضل موضوع غيبت، امر الهى و سرّى از اسرار خداست و چون خدا

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  36  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

را حكيم مى دانيم; تصديق مى كنيم كه تمام كارهايش به دانايى و حكمت انجام مى گيرد; گرچه تفصيل آنها براى ما معلوم نگردد(1).

البته فوايدى مى توان براى غيبت آن حضرت برشمرد كه در برخى از اخبار هم، به آنها اشاره شده و از آن جمله است:

1- آزمايش مردم

يكى از فوايد غيبت امام زمان(عج) آزمايش مردم است تا از يك سو: گروهى كه بى ايمانند; باطنشان ظاهر شود و از سوى ديگر: كسانى كه ايمان، در ژرفاى دلشان ريشه كرده است، با انتظار فرج و شكيبايى در سختيها و ايمان به غيب كامل تر شوند و ارجمنديشان معلوم گردد

__________________

1- اثبات الهداة، ج 6، ص 438.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  37  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و به درجاتى از ثواب دست يابند.

موسى بن جعفر(عليه السلام) فرمود: هنگامى كه پنجمين فرزندم غايب شد، مواظب دين خود باشيد تا كسى شما را از آن خارج نكند; براى صاحب اين امر غيبتى خواهد بود كه گروهى از عقيده مندان به او از اعتقادشان دست برمى دارند و اين غيبت آزمونى است كه خدا با آن بندگانش را مى آزمايد(1).

2- محفوظ ماندن آن حضرت از كشته شدن

از مطالعه ى تاريخ پيشوايان اسلام و وضع آنان نسبت به خلفاى اموى و عبّاسى، به روشنى درمى يابيم كه اگر امام دوازدهم ظاهر مى بود، حتماً او را چون اجدادش مى كشتند و يا مسموم مى ساختند; چرا كه

__________________

1- بحار، ج 52، ص 113.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  38  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شنيده بودند و مى دانستند كه در خاندان پيامبر و از فرزندان على و فاطمه - سلام خدا بر آنان - شخصيّتى به وجود خواهد آمد كه حكومت ستمگران و مستبدّان به دست او برچيده مى شود و آن كس فرزند حضرت امام حسن عسكرى(عليه السلام) است لذا عبّاسيان درصدد كشتن او برآمده بودند ولى خدا آن حضرت را حفظ كرد و دشمنان او را نااميد ساخت.

زراره از امام صادق(عليه السلام) نقل مى كند كه فرمود: براى قائم پيش از ظهور غيبتى است. عرض كردم چرا؟ فرمود: براى در امان ماندن از كشته شدن و اين غيبت ادامه دارد تا زمينه ى ظهور و غلبه ى او بر حكومت ستمگران و مستبّدان فراهم آيد(1).

__________________

1- منتخب الاثر، ص 436.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  39  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

3- نبودن بيعت هيچ كس بر او

سومين فايده يى كه از روايت ها برمى آيد: اين است كه آن حضرت بدين واسطه از بيعت كردن با ستمكاران و خلفاء و زمامداران غاصب محفوظ مى ماند و به هنگام ظهور، بيعت كسى، با ايشان نخواهد بود و بى پرده حق را بيان مى كنند و حكومت عدل و حق را برقرار مى سازند.

امام صادق(عليه السلام) فرمود: چون قائم قيام كند، هيچ كس بر او بيعتى ندارد(1).

_______________

1- اثبات الهداة، ج 6، ص 436.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  40  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فوايد وجود امام غايب(عج)

از اين پيش، گفتيم كه خداوند امام زمان را تعيين كرده است تا در ميان مردم به هدايت آنان بپردازد ولى اين خود مردمند كه مانع ظهور آن حضرتند و هرگاه مردم براى حكومت واحد جهانى و الهى(كه برپايه ى عدالت واقعى، رعايت حقوق و اجراءِ تمام احكام اسلامى بى هيچ تقيّه و ترسى، استوار است) آمادگى كامل پيدا كنند; حضرتش آشكار خواهد شد، پس، از سوى خداى مهربان; كوتاهى در عنايت و مهربانى نيست; بلكه تقصير از خود مردم است كه امام زمان غايب شده و ظهور سبب غايب شدن امام زمان(عج) و مانع ظهور آن بزرگوار هستند; به هر حال مردم مقصّرند و منعى از جانب خدا نيست. امّا بايد دانست كه فوايد

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  41  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

وجود امام به راهنماى هاى ظاهرى - اگر در ميان مردم مى بود - منحصر نيست; بل از نظر «تكوين و تشريع» وجود مقدّس امام فوايد ديگرى دارد كه اين فوايد بى آن كه در ميان مردم ظاهر باشد; نيز، وجود دارد. مهمترين فايده وجود امام «واسطه فيض بودن» است; چون بر اساس دليل هايى كه دانشمندان اقامه كرده اند و نيز طبق حديث هاى فراوانى كه در موضوع امامت وارد شده است; اگر امام((عليه السلام))نباشد، رابطه ى عالم و آفريدگار جهان منقطع مى گردد; چرا كه تمام بخششهاى الهى به واسطه ى امام بر ساير مردم نازل مى شود، چنان كه در احاديث بسيار اين مضمون وارد شده است: «لو بَقِيَتِ الاَْرْضُ بِغَيْرِ اِمام لَساخَتْ...»(1).

__________________

1- اصول كافى، ج 1، ص 178، چاپ آخوندى.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  42  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آرى، امام قلب عالم وجود و رهبر و مربّى نوع انسانى است و از اين جهت حضور و غيبت او تفاوتى ندارد. و نيز، هدايت معنوى امام نسبت به افراد شايسته هميشگى است، اگر چه امام را نتوانند ببينند، بهويژه كه اخبار وارد شده است كه آن حضرت در ميان مردم و در مجالس مؤمنان رفت و آمد دارد گرچه مردم او را نشناسند(1). بنابراين، پاسدارى امام از دين و دستگيرى از مردم شايسته، در زمان غيبت هم، به خوبى انجام مى گيرد. در حقيقت امام غايب، همانند خورشيد پنهان پشت ابر است كه: از نور و حرارتش، موجودات بهره مى برند اگر چه نادانان و كور چشمان، آن را نبينند.

امام صادق(عليه السلام) نيز، در پاسخ كسى كه سؤال كرده

__________________

1- اصول كافى، ج 1، ص 337، چاپ آخوندى.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  43  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بود: «چگونه مردم از امام غايب استفاده مى كنند؟»

فرمود: «به همان گونه كه از خورشيد، وقتى كه ابر آن را مى پوشاند»(1).

در اينجا نظر شما را به گفتار يكى از مستشرقين(2)جلب مى كنيم:

«به عقيده ى من مذهب تشيّع، تنها مذهبى است كه رابطه ى هدايت الهى را ميان خدا و خلق براى هميشه نگهداشته و به طور استمرار، پيوستگى ولايت را زنده و پابرجا مى دارد. مذهب يهود، نبوّت را كه رابطه يى است واقعى ميان خدا و عالم انسانى، در حضرت كليم ختم

_________________

1- منتخب الاثر، ص 271.

2- دكتر كربن استاد فلسفه در دانشگاه سوربن(فرانسه) و رئيس انستيتو فرانسه و ايران.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  44  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

كرده و پس از آن به نبوّت حضرت مسيح و حضرت محمد(صلى الله عليه وآله) اذعان نكرده است و رابطه ى مزبور را قطع مى كند نيز نصارى در حضرت مسيح متوقّف شده اند و اهل سنّت از مسلمين هم در حضرت محمّد ايستاده اند و با ختم نبوّت در ايشان، ديگر رابطه يى ميان خالق و مخلوق برقرار نمى دانند.

«تنها مذهب تشيّع است كه معتقد است نبوّت با حضرت محمّد(صلى الله عليه وآله) ختم مى شود ولى ولايت، كه همان رابطه ى هدايت و تكميل است بعد از آن حضرت و براى هميشه زنده مى ماند...

آرى، تنها در مذهب تشيّع است كه اين حقيقت ميان عالم انسانى و الوهى براى هميشه باقى و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  45  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پابرجاست»(1).

يادآورى لازم:

عقيده ى به امام زمان بدين معناست كه ارتباط بين مردم با عالم غيب نگسيخته است و كسانى كه اين عقيده را دارند بايد هميشه به ياد آن حضرت و منتظر ظهور آن مصلح غيبى باشند.

البته معناى انتظار امام زمان اين نيست كه همه ى مسلمانها و شيعيان دست روى دست گذارده و هيچ گونه اقدامى در راه پيشبرد هدفهاى اسلامى نكنند و فقط منتظر آن حضرت باشند; بلكه همانطور كه علماى بزرگ و دانشمندان شيعه از قديم الايام گفته اند; همه ى مسلمانان و شيعيان، وظيفه دارند در هر شرايطى

__________________

1- سالنامه ى مكتب تشيّع، سال 2، ص 21 - 20.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  46  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

در راه برقرارى و توسعه ى معارف و احكام اسلام بكوشند. در برابر ستم و گناه، پايدارى و با امكانات خود با آن مبارزه كنند و به بيان ديگر بكوشند تا زمينه ى حكومت عدل و داد فراهم آيد يعنى جامعه را طورى ترتيب دهند كه همه خواهان عدالت باشند و اگر عملا ظلم و جور در اجتماع حكمفرماست همه به آن اعتراض كنند و از آن روبگردانند و بارى، هر مسلمانى وظيفه دارد كه در راه ايمان و اسلام فداكارى كند و هميشه آماده ى استقبال از حضرت مهدى موعود(عج)باشد يعنى زندگى خود را طورى تنظيم كند كه با برنامه ى آن حضرت تناقض نداشته باشد تا بتواند در صف پيروان او قدم بردارد و با دشمنان او مبارزه كند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  47  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

چند كتاب مفيد در اين زمينه:

1 - دادگستر جهان

2 - نويد امن و امان

3 - خورشيد مغرب

4 - منتخب الاثر

5 - المهدى

6 - در فجر ساحل