پيامبران معصومند چرا و چگونه؟

درسهايى از اصول دين، شماره ده

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوات: پيامبران معصومند چرا و چگونه؟

نويسنده: هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر: مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-743221

تيراژ: 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

چاپخانه : سلمان فارسى قم - تلفن 621440

قطع : جیبی

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خداى مهربان و حكيم پيامبران را برانگيخت تابه رهبرى و راهنماى آنان، جامعه ى بشرى راه درست از پرتگاه بازشناسد و بتواند تا بلندترين قله هاى سرافرازى واقعى و كمال و صفات پسنديده گام بردارد و راه بسپارد.

و نيز به همين منظور خداى مهربان و حكيم پيامبران و فرستادگان خود را از هر گونه گناه و اشتباه مصون داشت و در يك كلام: معصوم قرار داد تا بتوانند بشر رابه سوى تكامل واقعى و همه جانبه و اطاعت و فرمانبردارى نسبت به فرمان هاى خدا بدون هيچ اشتباه و خطا سوق دهند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

واضح تر آنكه همان دليلى كه لزوم نبوت و فرستادن پيامبران را ايجاب مى كرد، ايجاب مى كند كه پيامبران از هرگونه گناه و آلودگى و اشتباه و خطا معصوم و مصون باشند. چرا كه هدف و غرض از بعثت پيامبران سوق جامعه به هدايت و تربيت است و اين هدف در سايه ى عصمت پيامبران و فرستادگان تأمين مى شود زيرا بديهى است انجام كارهاى زشت و ناپسند و گناه و نيز صدور خطا و اشتباه باعث تنفر و بى اعتمادى مردم نسبت به آنها مى گردد و غرض كه هدايت و تربيت جامعه است از بين مى رود.

البته مى دانيم كه هيچ خردمندى نقض غرض نمى كند و آنچه در نيل و رسيدن به غرض او مؤثر باشد مراعات مى كند مثلا كسى كه مى خواهد در مجلس جشن او عده اى از شخصيتهاى برجسته شركت كنند و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى داند كه آنها بدون دعوت محترمانه نخواهد آمد. هيچگاه براى دعوت كسى را نمى فرستند كه آنان از او تنفر داشته باشند بلكه تلاش مى كند دعوت را طورى به عمل آورد كه همه دعوت او را بپذيرند و در غير اين صورت كار او عاقلانه و حكيمانه نخواهد بود و قبيح و ناپسند تلقى مى گردد.

خداوند حكيم ومهربان نير آنچه در هدايت و تربيت جامعه مدخليت اساسى دارد مراعات كرده و نخواسته است مردمان تابع و پيرو اراده ى انسانهاى هوسباز و آلوده باشند و از تكامل واقعى خويش دور افتند و بازمانند، لذا پيامبران معصوم را فرستاده است تا هدايت و تربيت جامعه به بهترين شيوه امكان پذير باشد.

و اينك به تفصيل مى خوانيم كه چرا پيامبران بايد معصوم باشند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

1. اصل تربيت

در درسهايى پيش خوانديم كه انگيزه ى بعثت پيامبران تربيت بشر است و مى دانيم در تربيت، جنبه ى عملى مربى، بيش از گفتار و راهنماييهاى قولى او مؤثر است.

خويها و كردارهاى مربى مى تواند دگرگونى عميقى در انسان به وجود آورد زيرا انسان بنا بر اصل «محاكات»- كه از اصول مسلم روانى است -، رفته رفته خود را را با اخلاق و رفتار مربى خويش تطبيق مى دهد و چنان رنگ مى پذيرد كه گويى چون سطح پالاب پاك و شفافى است كه تصوير آسمان فراز خويش را باز مى نمايد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تنها گفتار نمى تواند نقش تربيت را ايفا كند بلكه براى تربيت است - كه ايده ى رسالت است -، پيامبران بايد داراى صفات و خويهاى پسنديده باشند و به رنگ گناه و رنگ اشتباه نيالوده باشند تا بتوانند چهانيان را به سوى هدف مقدس خود جذب نمايند.

آشكار است كه آن كه به گناه دست مى آزد، و گرچه به پنهانى و بى آنكه هيچكس آگاه گردد، و خود را در انظار همگان به پاكى مى نماياند، هرگز آن نيروى استوار روحى را نخواهد داشت كه در زمينه ى روح انسانها، دگرگونى اساسى ايجاد كند...

آنكه خودبه مى لب مى آلايد، هرگز نمى تواند در بازداشتن ديگران از ميخوراگى فريادى راستين بردارد و اراده ى پولادين در مبارزه با اين كردار، به كار گيرد.

ناراحتى شديد و تغيير حال پيامبران و به ويژه پيامبر

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

گرامى اسلام از گناه و آلودگى مردم خود بهترين گواه است كه آنان از هرگناهى صميمانه بيزار بودند و هيچگاه به آن آلوده نشدند.

راز مهم پيشرفت پيامبران، هماهنگى گفتار و كردار آنان بودند و همين هماهنگى بين گفتار و كردار آنهاست كه مى تواند اساس فكر بشر را دگرگون كند و جامعه ها را به سوى كمال سوق دهد.

2. پذيرش و اعتقاد

هر اندازه كه ايمان و اعتقاد مردم به گوينده يى بيشتر باشد به همان ميزان پذيرش آن ها نسبت به او افزايش مى يابد و برعكس.

به همين جهت، پيامبران كه بازگو كننده فرمان هاى الهى و بازدارنده ى مردم از گناه و آلودگى هستند بطريق

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اولى بايد آراسته به عالى ترين صفات پسنديده و خالى از هرگونه گناه و آلودگى بلكه خطا و اشتباه باشند تا اعتماد و ايمان مردم به آنها بيشتر گردد و گفته ها و راهنمايى هاى آنان را بپذيرند و در راه اجراء برنامه ها و كار بستن دستورهاى اصلاحى آنها، بيشتر كوشش كنند و از ژرفاى دل آنانرا پيشوا و راهبر خويش بدانند تا هدف بعثت كه سوق دادن به تكامل همه جانبه ى نوع بشر است، تأمين گردد و در غير اينصورت هدف بعثت حاصل نمى گردد و اين كار از حكمت خدا بسى دور است.

و همين عصمت و شايستگى فوق العاده ى پيامبران بود كه مردم را دلباخته ى آنان كرد تا آنجا كه برخى از پيروانشان بديشان عشق مىورزيدند و در پيروى و اطاعت ايشان جان مى باختند و سر از پا نمى شناختند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اما اينكه چگونه يك انسان مى تواند از گناه و لغزش مصونيت داشته باشد، بحثى است كه اينك مورد گفتگو قرار مى گيرد:

1. محبت واقعى

پيامبران الهى دلباخته ى خدا و پرودگار مهربان بودند و چرا نباشند؟ كه آنان با ديد وسيع و بينش عميق خود خدا را بهتر از همه مى شناختند و عظمت و شكوه و جلال او را والاتر از هرچيزى مى دانستند و تنها او را شايسته ى مهر و محبت و اطاعت مى يافتند و چيزى جز رضاى او در نظر نداشتند و به غير او دل نمى بستند و همه چيز را فداى او مى كردند و مى دانستند چه كسى را مى پرستند.

به همين جهت بود كه پيامبران در تبليغ، از مشكلات

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و حوادث سهمگين استقبال مى كردند و همانگاه كه در بحرانى ترين موقعيت ها به سر مى بردند و با چهره اى گشاده و خندان به خدا توجه مى كردند. و از اينكه در راه محبوب راستين خويش سختى مى بينند-، سرشار از سرور بودند...

تاريخ، كوششهاى اين مردان آسمانى و مشعلداران هدايت را و نيز بدرفتاريهاى مردم را نسبت به آنان ثبت كرده است. آيا پايدارى در اين مشكلات جز عشق به خدا و انجام فرمان او انگيزه ى ديگر داشته است؟نه...

آنان كه چنين در راه محبوب خويش پاه از سر ندانند و سخنى جز بر مراد او بر زبان نرانند... و هيچ گوشه از دل و جان و روح و انديشه هاشان خالى از ياد او نباشد، چگونه مى توان باور داشت كه از فرمانهاى او سرپيچند.

يعنى دل به گناه بسپارند؟ بلكه در راه اطاعت و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بندگى او مى كوشند و عشق مىورزند.

به رسول گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) گفته شد چرا اين قدر خود را- در عبادت - به رنج و زحمت مى اندازى در حاليكه تو پاكى و گناهى ندارى آن گرامى فرمود چرا بنده ى شاكر و سپاسگزار خدا نباشم افلااكون عبداشكوراً(1).

حضرت اميرمؤمنان على(عليه السلام) به صفات عالى پيامبر اسلام اشارتهايى دارد از جمله مى فرمايد خداوند محمد(صلى الله عليه وآله) را به رسالت و پيامبرى برانگيخت در حاليكه گواه خلق و مژده رسان و بيم دهنده بود در طفوليت بهتر از همه و در كهولت از همه برگزيده تر و خلق و طبيعتش از همه ى پاكان پاكتر بود و باران جود و بخشش او از

_____________________

1 ـ نورالثقلين ج 3، ص 367 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

همه ى جودكنندگان بيشتر ريزش داشت.(1)

او پيشواى پرهيزكاران و روشنگر راه هدايت شدگان است.

امام من اتقى و بصر من اهتدى(2).

آرى معرفت كامل پيامبران و مهر عميق و راستينى كه به خدا داشتند مصونيت و عصمتى ايجاد مى كرده است كه علاوه بر جلوگيرى از گناه از اراده و تصور گناه هم خوددارى مى كردند.

2. بينش عميق و كامل پيامبران

بينش ها يكسان نيست. يك فرد بى اطلاع و بيسواد، درباره ى ميكرب و ظرف آلوده به آن، هرگز چون يك

_____________________

1. تاريخ طبرى ج 5، ص 2271 - 2269.

2. نهج البلاغه فيض الاسلام خطبه ى 115 ص 363 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پزشك فكر نمى كند. يك پزشك كه سالهاى درباره ى ميكرب فكر كرده و بارها آنرا زير مـيكروسكوپ با چشم خود ديدهو سرانجام كسانيرا كه از آن پرهيز نكرده اند مشاهده كرده است هرگز نمى تواند به ميكرب و خطرات آن بى اعتنا باشد.

به همين جهت مى بينيم كه آن را بى اطلاع، به خوردن آب آلوده به ميكرب اقدام مى كند و باكى هم ندارد ولى آن پزشك هرگز حاضر نيست از آن آلوده بياشامد و حتى خيال آنرا هم در ذهن خود نمى گذارند.

تنها انگيزه ى اين اجتناب، دانش و اطلاع آن پزشك به زيانهاى ميكرب است چنان كه آن بى سواد و بى اطلاع نيز از خوردن زباله خوددارى مى كند چون در اين مورد از آلودگى و مضرات آن آگاهست، اما يك كودك يكساله اگر همان زباله را در دسترس بيابد بسا كه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

به دهان گذارد...

موضوع ديگر اينكه گروهى از مردم به زيانهاى تدريجى خيلى اهميت نمى دهند. بااينكه از ضررهاى ناگهانى وحشت دارند و از آن جلوگيرى مى كنند. مثلا يك نفر ممكن است براى كشيدن دندان كرم خورده ى خود تنبلى ورزد و در رجوع به دندانپزشك امروز و فردا كند تا آنجا كه دندانهايش فاسد گردد و بسا كه ناراحتى هاى فراوانى براى او پيش آورد و عوارض آن حتى به امراض سخت مبتلايش كند. اما همين شخص به هنگام بروز درد آپانديس و احتمال خطرى جدى و آنى هرچه زودتر خود را به دست پزشك جراح مى سپارد...

اگر پزشك دانشمندى به الكل معتاد مى گردد به خاطر اين است كه از زيان هاى معنوى و روحى آن

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اطلاع كامل ندارد و ضررهاى تدريجى آنرا از روى شهوت و خواسته هاى نفسانى ناديده مى گيرد.

مردم عادى با يك نظر سطحى به گناه مى نگرند و به تأثير آن در تمام جهات مادى و معنوى، جسمى و روحى توجه كامل ندارند.

اما پيامبران كه از نظر واقع بينى و دانشها به كمك نيرويى برتر برساير مردم تفوق و به تمام تأثيرات گناه بينش ژرف و كامل داشتند حتى اثرات گناه را كه در عالم آخرت مجسم مى شود با مشاهده ى باطنى مى ديدند هيچگاه خود راتسليم خواسته هاى نفسانى نمى كردند و دامن خود را به گناه آلوده نمى ساختند و حتى فكر آنرا هم در دل راه نمى دادند.

پيامبران اثرات گناه را در عالم برزخ و آخرت مى ديدند و براى مردم شرح مى دادند، چنانكه از پيامبر

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

عزيز اسلام روايات زيادى در اين زمينه وارد شده است و نمونه يى از آنها را در اينجا مى آوريم:

«حضرت اميرمؤمنان على(عليه السلام)مى فرمايد: من و فاطمه(عليها السلام)نزد پيامبر رفتيم ديديم آن گرامى به شدت مى گريست گفتم پدر و مادرم فدايت چرا گريه مى كنى فرمود شبى كه مرا به معراج بردند گروهى از زنان امت خود را در عذاب شديدى ديدم زنى را ديدم كه به مو آويخته شده و مغز سرش از شدت حرارت به جوش آمده بود ديگرى به زبانش آويخته شده ودر حلقش آب سوزان مى ريختند... ديگرى گوشت بدنش را مى خورد و آتش از زير پايش شعله مى زد ديگرى دست و پايش بسته بود و مارها و عقرب هاى جهنّم براو مسلط بودند... ديگرى گوشت بدنش را با قيچى هاى آتشين مى چيدند... ديگرى به صورت سگ درآمده بود و آتش

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

از زيرش داخل مى شد و از دهانش بيرون مى آمد و فرشتگان عذاب عمودهاى آتشين را بر سر و بدن او مى نواختند. فاطمه (عليه السلام)دختر پيامبر(صلى الله عليه وآله) عرض كرد اين زنان چه كرده بودند كه خدا آنان را چنين عذاب مى كند.

پيامبر عزيز اسلام (صلى الله عليه وآله)فرمود: آنكه به مو آويخته شده بود مويش را دنيا از نامحرم نمى پوشاند، و آنكه به زبان آويخته شده بود شوهرش را آزاد مى داد... و آنكه گوشت بدن خود را مى خورد، خود را براى مردم نامحرم آرايش مى كرد، و آنكه دست و پايش را بسته بودند و مارها و عقربها بر او مسلط بودند به وضو و طهارت لباس و نيز غسل جنابت و حيض اهميت نميداد و نماز سبك مى شمارد... اما آنكه گوشت بدنش را باقيچى ها مى چيدند او زنى است كه خود را در اختيار مرد اجنبى و نامحرم قرار مى داد... و اما آنكه به

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

صورت سگ در آمده بود و آتش از زيرش داخل مى شد و از دهانش بيرون مى آمد او خواننده بود سپس رسول گرامى اسلام فرمود:

واى برآن زنى كه شوهرش را به خشم در آورد و خوشابحال آن زنى كه شوهرش از او خشنود باشد.»(1)

و نيز رسول گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) مى فرمود به گروهى برخورد كه آنان را به قلاب هاى آتشين آويخته بودند از جبرئيل پرسيدم آنان كيستند گفت آنان كسانى هستند كه خدا آنها را به حلال از حرام بى نياز كرده بود ولى به دنبال حرام مى رفتند، و نيز به گروهى برخوردم كه پوست بدنشان با نخهاى آتشين دوخته مى شد گفتم آنان كيستند؟ جبرئيل گفت آنان افرادى هستند كه با

_____________________

1. بحارالانوار، ج 18، ص 351 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

دختران روابط نامشروع برقرار مى سازند.(1)و نيز فرمود كسى كه ربا مى خورد خدا شكم او را از آتش جهنم به همان مقدارى كه ربا خورده است پر مى كند(2)و همچنين درباره شرابخوار و ساير معاصى بياناتى بيان فرمودند كه مى تواند انسان را از گناه بازدارد چه رسد به پيامبرى و پيامبر كه خود اثرات برزخى و اخروى آن را مى ديدند.

كوتاه سخن آنكه ياد آخرت و شهود اثرات گناه در عالم آخرت بهترين عاملى بود كه پيامبران را از گناه و آلودگى حفظ مى كرد.

خداوند در قرآن كريم مى فرمايد: و اذْكُر عِبادَنا اِبْراهيمَ وَ اِسْحقَ وَ يَعقُوبَ اوُلِى الاَْيْدى وَالاَْبصار(45)

______________________

1. بحار الانوار، ج 18، ص 333 .

2. ثواب الاعمال وعقاب الاعمال، ص 336.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اِنّا أخلَصناهم بِخالِصَة ذِكْرَى الدَّارِ(46)و اِنّهُم عِنْدنا لَمِنَ المُصْطَفَينَ الاَخيار(47).

- اى رسول ما- يادكن از بندگان ما ابراهيم و اسحق و يعقوب كه همه صاحب اقتدار و بصيرت بودند همانا آنانرا به خصلتى كه ياد آخرت باشد خالص گردانيديم و همانا ايشان نزد ما از برگزيدگان نيكان ميباشند.(1)

_____________________

1. سوره ص آيه هاى 47 - 45.