رسالت اسلام

درسهايى از اصول دين،شماره شانزده

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه : رسالت اسلام

نويسنده : هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر : مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-743221

تيراژ : 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

چاپخانه : سلمان فارسى قم - تلفن 62144

قطع : جیبی

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

روح رسالت اسلام را در اين شعار، مى توان خلاصه كرد و نشان داد:

لااله الااللّه: يعنى «جز خداى يگانه، معبود ديگرى نيست».

و اين راز تناورى و پرثمرى و سرسبزى درخت اسلام است، چرا كه اگر اسلام را به درخت مانند كنيم و ايدئولوژى آن را به بذر يا ريشه ى آن; بايد دانست كه سلامت و پرثمرى درخت، وابسته به سلامت بذر و نيز ريشه ى آنست.

و مى بينيم اساس ايدئولوژى اسلامى، چنان كه در آن شعار نموده شده است; چقدر سالم و تا چه حد

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

استوار و پولادين است.

همبستگى سعادت با ايمان

اگر همه ى خواسته هاى بشرى، از ماديّات ريشه مى گرفت، و انسان نيازى به فراسوى عالم مادّى، در جان خويش احساس نمى كرد، نيك بختى در بست، با تأمين مادّيات فراهم مى آمد.

اما مى دانيم و مى بينيم كه بشر با زبان روح خويش از اعماق تكنيك و صنعت و ماديّات فرياد برداشته است كه: هر چه وسائل مادّى بيشتر مى گردد، عطـشِروح و نيازهاى معنوى جامعه افزونتر مى شود و اين پديده در عصيان و نابسامانيهاى جامعه، به وضوح پديدار است.

شاهد آن: از هم گسيختگى و بحرانى است كه از اوايل قرن بيستم بر جوامع متمدّن، سايه افكنده است تا

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آنجا كه بحران روحى جوامع به ويژه در مورد جوانان، غيرقابل كنترل شده است.

«چرا كه در فرهنگ تمدّن مادّى، انسان، تنها يك ارگانيسم زنده است و هيچ گاه حامل ارزش و پيام مطلق خوبى، زيبايى و دانايى نيست و براى رسيدن به كمال معنوى و نيازهاى روحى، راهى در نظر گرفته نشده است».(1)

روح بلند انسان كه چون شاهباز تيزبال، خواستار پرواز بر فراز ستيغ هاى كوه سارهاى سربلند است، تا به جايگاه دوردست انسانى نپرد، و تا ازسرچشمه ى فضايل روحى سيراب نگردد; همچنان از عصيان و طغيان دست باز نخواهد داشت.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوروكين روانشناس و جامعه شناس روسى.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اين همه شرارتها، كامجويى ها، نشانه هاى سركشىِ امواج خروشان غرايزى است كه تا به ساحل نجات نرسد، آرام نمى گيرد.

و ساحل نجات، تنها ايمان به يك نيروى نامحدود و دانش بى پايان و كمال مطلق و كناره جويى از خدايان خيالى است. با ياد چنين نيرو، و ايمان راستين به اوست كه دل ها آرام مى پذيرد.

قرآن در كوتاه ترين جمله، اين حقيقت بلند را بيان كرده است كه:

اَلا بِذِكْرِ اللّه تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ(1)

يعنى، هان! با ياد خدا، دلها آرام مى گيرد.

آرى، آرامش قلبها، در ياد خداست; و تنها گرايش و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى رعد، آيه ى 28 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

توجّه به خداست كه مى تواند غرايز انسان را تعديل كند و او را به نيكبختى رهنمون گردد.

اسلام ارزش انسان را با همين مقياس و برهمين معيار مى سنجد و مى گويد:

اِنَّ اَكْرَمَكُمْ عِنْدَاللّهِ اَتْقيكُمْ(1)

«يعنى، گراميترينتان با تقواترين شماست.»

هدف اسلام نمودن و نشان دادن افق برتر و والاتر و نجات مردم از خاكدانهاى پست ماديّات و شهواتست. تا انسانها با سرزمين هاى خرّم و سرسبز لذائذ واقعى و معنوى، آشنا شوند و دست از راهروى در كوره راه هاى مادّى بدارند و در راه سعادت، گام بردارند.

يا اَيُّهَاالَّذينَ امَنُوا اسْتَجيبوُا لِلّهِ وَ لِلرَّسوُلِ اِذا دَعاكُمْ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى حجرات، آيه ى 13 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

لِما يُحْييكُمْ.(1)

يعنى به دعوت خداى و پيامبر پاسخ دهيد چون شما را فرا خواند به آنچه كه به شما زندگى و حيات مى بخشد.

باتعاليم اسلام، جان مرده و استعدادهاى فروخفته انسانها زنده مى گردد، مى بالد و رشد مى كند واين حيات و زندگى از دريچه هاى قوانين و در چشم اندازهاى اهداف اسلام، به چشم مى خورد.

و اينك برخى از اين چشم اندازها را به تماشا بنشينيم:

1. اخوّت اسلامى

2. نظارت عمومى

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى انفال، آيه ى 24 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

3. مقام دانش

4. كار وكوشش

5. تشكيل خانواده

اخوّت اسلامى

«برادرى اسلامى»، بر اساس والاترين فضيلت انسانى مبتنى است چرا كه از تشريفات پوچ و بى ريشه، به دور است; بلكه حقيقتى است براى تقويت بنيه ى فداكارى در فرد مسلمان و زنده نگاهداشتن روح صفا و صميميت و ايمان. از نتايج مستقيم عملى آن ايجاد مسؤليّت و همدردى است در همه جنبه هاى زندگى، بين افراد. براساس اين اخوّت، مسلمان نمى تواند در گرفتاريهاى برادرش سهيم نباشد.

طرح ابتكارى اخوّت اسلامى، در صدر اسلام چنان

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ماهرانه و جالب انجام يافت كه فقير و ثروتمند از دل و جان برادر شدند.

امام صادق(عليه السلام)اخوّت اسلامى را در مفهوم ساده و گسترده يى، چنين بيان مى فرمايند:

مؤمنان با يكديگر برادرند و چون پيكره ى يك انسان هستند كه اگر عضوى به درد آيد، اعضاء ديگر آرامش نخواهند داشت.(1)

هم او - كه سلام خدابر او - باز مى فرمايد:

روح «اخوّت اسلامى»، اجازه نمى دهد كه:

تو سير و سيراب باشى و برادر مسلمانت گرسنه و تشنه.

تو پوشيده و برادر مسلمانت برهنه.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- بحار، ج 74، ص 268 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بايد، آنچه براى خود دوست مى دارى، براى او نيز دوست بدارى.

پشتيبان او باش چنان كه او پيشتيبان توست.

آنگاه كه او در سفر است، تو مال و ناموس او را پاسدار.

و چون بازمى گردد، بديدارش بشتاب و بر او حرمت بگذار كه تو از او و او از توست.

اگر خيرى به او رسيد، خدا را به شادمانى آن، سپاس كن.

و اگر گرفتار شد ياريش نما(1).

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- بحار، ج 74، ص 243 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نظارت عمومى

خداوند در بدن ما، گلبولهاى سفيد را آفريده است تا چون پاسداران هوشيار، در برابر ميكربها- دشمنان سلامت بدن- با تهاجم همه جانبه، دفاع كنند و خللى در مزاج انسان به وجود نيايد.

اين سرمشق روشنى مى تواند بود كه مسلمانان، نسبت به رويدادهاى جامعه ى خويش چون ديده بانان هوشمند بيدار باشند تا هرگاه معنويت و درستى و راستى را در چنگال اهريمن تظاهر و نادرستى و دروغ اسير ديدند; بپاخيزند و ريشه هاى آن را بركنند و اگر لازم شد جان خويش بر سر اين مهم نهند.

و گرنه، از جامعه، جز كالبد بى جان چيزى باز نخواهد ماند. چرا كه اگر مردم در برابر هر بيداد و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

گستاخى، سكونت كنند و چون مرداب ساكن، محيط پرورش كرمها و زالوها گردند، به زودى زلال روشن وجودشان تيره خواهد شد و بويناك و چركين خواهد گشت.

پس بايد هماره چون موج بى قرار درياهاى خروشان، در تلاش و تحرّك و تهاجم و جنبش بوده باشند، تا پليديها، در وجودشان اثرى نگذارد.

اين است كه اسلام براى به وجود آمدن يك جامعه ى زنده، مساله ى مراقبت و نظارت عمومى را يكى از ضرورى ترين وظايف مسلمانان مى داند و هماره به آنان هشدار مى دهد كه: وظايف اجتماعى هم سنگ و همپايه ى وظائف فردى است و مسلمانان بايد در اين وظيفه بزرگ نيز، دَيْن خود را ادا كنند.

در اين زمينه: پيشنهاد عملى قرآن: دو دستور

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

درخشان است:

1- فرمان به خوبيها- امربمعروف

2- بازداشتن از بديها- نهى از منكر(1)

امام باقر(عليه السلام)مى فرمايد:اِنَّ الاَْمْرَ بِالْمَعْروُفِ و النَّهْىَ عَنِ الْمُنْكَرِ فَريضَةٌ عَظيمَةٌ بِها تُقامُ الْفَرائِضُ.(2)

يعنى: فرمان به نيكى ها و بازداشتن از بدى ها، وظيفه ى بزرگى است كه بنيان واجبات ديگر بر آن ايستادگى دارد.

روزى كه جامعه ى مسلمان، اين دو سنّت بزرگ را فراموش كند، سيادت و بزرگى خويش را از دست داده

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى آل عمران، آيه ى 110 .

2- كافى، ج 5، ص 55 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

است.

پس در منطق اسلام، گفته هاى ياوه يى نظير آنچه در ذيل خواهيم آورد; غلط و موهوم است:

- مرا در قبر تو و تو را در قبر من نمى گذارند!

- عيسى بدين خود، موسى بدين خود!

- خواهى نشوى رسوا، هم رنگ جماعت شو!

و نبايد از ياد برد كه: امر به معروف و نهى از منكر، وظيفه ى بزرگ هر فرد مسلمان مى باشد و باعمل به آن مى توان جامعه يى زنده و سالم به وجود آورد.

مقام دانش

در گذشته هاى دور، يعنى دوران پيش از اسلام، آموزش دانش، عمومى نبود; و همه ى مردم اجازه و حق نداشتند دانش بيندوزند. آموزش در انحصار

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

گروهى ويژه يعنى طبقه ى حاكمه و اعيان و اشراف و اميرزادگان بود.

اين وضع در كشورهايى كه حكومتشان بر نظام طبقاتى استوار بود، به طور آشكارترى به چشم مى خورد.

به ويژه ملّت عرب و مردم عربستان، از جهت تمدّن و فرهنگ نسبت به ساير كشورها، بازمانده تر بودند چنان كه همزمان با ظهور اسلام، در همه ى حجاز، باسوادها (آنان كه فقط مى توانستند بخوانند و بنويسند); انگشت شمار بودند.

در چنين زمانى و در بين چنين مردمى، اسلام، از همان نخست، دانش آموختن را چندان ارج نهاد كه آن را تا حدّ فريضه، بالا برد:

- اين قرآن كريم است كه بانداى ملكوتى و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شيرينش، جاى جاى، دانش پژوهان را گرامى مى دارد و بدانها رتبه اى والا مى دهد.(1)

- پيامبر(صلى الله عليه وآله) مى فرمود: بر هر مسلمان، آموختن دانش واجبست، خدا دانش اندوزان را دوست مى دارد.(2)

امام صادق(عليه السلام)مى فرمود:طَلَبُ الْعِلْمِ فَريضَةٌ;يعنى: تحصيل دانش واجب است.(3)

امام باقر(عليه السلام)مى فرمود: (چنان كه زكات مال به اين است كه قسمتى از آن را در راه خدا بدهيد); زكات دانش نيز به اين است كه: به ديگران از دانش خود،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى مجادله، آيه ى 11 .

2 - اصول كافى، ج 1، ص 30 .

3- اصول كافى، ج 1، ص 30 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بياموزيد(1).

تاريخ اسلام، شـاهد راستين، دانش پرورى اسلام است:

همين توصيه ى دايم به دانش آموختن، از طرف اسلام باعث آمد كه مسلمانان هماره به ويژه در قرون وسطى در تاريكى بى دانشى، فرورفته بود، پرچمدار علم و تمدّن گردند.

البته، بايد توجّه داشت كه مسلمانان دانش را همراه باايمان ژرف به خدا و با توجّه به معنويات مى آموختند و تنها، به بهره هاى دنيايى آن چشم نمى دوختند.

دريغا كه در قرون بعد، چون دستورهاى روشن و سعادت بخش اسلام را از نظر افكندند خود نيز از نظر

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- اصول كافى، ج 1، ص 30، ج 41: زَكوةُ الْعِلْمِ اَنْ تُعَلِّمَهُ عِبادَ اللّهِ.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

افتادند و از كاروان پيشرفت دانش بشرى، بازپس ماندند و هم اكنون وقت آن است كه همه ى كشورهاى اسلامى باوحدت خويش در دانش و فضيلت پيشتاز گردند.

كار و كوشش

كار و كوشش، از نواميس طبيعت و آفرينش است. خداوند، راز پيشرفت را در جنبش و تحرّك نهاده است. پيدايش بهار، فصل جنبش و تحرّك طبيعت، جارى شدن رودها و جويبارها، جوشش چشمه ساران، لانه ساختن و جنب و جوش پرندگان، وزش نسيم نوازشگر صبحگاهى تاب نرم امواج بركه ها به نوازش باد، پيچوتاب شاخسارها و گلها و برگها و ترنّم و اشاره ى نسيم، روييدن و باليدن گياهان، مهاجرت و حركت دسته هايى از مرغان از سرزمينى به سرزمينى و... همه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

استعاره يى چشمگير و اشاره يى مليح است از نظام آفرينش به انسان ها، تا از افسردگى بگريزند و برخيزند و حركت و نشاط و كار و كوشش و تلاش كنند، برويند و ببالند و جارى شوند و تحرّك داشته باشند.

اسلام، براساس همين ناموس طبيعى، مردم را به كار و تلاش، فراخوانده است:

على، راهبر بزرگ و گرامى مى فرمايد: كسى كه آب و زمين در اختيار داشته باشد - و از اين دو سرمايه ى بزرگ استفاده نبرد - و فقير شود; نفرين خدا بر او باد.(1)

امام صادق (عليه السلام)مى فرمايد: خداوند هيچ كارى را چون كشاورزى - اين كار توليدى مفيد - دوست نمى دارد.(2)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- وسائل الشيعه، ج 12، ص 24 .

2- وسائل الشيعه، ج 12، ص 25 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

هم او - كه سلام خدا بر او - مى فرمايد: اَلــزّارِعـُونَ كـُنُوزُالاَْنـامِ

كشاورزان گنجينه مردم هستند.(1)

و على(عليه السلام)مى فرمود:

به گونه هاى مختلف تجارت، بپردازيد; خداوند پيشهور امين درستكار را دوست مى دارد(2).

و باز از امام صادق (عليه السلام) آورده اند كه:

عزّت و بزرگى منش انسان در كسب و كار اوست.(3)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- وسائل الشيعه، ج 13، ص 194 .

2- وسائل الشيعه، ج 12، ص 4 .

3- وسائل الشيعه، ج 12، ص 3 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  22  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و امام كاظم(عليه السلام)مى فرمايند: اِنّ اللّهَ لـَيَبْغـَضُ الـْعَبْدَ الـْفارِغَ

خدا از بنده ى آسوده ى بيكار، بيزار است(1).

امام باقر، پنجمين پيشواى بزرگ و گرامى ما - كه سلام خدا بر او باد - در هواى گرم كه عرق از جبين بر آستين مى ريخت در مزرعه ى خود، در خارج از شهر مدينه، رفته بود- تا به كارها رسيدگى كند - مردى كه گمان مى برد، كار از نظر اسلام عار است، پيش آمد و بالحنى شگفت آميز و دلسوزانه گفت:

شما كه از بزرگان قريش و ممتاز هستيد، چرا بايد تا اين حد به دنيا ارج بگذاريد و در اين هواى گرم، عرق ريزان، به اينجا بياييد; اگر مرگ شما در همين حال

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- وسائل الشيعه ، ج 12 ، ص 37 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  23  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فرا رسد، چه مى كنيد؟!

امام فرمود: اگر مرگم در رسد، در اطاعت و فرمانبردارى خدا، مرده ام چرا كه به اينجا آمده ام تا مخارج خانواده ى خويش را فراهم آورم و دست نياز پيش تو و ديگران دراز نكنم. انسان از آن هنگام بايد بترسد كه مرگش در رسد و او به گناه و نافرمانى مشغول باشد.

آن مرد گفت: من مى خواستم به شما پند دهم اما خود اندرز گرفتم.(1)

بايد به خاطر داشت كه اسلام گر چه به تجارت و زراعت و ساير كارها اهميّت مى دهد و آن را عبادت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- وسايل الشيعه ، ج 12 ، ص 10 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  24  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى شمارد(1)اما از سوى ديگر زياده روى و افراط در كار را تأييد نمى كند.

اسلام مى گويد:

ساعاتى از شبانه روز را به كار مشغول باشيد و ساعات ديگر، از ساير جنبه هاى مادّى و معنوى زندگى بهره مند گرديد.(2)

استراحت كنيد; به وضع خانواده ى خود رسيدگى كنيد; احكام دينى و وظايف اسلامى خود را بياموزيد، نماز بخوانيد; قرآن بخوانيد، به ديد و بازديد يكديگر برويد و...

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- وسائل الشيعه، ج 12، ص 13 .

2- نهج البلاغه، كلمات قصار، شماره 395 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  25  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ازدواج و تشكيل خانواده

ازدواج، يكى از نواميس طبيعى است. حتى گياهان، براى ثمرآورى و بارورى، از نوعى ازدواج ناگزيرند.

خلاف تصوّر برخى، ازدواج يك امر صددرصد شخصى و فردى نيست، بلكه نتيجه يى كاملاً اجتماعى دارد.

قوام و دوام نسلها، بقاى جامعه و مليّت و نيز برآورده شدن برخى آرمانها، بدان وابستگى دارد; چرا كه برخى دنبال كردن بعضى از اهداف بلند انسانى و اجتماعى خويش را به عهده ى نسل بعد وا مى گذارند.

هم چنين با ازدواج، غرايز انسانى تعديل يافته و در برابر گناه محفوظ مى ماند. و شايد همين ضرورتهاست كه خداوند بنيان ازدواج را كشش تند جنسى افراد

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  26  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

گذارده است، تا اگر از فوايد آن آگاه نباشند، بارى به حكم غريزه، آن را دنبال كنند.

اما اين ميل غريزى بايد با راهنمايى ها و دستورهاى دينى كنترل گردد، و گرنه چون ماشينى است قوى با راننده يى خودسر، كه نتيجه آن سقوط به اعماق و ژرفناى دره هاى فلاكت و هلاكت است.

به همين سبب اسلام، بسيار به ازدواج و آسان گرفتن شرائط آن اهميّت مى دهد.

قرآن مى فرمايد: ازدواج بخششى الهى و موجب آرامش و سكون است.(1)

پيامبر(صلى الله عليه وآله)مى فرمايد: ازدواج و تشكيل خانواده روش و سنّت من است.(2)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى روم، آيه ى 21 .

2- وسائل الشيعه، ج 14، ص 7 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  27  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

هم او - كه سلام خدا هماره براو - مى فرمايد: هر گاه كسى كه خوى و دينش مورد پسند شماست به خواستگارى آمد، به ازدواج حاضر شويد و گرنه پهنه ى زمين را فتنه و فساد فرا مى گيرد(1).

امام صادق(عليه السلام)فرمود: پيامبر(صلى الله عليه وآله)مَهر دختران و زنان خود را از پانصد درهم زيادتر قرار نمى داد(2)اگر چه اين مبلغ در خانواده هاى باشخصيّت آن روز بسيار كم محسوب مى شد. و اين همه، نشان آن است كه اسلام، براى كنترل غريزه ى جنسى، برنامه ى ازدواج را پيشنهاد مى كند و آن را بسيار آسان مى گيرد.

علاوه، اسلام در همين زمينه، با رؤياهاى طلائى در ازدواج و امتيازات طبقاتى نيز به سختى مبارزه كرده و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- كافى، ج 5، ص 347 .

2- كافى، ج 5، ص 378 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  28  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تشريفات بى جا و غلط را عملاً، پوچ دانسته است:

مقداد، مرد مسلمانى بود با سرى پرشور و قلبى سرشار از ايمان اما بى ثروت و قبيله.

ضباعه نوه ى عبدالمطلب، دختر عموى پيامبر اسلام و از قبيله ى قريش بود.

اين دو با ميل و رغبت و با صلاحديد پيامبر، همسر شدند واين دختر سرشناس، عمرى، كاشانه ى فقيرانه ى مقداد را به گرماى مهر خويش فروزان مى داشت.

امام صادق(عليه السلام)... كه درود خدا بر او باد; فلسفه ى همين ازدواج راتوضيح مى دهند:

مى فرمايند: پيامبر چنين كرد تا ازدواج، از چارچوب تشريفات طبقاتى بيرون آيد و ديگران از رسول خدا پيروى كنند و بدانند گرامى ترين افراد در پيشگاه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  29  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خداوند، پرهيزگارترين آنهاست.(1)

نمونه ى ديگر را در زندگى امام چهارم(عليه السلام)مى بينيم:

عبدالملك مروان خبر يافت كه آن امام، كنيز خود را آزاد كرده و با او ازدواج فرموده است. به نظر او اين كار براى مقام آن امام برازنده نبود كه با كنيزى آزاد شده ازدواج كنند; پس نامه يى حاوى سرزنش به آن بزرگ فرستاد...

امام در پاسخ نوشتند: «نامه ات رسيد...

...تو گمان مى كنى كه همسرى با زنان قريش، باعث افتخار و موجب آبروى من است؟ اين اشتباه است چرا كه برتر از پيامبر اسلام - كه من از دودمان او هستم-

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- كافى، ج 5، ص 344 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  30  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

وجود ندارد.

من با كنيزم همسر شدم چون از نظر دين پاكيزه است و چيزى كم ندارد.

خداوند به بركت اسلام، تعصبات و امتيازات خيالى را برچيده است - معيار ارزشها، ايمان و تقوى است-.

اين سرزنشها - كه تو به من نوشته يى - در جاهليّت رواج داشت و مربوط به پيش از اسلام بود.(1)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- كافى، ج 5، ص 344 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  31  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فهرست مطالب

همبستگى سعادت با ايمان    …4

اخوّت اسلامى   …9

نظارت عمومى   …12

مقام دانش   …15

كار و كوشش   …19

ازدواج و تشكيل خانواده   …25