موسى كليم اللّه(عليه السلام)

درسهايى از اصول دين، شماره یازده

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه : موسى كليم الله (عليه السلام)

نويسنده : هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر : مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-743221

تيراژ : 10000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

چاپخانه : سلمان فارسى قم - تلفن 621440

قطع : جیبی

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

همزمان با تولّد حضرت موسى(عليه السلام)دو طايفه ى بزرگ «قِبْطيان» و «سبطيها» در مصر زندگى مى كردند، فراعنه كه بر مصر فرمانروايى داشتند قبطى بودند اما سبطيها از دودمان حضرت يعقوب(عليه السلام)بودند و بنى اسرائيل، نام داشتند. زادگاه قديمى و نخستين بنى اسرائيل «كنعان» بود، ليكن پس از آن كه از ميان اين قوم، حضرت يوسف(عليه السلام)به مقام بزرگ مصر رسيد; آنان نيز از كنعان به مصر آمدند(1)و در آنجا ساكن شدند، شماره ى آنان در آغاز چندان بسيار نبود، اما به تدريج

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ دائرة المعارف، فريد وجدى، كلمه ى «بنى اسرائيل» .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فراوان و فراوانتر شد تا جاييكه براى خود قومى پرجمعيت شدند و عزت يافتند.

اينان، عزّت و شكوه خود را با مرگ حضرت يوسف(عليه السلام)و نيز با نافرمانيهاى نارواى خويش، از كف دادند و چنان شدند كه قبطيها بر آنان حاكم شدند و آنان را استثمار كردند و به كارهاى دشوار و سنگين واداشتند و از هيچ ظلم و زورى خوددارى نكردند.

سلطان مصر كه «فرعون» لقب داشت و قبطى بود، پنجه در خون سبطيان فرو برده بود، و چنان قدرتى داشت كه مبارزه با او، در خيال نيز نمى گنجيد. از فرط خودخواهى، خويشتن را «خدا» مى خواند و مردم را به پرستش خود و به شرك و بت پرستى مى كشانيد.

فرعون، ازين نكته غافل بود كه خدا مردم را از فروغ هدايت دور نگه نمى دارد و نمى دانست كه سنت ديرين

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خداوند چنان بوده كه همواره با برانگيختن پيامبران، مردم را از جهل ظلم و ستم نجات مى داده است، و احتمال نمى داد كه «دستى از غيب برون آيد و كارى بكند.»

پيشگويى، به فرعون خبر دادند بزودى فرزندى از بنى اسرائيل به دنيا خواهد آمد كه براى سلطنت او خطرناك خواهد بود فرعون در خشم شد و بى درنگ فرمان داد تا سر همه ى پسران بنى اسرائيل را از تن جدا كنند و چنان كنند كه از آنان فرزندى باقى نماند.

با اينهمه حضرت موسى(عليه السلام) به دنيا آمد.

چون بيم خطر مى رفت، مادرش با همه ى مهرى كه به او داشت، به الهام خداوند، نوزاد دلبند خويش را در جعبه اى نهاد و آن را به امواج رود نيل سپرد تا آب جعبه را همراه خويش ببرد.

فرعون و همسرش، در جايگاه خويش بركناره ى نيل

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

به تماشاى رود سرگرم بودند، كه ناگهان جعبه را ديدند، با نوازدى، كه در آن جعبه بر سر امواج ناآرام، آرام خفته بود، همسر فرعون وقتى آن صورت پاك كوچك را ديد، دلش راضى نشد كه آن را دوباره به رود بسپارد احساس كرد او را دوست دارد، مهرش را به دل گرفت، از فرعون درخواست كرد تا اجازه دهد كه او را در كاخ نگه دارند و همچون فرزند خويش تصور كنند. فرعون نيز راضى شد، بدين اميد كه اين فرزند خوانده روزى بكارش آيد و برايش نفعى داشته باشد.

طفل شيرخوار، پستان هيچ دايه اى را به دهان نگرفت و اين خود مشكلى شده بود، سرانجام چنان كه مادر حضرت موسى(عليه السلام)، كه پستان هاى پر از شيرش، حضرت موسى را مى طلبيد.به شغل دايگى به دربار فرعون راه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

يافت و حضرت موسى را در آغوش گرفت و شير داد(1).

چه شگفت انگيز است!

فرعون، دشمن يگانه ى خويش را در دامن خويش مى پرورد!

و بدينگونه حضرت موسى(عليه السلام)، بزرگ شد و رشد يافت، و خداى او، او را از علم و حكمت بهرهور ساخت، آنچنان شد كه در دستگاه بيدادگرى فرعون، همه ى ظلم ها و ستم ها را مى ديد، اما نه تنها ظلم نمى كرد، بلكه از ظلم رنج مى برد و در پى راه چاره بود.

روزى در راه خويش يكى از فرعونيان را ديد كه با يكى از بنى اسرائيل گلاويز شده و او را آزار مى دهد. اسرائيلى چون حضرت موسى را ديد او را به يارى خود خواند، حضرت موسى(عليه السلام) جلو رفت و مشت محكمى

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بحارالانوار، ج 13، ص 38 - 40 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

به آن فرعونى زد و اتفاقاً در اثر مشت او آن شخص جان سپرد.

حضرت موسى(عليه السلام) از آنجا دور شد و روز بعد باز همان شخص ديروزى را ديد كه با فرعونى ديگرى گلاويز است. و او باز از حضرت موسى(عليه السلام)يارى خواست، موسى با ناراحتى به او گفت:

تو شخص گمراهى هستى(1)،و جلو رفت كه او را كنار بزند. اسرائيلى به گمان آن كه موسى مى خواهد او را بكشد فرياد زد:

آيا مى خواهى مرا هم مثل همان مرد ديروز بكشى.

پس از اين حادثه موسى با نگرانى مراقب خود بود

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- مقصود از گمراهى در اينجا خطا بودن روش آن مرد اسرائيلى است كه هر روز با يكى از فرعونيان پرشوكت در مى افتاد و در آن موقعيت خطرناك اين كار به صلاح تمام نمى شد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ولى براى فرعونيان معلوم شده بود كه قاتل آن فرعونى كسى جز موسى نيست، از اين رو فرعون براى قتل حضرت موسى(عليه السلام)به مشورت پرداخت.

مأموران در تعقيب حضرت موسى بودند. و موسى با ترس و نگرانى به سر مى برد كه خداپرستى خيرانديش، او را آگاه ساخت و گفت: هر چه زودتر از اين شهر خارج شو زيرا كه فرعونيان براى كشتن تو به مشورت پرداخته اند.

حضرت موسى (عليه السلام)، با ناراحتى از مصر بيرون آمد و به سوى مدين(1)رهسپار شد در حالى كه براى نجات از دست ستمگران از خدا يارى مى طلبيد:

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- مدين را مثل «مشعل» بخوانيد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

«رَبِّ نَجِّنى مِنَ الْقَوْمِ الظّالِمينَ»(1)

پروردگارا مرا از دست ستمگران نجات ده

سرانجام موسى به شهر مدين رسيد و براى استراحت در كنار چاه آبى توقف كرد. در اطراف چاه، مردم بسيارى را ديد كه حيوانات خود را آب مى دهند. و كمى دورتر از انبوه مردم دو زن را ديد كه با گوسفندهاى خود منتظر ايستاده اند.

حضرت موسى براى يارى آنان پيش رفت و سبب انتظارشان را جويا شد. آنان گفتند:

پدر ما پيرمردى سالخورده است و ماناچاريم خودمان گوسفندها را آب دهيم و اكنون منتظريم اطراف چاه خلوت شود تا بتوانيم گوسفندان را سيراب كنيم.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ سوره ى قصص، آيه ى 21 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

حضرت موسى(عليه السلام) جلو رفت و گوسفندها را آب داد و آنهابه خانه بازگشتند. و موسى(عليه السلام)كه سخت خسته و گرسنه بود وتوشه اى همراه نداشت در سايه اى نشست و از خدا خواست كه گرسنگى او را برطرف سازد: «رَبِّ اِنّى لِمااَنْزَلْت اِلَىَّ مِنْ خَيْر فَقيرٌ».(1)

طولى نكشيد كه يكى از آن دو دختر در حالى كه با شرم قدم برمى داشت بازگشت و به موسى(عليه السلام)گفت: پدرم شما را مى خواند تا اجرت كارتان را بدهد.

پدر دختران، حضرت شعيب(عليه السلام)پيامبر راستين خدا بود.

حضرت موسى برخاست و همراه دختر به راه افتاد. در راه از دختر خواست كه جلوتر از او راه برود و گفت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ سوره قصص، آيه ى 24 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مرا از پشت سر راهنمايى كن، زيرا من از خاندانى هستم (خاندان انبيا) كه به اندام زنان از پشت سر هم نگاه نمى كنند.

و بدين ترتيب نزد شعيب (عليه السلام)آمد و داستان خويش را براى او نقل كرد و شعيب(عليه السلام)او را دلدارى داد و گفت: هراسى نداشته باش، ديگر از چنگ ستمگران نجات يافته اى.

همان دختر كه به دنبال حضرت موسى(عليه السلام)رفته بود به حضرت شعيب(عليه السلام)گفت: اين پدر اين مرد را استخدام كن كه او هم قوى و نيرومند و هم امين و درستكار است.

حضرت شعيب (عليه السلام)كه از امانت و پاكدامنى حضرت موسى(عليه السلام) با خبر شد يكى از آن دو دختر را به همسرى حضرت موسى(عليه السلام) درآورد و موسى(عليه السلام)طبق قرارى كه با

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شعيب بست ده سال به چوپانى و گله دارى براى او(1)مشغول بود.

پس از پايان ده سال، حضرت موسى(عليه السلام)با خانواده اش به طرف مصر حركت كرد.

در راه در شبى تاريك و سرد، راه را گم كردند. همه جا تاريك بود و راه از بى راهه شناخته نمى شد و حضرت موسى(عليه السلام) و خانواده اش سرگردان مانده بودند، ناگاه، چشم حضرت موسى(عليه السلام)به آتشى افتاد. بى درنگ، به همسرش گفت: تو اينجابمان، تا من به طرف آتش بروم، شايد در آنجا كسى را - راهنمايى را - بيابم، يا از آن آتش، شعله اى برگيرم و به اينجا بياورم. و شتابان سوى آتش براه افتاد و چون به آن رسيد از جانب

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- نورالثقلين، ج 4، ص 123 - 117 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

درختى اين صدا برخاست: «... يا مُوسى اِنّى اَنَا اللّهُ رَبُّ الْعالَمينَ...»(1)

اى موسى منم خداى يكتا، پروردگار عالميان، من تو را به پيامبرى برگزيدم، پس به آنچه به تو وحى مى شود گوش كن.

منم خداى يكتا و جز من خدايى نيست.

تنها مرا عبادت كن و نماز را به پا دار تا به ياد من باشى.

رستاخيز بى ترديد خواهد آمد... تا هركس به جزاى كارهاى خويش برسد(2).

حضرت موسى(عليه السلام)،چوبدستى در كف داشت، كه هم

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره قصص، آيه 30.

2 ـ مستفاد از سوره ى قصص آيه هاى13 - 15 و سوره ى طه آيه هاى 16 - 13 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آن را به جاى عصا به كار مى برد و هم با كمك آن، براى گوسفندان خويش، از شاخه ها، برگ مى چيد و مى ريخت.

در آن وحى به او فرمان داده شده كه عصاى خود را به زمين اندازد و حضرت موسى نيز آنرا به زمين انداخت چوب دست در دم اژدهاى توفنده شد، حضرت موسى(عليه السلام)ترسيد وگريخت. از ترس سر خود را نيز بر نمى گرداند. ندا آمد كه برگرد. نترس و آسوده باش، قلبش آرام يافت و بازگشت و به فرمان خدا دست برد و اژدها را گرفت و آن به خواست خدا دگربار تبديل به عصا گرديد با به او گفته شد كه دست خود را به گريبان خويش بر و بيرون آر، چون چنين كرد درست خود را درخشنده ديد، نورى سپيدفام، نه آن چنان، كه چشم را آزار دهد، از دست او مى تراويد.اين ها معجزات حضرت موسى(عليه السلام)

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بود، خداوند اين نشانه ها را با او همراه كرده بود تا فرعون و فرعونيان در پيامبرى او ترديدى نداشته باشند، اين قدرت ها به او اعطا شده بود تا نپندارند كه او از پيش خود ادّعاى نبوّت مى كند.

آنگاه خداوند به او فرمان داد تا به جانب فرعون رو كند، رسالت او آغاز شده بود.

حضرت موسى(عليه السلام)نخست با گفتارى خوش، فرعون را از نبوّت خود آگاه كرد و او را به پرستش خداى يگانه، دعوت نمود و از او پرسيد آيا ميل دارى كه روحى شايسته و پاكيزه داشته باشى، مى خواهى كه من ترا به پروردگارت رهنمون باشم؟

فرعون از او پرسيد: خداى تو كيست؟

حضرت موسى(عليه السلام) گفت خداى من، كسى است كه آسمان و زمين را آفريده، اوست آنكه همه چيز را

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آفريده، فرعون از اين پاسخ برافروخت، رو به حضرت موسى(عليه السلام)كرد و گفت: من به جز خود، خداى ديگرى براى شما سراغ ندارم، و تو موسى اگر مرا نپرستى مجازات خواهى شد.

حضرت موسى(عليه السلام) پاسخ داد: كه اگر من از جانب خداى خويش براى تو، نشانه يى بياورم چه خواهى گفت؟

فرعون پرسيد كه كو؟ كجاست نشانه ات؟ بياور اگر راست مى گويى!

حضرت موسى(عليه السلام) همان عصا را انداخت، چوبدستى، اژدها شد دست خود را در گريبان برد و بازآورد و آن نور پاك و سپيدگون را برابر چشمان فرعون نگاه داشت، فرعون در شگفت شد، از يكسو حضرت موسى بود و خداى حضرت موسى، و نشانه هاى او، و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

از سوى ديگر فرمانروايى و سلطنت و يكه تازى او بر مصر و مصريان بود، خودخواهى فرعون او را از تسليم به حضرت موسى(عليه السلام)، باز مى داشت. امّا در برابر اين نشانه ها سخت درمانده بود، با خود گفت: چطور است او را ساحر و جادوگر بنامم؟ با اين خيال به طرفداران حيرت زده ى خويش گفت: اينك اين ساحرى است كه مى خواهد شما را از ديارتان بيرون كند و خود جاى گزين شما گردد، چه مى گوييد؟

گفتند او را نگاهدار و ساحران را دعوت كن تا بر او غالب شوند، سحرش را بازشناسند و رسوايش كنند.

فرعون پذيرفت، به دستور او همه ى جادوگران كهن كه سر آمد روزگار خود بودند، گرد آمدند، در آن اجتماع بزرگ فرعون به ساحران وعده داد كه اگر بر موسى چيره شويد، پيش من همه چيز خواهيد داشت.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بااين خيال خام كه حضرت موسى(عليه السلام) را خوار و و زار خواهند كرد و نزد فرعون، رتبه ى بالاتر خواهند يافت، چوب ها و ريسمان هاى خويش را به زمين افكندند، با سحرى كه كرده بودند آن چوبها و ريسمانها، به چشم مردم كه شاهد اين زورآزمايى بودند، مارهايى مى نمودند كه گويى راه مى رفتند، دهان مردم از تعجّب باز مانده بود، اما حضرت موسى(عليه السلام)با خدا بود و بهتر از آن، خدا با حضرت موسى(عليه السلام)بود، نوبت او رسيد. همان چوبدست ساده ى خود را به جانب انبوه افسون و جادوى جادوگران فرعون افكند، همه ديدند كه آن چوبدست. اژدهايى سهمگين شد، چرخى خورد و همه ى ساخته هاى ساحران را بلعيد، آنچنانكه گفتى هرگز چيزى بر جاى نبوده است بيش از همه و پيش از همه، اين ساحران بودند كه به حضرت موسى(عليه السلام)ايمان

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آوردند، همه يكدل و يكصدا گفتند: ما به پروردگار جهانيانكه خداى حضرت موسى و هارون(1)است ايمان داريم، به سجده افتادند و از آنچه كرده بودند عذر خواستند.

خشم فرعون، فراوانتر شد، آنان راتهديد كرد، اما آنان كه بهتر از همه تفاوت سحر و معجزه را مى دانستند، به خوبى دريافته بودند كه حضرت موسى(عليه السلام)ساحر نيست و قدرت او، قدرتى خدايى است، بدين سبب از تهديد فرعون نهراسيدند. فرعون به آنان گفت به چه جرأت بى اجازه ى من به خداى موسى ايمان آورديد،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- هارون (عليه السلام) نام برادر حضرت موسى(عليه السلام) است، او با بيان رساى خويش، همه جا با حضرت موسى (عليه السلام)همدل و همدست بود و او را در كار رسالتش يارى مى داد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

من دست و پايتان را مى برم، من شما را برشاخه هاى نخل به دار مى آويزم، بيچاره مى پنداشت كه مردم در اعتقاد خويش نيز مى بايد از او كسب اجازه كنند! ساحران گفتند: ما، ترا به خدايى كه ما را آفريده است ترجيح نخواهيم داد، ما به خداى خويش باز مى گرديم، ما چون نخستين گروه نخستينى هستيم كه به موسى ايمان آورديم، از خداى خود اميد آمرزش داريم. تو، آنچه مى خواهى انجام ده، كه ما به خوبى مى دانيم كه اين دنيا، دوامى نخواهد داشت.

اما اين سخن هاى گرم، در دل سرد فرعون و فرعونيان بى اثر بود، آنان فريفته ى جاه و جلوه ى قدرت خويش بودند.

آنان بنى اسرائيل را اسير كرده بودند، زنان را كه از آنان بيم خطرى نمى رفت، زنده نگه مى داشتند و به كار

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  22  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى گماردند و پسران و جوانان آن قوم را مى كشتند، خداوند بارها زبونى فرعونيان را آشكار كرد، خوارشان ساخت تا عبرت گيرند. هر زمان كه بلايى مى آمد، با حضرت موسى(عليه السلام)پيمان مى بستند كه اگر خداوند بلا را بردارد ما به او ايمان خواهيم آورد و چون بلا برطرف مى شد پيمان خويش را از ياد مى بردند و دوباره ظلم مى كردند.

فرعون به قوم خويش مى گفت: بگذاريد، من موسى را بكشم، مى ترسم دين شما را از شما بگيرد، و بيم آن دارم كه او در اين سرزمين آشوبى به پا كند و فتنه اى برانگيزد!

حضرت موسى(عليه السلام)مى گفت: من از هر طغيان گرى كه به رستاخيز ايمان ندارد، به خدا پناه مى برم.

در اين گيرودار، مردى پيدا شد، مردى كه ايمان خود

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  23  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

را تا آنزمان، پنهان كرده بود، رو به مردم غفلت زده كرد و صدا درداد كه آيا مى خواهيد كسى را كه مى گويد خدا پروردگار من است بكشيد؟ آيا نشانه هاى خدا را كه با خود همراه دارد نمى بينيد؟

فرعون اعلام كرد كه: آنچه گفته ام همانست.

دگرباره آن مؤمن يگانه، مردم را هشدار داد كه من از آن مى ترسم كه شما نيز سرنوشتى همچون سرنوشت قوم نوح و عاد و ثمود پيدا كنيد، من مى ترسم كه شما خود را به دوزخ و آتش گرفتار سازيد و هيچ كس نتواند شما را از عذاب خدايتان نجات بخشد.

فرعون، بى اعتنا به هشدار آن مرد، در فكر كار خويش بود و به هامان كه وزيرش بود به ريشخند گفت: براى من برج بلندى بساز تا از فراز آن به راههاى آسمان آگاه شوم، شايد آنجا به خداى موسى دست يابم!

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  24  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آن مرد، كه به خدا ايمان محكمى داشت همچنان سخن هاى خويش را تكرار مى كرد.

مى گفت: مرا پيروى كنيد، من شما را به راه راست رهنمون خواهم بود.

اى قوم من، اين زندگانى دنيا، ناپايدار است، بدان مغرور نباشيد.

آخرت، هميشگى است، آخرت جاودان است.

همه كرده هاى انسان در آنجا بررسى خواهد شد، بدكار كيفر خواهد ديد و نيكوكار پاداش خواهد گرفت. پاداش نيكى ها، بهشت جاويدان است.

اى مردم:

من شما را به نجات مى خوانم، شما چرا مرا به آتش دعوت مى كنيد.

شما از من مى خواهيد كه به خداى بى همتا كافر

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  25  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شوم و ديگرى را با او شريك بدانم اما من شما را به سوى خداوندى مى خوانم كه به حقيقت بخشنده و صاحب عزّت است. خدايى كه بازگشت همه ى ما به سوى اوست.

همه ى آنان كه حق را مى بينند و مى فهمند، امّا به آن تسليم نمى شوند; در آتش خواهند بود.

ديرى نخواهد گذشت; كه آنچه را كه مى گويم، خواهيد ديد.

فرعون و فرعون پرستان، به اين سخن ها، از راه خويش باز نمى گشتند، خدا آن مؤمن دلير را در پناه خويش گرفت و فرعونيان را گرفتار بلا كرد.

سرانجام، چنان شد كه خدا به موسى(عليه السلام) فرمان داد كه: آن توده هاى ستمديده را شبانه از مصر بيرون برد. حضرت موسى(عليه السلام)، بنى اسرائيل را در تاريكى به راه انداخت، آنان رو به درياى احمر كوچ مى كردند، در

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  26  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

دلشان ترس اين بود تا مبادا فرعون باقواى خويش آنان را دنبال كند و چنين نيز شد،

فرعون با سپاه خويش به تعقيب حضرت موسى(عليه السلام)پرداخت. وقتى بنى اسرائيل آن سپاه عظيم را ديدند و به تشويش افتادند، چاره اى پيدا نبود، در يك سو دريا بود، كران تا كران آب، و در سوى ديگر فرعون بود با لشكر انبوه خويش، موسى به خدا پناه برد، به او وحى شد كه عصاى خود را به دريا زن و از آب بگذر، باز هم، همان عصا مظهر قدرت خداوندى شد، حضرت موسى(عليه السلام) چوبدست خود را به آب كوفت، در دم، راهى خشك و هموار باز شد، بنى اسرائيل به دنبال موسى(عليه السلام)در آن راه، پاگذاشتند آب از دو سوى راه، همچون دو ديوار پشته بر پشته سوار بود و نمى ريخت، بنى اسرائيل از آب گذشتند، و فرعون با سپاه خويش در

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  27  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

رسيد، در فكر بود كه چكار بايد كرد، آيا بازگردد، يا دل به دريا زند، در پيش روى خويش، مى ديد كه حضرت موسى(عليه السلام) و قومش، چگونه به دريا پانهادند و به سلامت از آن گذشته اند، امّا به اين نشانه ى آشكار خداوندى، ايمان نمى آورد، به سپاه خود فرمان داد كه بگونه ى قوم موسى، از آب بگذرند، همه اطاعت كردند و به دريا در آمدند، مى تاختند تا به حضرت موسى(عليه السلام)و مردم او دست يابند; از باده ى غرور سرمت بودند، ناگهان ديواره ها به هم برآمد، آن راه، چاه شد، آب از همه سو آنان را فرا گرفت، فرعون كه خود را بيچاره ديد، ايمان آورد، اما دير بود، همه غريق دريا شدند، همه نابود شدند و از يادها رفتند. قرآن، حال آخرين لحظات فرعون را به دقت بيان مى كند، مى گويد:

«وقتى فرعون در غرقاب غوطهور شد، گفت: باور

كردم كه خدايى نيست مگر آن خدا كه بنى اسرائيل به او ايمان دارند، من تسليمم، (پاسخ شنيد كه:) آيا اكنون؟! در حالى كه تا اين دم عصيان و طغيان داشتى و فساد برپا مى كردى، پس امروز ما جسد تو را از آب بيرون خواهيم كشيد(1)تا براى ديگران كه پس از تو مى آيند عبرت باشى كه مردم بسيارى از نشانه هاى ما، غافلند.»(2).

بنى اسرائيل، بدينگونه از دريا گذشتند.

اگر حضرت موسى(عليه السلام) از فرعون و ظلم او آسوده

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- فرعون، نام عمومى فرومانروايان مصر قديم بوده است. فرعون معاصر موسى «رامسس دوم» نام داشته و جسد موميايى شده ى او در سال 1881 ميلادى كشف شده است و اكنون در موزه ى قاهره است.(دائرة المعارف آمريكانا، ذيل كلمات)Rameses Mummy

2 ـ سوره يونس، آيه ى 92 - 90 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  29  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خاطر گشته بود اينك گرفتارى بزرگ او، جهل و بهانه جويى خود بنى اسرائيل بود. در آنسوى دريا به ملتى رسيدند، كه بت مى پرستيدند بنى اسرائيل از حضرت موسى(عليه السلام) خواستند تا او براى آنان نيز بتى بسازد تا آنان چيزى حتى در بت پرستى هم، از ديگران كم نداشته باشند، حضرت موسى(عليه السلام)از اين موضوع دلتنگ شد و فرمود: چه جاهل و نادانيد، آيا انتظار داريد من خداى ديگرى، به جزآنكه شما را از چنگال فرعون رهايى بخشيد بجويم؟

خدا حضرت موسى(عليه السلام) رادعوت كرد تا سى شب دور از مردم به نيايش او بپردازد، حضرت موسى(عليه السلام)به جاى خويش، حضرت هارون(عليه السلام) برادر خود را براى بنى اسرائيل برگماشت و به او براى اداره ى اين قوم سفارش نمود، پس از سى شب، به فرمان خداوند، برآن

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  30  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شبها ده شب ديگر افزود، پس از سرآمدن چهل شب، تورات بر او نازل شد تا هادى آنروز قوم يهوم باشد.

اما بنى اسرائيل تا، چند روزى از حضرت موسى(عليه السلام)دور ماندند، دوباره دلشان بهانه ى بت گرفت. شيادى، سامرى نام، زر و زيورهاى آنان را گرفت و گوساله اى زرين ساخت، آنچنان كه در شرايط مخصوصى، به تدبير او، صداى گوساله از خود پخش مى كرد، آنگاه به مردم، كه خردشان تنها در چشمشان بود گفت: اين گوساله خداى موسى است، خداى شماست، بايد آنرا بپرستيد.

مردم، از ياد بردند كه خدا نمى تواند جسمى باشد كه در مكان و زمان بگنجد، فراموش كردند كه خدا مى بايد هادى آنان باشد، غافل از همه ى تعاليم حضرت موسى(عليه السلام)، گوساله اى زرين را كه دست ساخته ى سامرى بود و براى كسى نفع و ضررى نداشت، به

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  31  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خدايى پذيرفتند. توجه نداشتند كه اين بت ساخته ى سامرى براى آنان، تنها گوسالهوار فرياد مى كشد و حال آنكه اگر ممكن بود خدا در ميان مردم ظاهر شود به هدايت و راهنمايى آنان مى پرداخت و روشن است كه از هدايت و راهنمايى تا فرياد بيهوده، فاصله بسيار است.

و يهود، اينچنين گمراه شدند و به نصيحت هاى هارون(عليه السلام)، توجهى نكردند.

وقتى كه حضرت موسى(عليه السلام)بازگشت، و آن انحراف عظيم را ديد، سخت افسرده دل گشت و آن مردم جاهل را سرزنش كرد.

به سامرى فرمود: اينك بنگر كه باخداى ساخته ى تو چه مى كنم، آن را مى سوزانم و خاكسترش را به دريا مى پاشم، كه خداى واقعى شما، تنها خدايى است كه با هر آنچه هست بينا و داناست و جز او خدايى نيست.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  32  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و بدين گونه آن بت را درهم شكست و نابود ساخت.

گفتار الهى حضرت موسى(عليه السلام)در دل يهوديان، چندان اثر نداشت، همواره بهانه مى جستند و پيمان شكنى مى كردند. اينان پس از حضرت موسى(عليه السلام)نيز كمتر به حق تسليم شدند و به گفتار پيامبران و برگزيدگان خداوند. بى اعتنا ماندند. به آنان ستم ها كردند و گروهى از پيامبران را كشتند. حتّى در كتاب آسمانى خود نيز، دست بردند و آن را تحريف كردند و تورات را به صورت امروزى آن درآوردند كه: ناكاملى هاى آن، به اندازه اى است كه نمى توان آن رايك كتاب آسمانى دانست.