يگانه در چيرگی وتوانايى ،

تنها خدا را پرستشگريم

درسهايى از اصول دين، شماره شش

نام جزوه: يگانه درچيرگى وتوانايى،تنها خدا را پرستشگريم

نويسنده: هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر: مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-743221

تيراژ: 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

چاپخانه : سلمان فارسى قم - تلفن 621440

قطع: جیبی

جهانى گسترده واسرارآميز

اندكى دقت در آفرينش هر يك از موجودات، توانايى بى مانند آفريدگار را روياروى ديده ى خرد جلوه مى دهد. براى نمونه در مثال هاى زير دقّت فرماييد:

1- سازمان دفاعى بدن،(1)مدّتهاست نظر دانشمندان فيزيولوژى را جلب كرده است.

دستگاه دفاعى بدن، سازمان پيچيده يى است كه شامل غدّه هاى لنفاوى،(2)غدهّ ى تيموس، طحال، كبد و

___________________

1. سيستم ربيكولوآندوتليال .

2. كه سازنده ى لنفوسيت - نوعى گلبول سفيد - مى باشد.

مغز استخوان مى باشد. سلولهاى موجود در اين اعضاء با اين كه از نظر ساختمان با هم اختلاف دارند; هدف مشتركى را تعقيب مى كنند و آن: مقاومت در برابر عناصر بيگانه، چون ميكرب ها و سم هاست. در اين ميان، گلبول هاى سفيد- كه در غدد لنفاوى متمركزند - به ويژه نقش مهمّى دارند.

هنگام ورود يك جسم خارجى به بدن، گلبولهاى سفيد- كه بين 7 تا30 ميكرن(1)اندازه دارند - فوراً متوجّه كانون ميكربى مى شوند و به روشهاى گوناگون از گسترش خطر پيش گيرى مى كنند.

بدن به كمك اين موجودات، براى مبارزه با عناصر بيگانه، روشهاى مختلفى پيش مى گيرد و در برابر هر

___________________

1. هر ميكرن برابر با يك هزارم ميلى متر مى باشد.

جسم خارجى،(1)مادهّ يى براى بى اثر كردن آن به نام آنتى كوريا پادتن مى سازد.(2)

«پادتن»هايى كه در بدن ساخته مى شود; انواع مختلفى دارد. بعضى از آنها فقط براى متلاشى كردن جسم ميكرب و از بين بردن آن است و برخى براى خنثى كردن سمّ حيوانات، سمّ حشرات و داروها، و برخى ديگر براى بى حركت كردن ميكرب ها به كار مى رود و قسمتى ديگر براى ته نشين كردن مواد سمّى و ميكربى و نوعى در هنگام ورود گلبولهاى قرمز بيگانه - به وسيله ى تزريق خون غير همجنس - ترشّح مى گردد.

___________________

1. آنتى ژن يا پادتن .

2. چگونه ساخته شدن «آنتى كورها» و ماهيت شيميائى آنها، مسائل پيچيده ى علوم فيزيولوژى و بيوشيمى است.

نكته جالب اين كه: بدن قادر است در برابر هر گونه مادهّ ى خارجى;- حتّى چيزهايى كه تاكنون علم موفّق به كشف آنها نشده است - پادتنى متناسب بسازد.(1)

2- رئيس رصدخانه ى لئون در كوه پالومار - در اتازونى - مى گويد: «تاوقتى كه دوربين رصدخانه ى پالومار را نساخته بودند; وسعت دنيايى كه به نظر ما مى رسيد; بيش ازپانصد سال نورى(2)نبود ولى اين دوربين وسعت دنياى مارا به هزار ميليون سال نورى رسانيد و در نتيجه ميليونها كهكشان جديد كشف شد كه بعضى از آنها هزار ميليون سال نورى با مافاصله دارند.

___________________

1. فيزيولوژى گايتون .

2. سال نورى يعنى مسافتى كه نور در يك سال طى مى كند. سرعت سير نور در هر ثانيه 300 هزار كيلو متر است .

ولى بعد از فاصله ى هزار ميليون سال نورى، فضاى عظيم، مهيب و تاريكى به چشم مى خورد كه هيچ چيز در آن ديده نمى شود; يعنى روشنايى از آنجا عبور نمى كند تا صفحه ى عكّاسى دوربين رصدخانه را متأثّر كند. ولى بدون ترديد، در آن فضاى مهيب و تاريك، صدها ميليون كهكشان وجود دارد كه دنيايى كه در سمت ماست با جاذبه ى آن كهكشانها، نگهدارى مى شود.

تمام اين دنياى عظيمى كه به نظر مى رسد و داراى صدهزار ميليون كهكشان است، جز ذرّه يى كوچك و بى مقدار از يك دنياى عظيم تر نيست و هنوز من اطمينان ندارم كه در فراسوى فضاى آن دنياى دوم،

دنياى ديگر نباشد»(1).

پيشواى ما اميرالمؤمنين(عليه السلام)فرمود:

«پروردگارا! از ما برنمى آيد كه به ژرفاى عظمت و شكوه تو پى بريم، جز آن كه بدانيم، تو زندهو بر خويش استوارى، تو را خواب زدگى و خواب فرا نمى گيرد.»

(هيچ) فكرى به تو نمى رسد، و (هيچ) چشمى تو را در نمى يابد و در مى يابى تو چشمها را و شمار عمر همگان را مى دانى و بر همه چيز چيره و توانايى.

با آن كه از آفرينش تو چيزى درك نكرده ايم، بدين گونه از توانايى تو در شگفتيم و آن را به عظمت و چيرگى بسيار تو مى ستاييم. و حال آن كه آنچه از ما

__________________

1. مجلّه ى علم و زندگى، از مجلات اروپاى غربى .

پنهان مانده است و چشمهامان را ياراى ديدن آن نيست و خردمان بدان نمى رسد و پرده هاى غيبى بين ما و بين آنها در ميان است; بسى بزرگتر است.»(1)

آرى، توانايى بى مانند خدا، همه چيز را به وجود آورده است و هيچ چيز از حوزه ى چيرگى او بيرون نيست.

دنياى موجود، به خواست خداوند وجود دارد و تاهر هنگام كه بخواهد، بر جاى خواهد ماند. ستارگان و ماه و خورشيد و ساير سيارات به قدرت او مى گردند و مى چرخند و نظام بديع جهان، همه، به دست اوست; هرگاه بخواهد مى تواند آن را دگرگون سازد و نظامى نوين به وجود آورد. چنين نيست كه جهانى به وجود

__________________

1. نهج البلاغه ى فيض الاسلام، خطبه ى 159، ج 3، ص 493 .

آورده و از آن دست كشيده باشد. چرخش و بالش و تپش و وجود و دوام هر چيز به خواست و نظر اوست; هيچ بى خواست او، نه پديد مى تواند آمد و نه مى تواند ماند; پس پديد آورنده و نگهدارنده و ناظر و حاكم خداست.

نظامى فرا طبيعى

درست است كه خداوند در اين جهان، نظامى طبيعى نهاده كه بر اساس آن مى توان محاسبه كرد و يا حدس زد و آينده ى حوادث را پيش بينى كرد امّا در پاره يى موارد; خداوند جلوه اى از قدرت گسترده ى خويش را مى نماياند و به خواست خويش، نظامى برتر به وجود مى آورد كه بر نظام طبيعى حاكم است.

نمونه هاى اين نظام برتر، در تاريخ و نيز در زندگى

روزمره به چشم مى آيد.

در اين موارد مى بينيم كه چگونه دست خداوند در امر جهان، در كار است: گاه افتادگان را بر مى فرازد و گاه عزيزان را خوار مى سازد...

از همين رو، آنان كه به خداى توانا ايمانى استوار دارند، هيچ گاه در زندگى نوميد نمى شوند و در هر وضع كه قرار گيرند، باز در ظلمات سينه ى اندوهگينشان، شعله يى از اميد، مى درخشد و دل گرم مى دارند كه به يارى خداوند بتوانند، خود را نجات بخشند...

داستان موسى و فرعون را همه خوانده يا شنيده ايم:

فرعون در ستمگرى همتا نداشت; پسرهاى بنى اسرائيل را مى كشت تا «موعود بنى اسرائيل» كه شنيده بود تاج و تخت او را بر هم خواهد زد به دنيا نيايد . مى پنداشت كه با اين تدبير، پافشاريها و براساس

نظام طبيعى مى تواند جلو يارايى خداوند را بگيرد!

اما تلاشهاى او، چون نقش بر آب، بيهوده بود: سرانجام مولود موعود به جهان چشم گشود!

به مادر آن كودك الهام شد كه او را در جعبه يى بگذارد و به آب نيل بسپارد...

نيل، او را به قصر فرعون برده چشم همسر فرعون بر آن افتاد. جعبه را از آب گرفت. و چون كودك را در آن ديد از فرعون خواست تا او را به فرزندى بپذيرد. فرعون پذيرفت. دست قدرتمند خداوند، مولودى را كه فرعون از او بيم داشت; در دامان خود فرعون حفظ كرد تا باليد و درخشيد و تاج و تخت فرعون را از هم پاشيد.

نيز، قدرت خداوند، تلاشها و تدبيرهاى تباه آلوده ى برادران يوسف را بى ثمر ساخت و يوسف در چاه افتاده را تا ماه برآورد... و به مقام عزيزى مصر رسانيد...

كفار مكّه هم پيمان شده بودند كه پيامبر عزيز اسلام(صلى الله عليه وآله) را از ميان بردارند، دست به آزار مسلمانان زدند و حتى پيامبر و يارانش را چند سال در «شعب ابى طالب»(1)محاصره اقتصادى كردند...

و سرانجام بر آن شدند كه شخص پيامبر رابكشند و مى پنداشتند با اين حيله ها و تدبيرها، كارى از پيش مى توانند برد، اما اراده ى خداوند و قدرت او، پيامبر را نگهداشت و روزاروز بر پيشرفت اسلام افزود و قريش و مشركين را خوار كرد.

آنچه برشمرديم و نمونه هاى ديگر، ما را به اين حقيقت رهنمون مى گردد كه نظام جهان موجود، در دست و قدرت خداست و همه كاره ى جهان اوست;

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1.  دره يى از كوههاى مكه .

هرگاه كه بخواهد و مصلحت باشد، مى تواند نظام ديگرى كه حاكم بر نظام طبيعى و عادى است، به وجود آورد.

اكنون عقل و فطرت فرمان مى دهد كه : در پيشگاه اين قدرت عظيم و نيز مهربان، كرنش و نيايش كنيم و آنچه رسم عبوديّت است به جاى آوريم و از مخالفت با آفريننده ى خود بپرهيزيم.

دست قدرت پروردگار، ما را از منزل هاى گوناگون و مراحل مختلف عبور داده وبه اين مرحله از استعداد و عقل رسانده; آيا سزاوار است كه او را فراموش كنيم؟

كسى كه خدا را بشناسد و بداند كه چنين پشتيبان دانا و توانايى دارد از هيچ مشكلى نمى هراسد. پيچيده ترين گرفتاريها و مشكل ترين پيش آمدها، در نظر او قابل حل است و در نتيجه با عزمى خلل ناپذيركه از

ايمان به خدا سرچشمه مى گيرد; براى رسيدن به هدف، مى كوشد و از هيچ مانعى ترس ندارد. زيرا خود را در سايه ى نيرويى عظيم مى بيند كه توانايى دارد او را بر مشكلات پيروز كند.

ايمان به خدا و قدرت بى مانند او، پيامبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله)را واداشت تا يك تنه در برابر گروههاى بزرگ و پيش آمدهاى سخت بايستد و براى استوار ساختن بناى يكتاپرستى و برنامه ى زندگى; با تمام مشكلات مبارزه كند و به اين وسيله مكتب انسانيّت و فضيلت را بنيان گذارد.

انسانى كه قلبش از ايمان به آفريدگار جهان لبريز است و از عشق به حق، موج مى زند; هيچ گاه خود را تنها و دلسرد و بى اميد نمى انگارد و هماره نور خدا زواياى دل او را روشن مى سازد.

بديهى است، چنين انسانى با شور و حرارت هر چه بيشتر خود را براى زندگى بهتر و پر فضيلت تر آماده مى سازد. 

ـــــــــــــ  تنها خدا را پرستشگريم  ـــــــــــــــ

از روزى كه بشر به عرصه خاك پاى نهاد، هماره بدنبال فهم علت و مبدأ موجودات بوده و هست و اين اقتضاى سرشت و فطرت پاك اوست كه علت و مبدأ اصلى را مى جويد تا او را پرستش كند.

انسانى كه دور از غوغاى اجتماع و عادات و رسوم نياكان به سر ميبرد; نخستين بار كه به پيرامون خويش چشم مى گشايد; زمين و آسمان، روز و شب، خورشيد، ماه، ستارگان، طلوع و غروب آنها را مى بيند. وزش باد، ريزش باران، تغيير فصلها، رشد و بارور شدن گياهان و درختان را مشاهده و جانوران گوناگون، حركت، رشد، تغذيه، توليد مثل و مجهزّ بودنشان را به آنچه در

زندگانى لازم دارند...

به خود باز مى گردد دست، پا، چشم، گوش، بينى، دهان، دندان و عضوهاى ديگر را مى نگرد كه هر يك به كارى مى آيند و همه هدف واحدى را كه زنده ماندن است تعقيب مى كنند.

آنگاه كه در چگونگى ارتباط آنها با يكديگر مى انديشد و در مى يابد كه در سرتاسر آنها يك نوع همبستگى و يكپارچگى وجود دارد به طورى كه همه آن ها دستگاه واحدِ هماهنگى را تشكيل مى دهند كه نظام واحدى در آن حكمفرماست و دراين نظام هماهنگ و واحد اين خصوصيات جلب توجّه مى كند:

الف. پديد آورنده و سازنده اى بايد داشته باشد زيرا اين نظم و هماهنگى شگرف نمى تواند مولود تصادف كور و كر باشد.

ب. از آفرينش مجموع آن و هر يك از اجزاء آن - از جمله انسان - هدفى در كار بوده و به بازيچه آفريده نشده است.

ج. آفريننده ى چنين دستگاهى، توانا و بزرگ است و تعظيم او لازم. پس بايد در پيشگاه با عظمتش سرتعظيم فرو آورد و او را پرستش و عبادت كرد.

د. اين آفريننده ى بزرگ، به همه ى اجزاى اين دستگاه، دانا و به آنچه در آن روى مى دهد، و از آن جمله بر اعمال بندگان آگاه و بر هر چيز محيط است.

بنابراين انسان براى پرستش خداى خويش به هيچ واسطه يى احتياج ندارد و عبادت بايد مستقيماً براى خدا انجام گيرد و پرستش واسطه هايى از قبيل فرشتگان، ستارگان، بتها، اولياء و پاكان، ناروا و نابجاست.

علل انحراف بشر از يگانه پرستى

آنچه گفته شد اقتضاى طبيعت و سرشت انسانِ درست انديشى است كه هنوز فكرش به عادات و رسوم غلط محيط ها، و تقليد و بدآموزى خانواده ها، آلوده نشده باشد و معناى اين كه مى گوييم: اقتضاى سرشت و فطرت بشر اين است كه يگانه پرست باشد همين است، اما اينكه چگونه بشر از شاهراه فطرت به بيراهه ى شرك افتاد; علل گوناگونى دارد كه برخى از آن ها را يادآور مى شويم:

1- بعضى از بت پرستان مى گفتند: «چون خداوند از دسترس عقل و انديشه ى ما خارج است و هيچ گونه جهت و سويى ندارد تا بدان «سو» روى كنيم و او را از آن «جهت» پرستش نماييم; ناچار اشياء و اشخاصى را

كه در پيشگاه او قرب و احترامى دارند مى پرستيم تا آنها از ما خشنود شده ميان ما و خدا واسطه شوند و ما را به او نزديك كنند.»

اينان از اين نكته غافل بودند كه اگر چه خداوند جهت و «سو» ندارد ولى به همه چيز محيط است و در همه جا هست بنابراين به هر جا، رو كنيم ذات پاك خداوند روبروى ماست و مى توانيم بىواسطه با او سخن بگوييم و بر آستان بلندش سر تعظيم فرودآوريم.

«...فَاَينَما توَلّوا فَثمّ وَجهُ اللّه ...»(1)

2- گاهى نيز پس از مرگ يكى از بزرگان قبيله كه مورد احترام و تعظيم افراد قبيله بود به عنوان يادگار و احترام و بزرگداشت، مجسّمه اى از او مى ساختند و

_________________

1. قرآن كريم سوره ى بقره، آيه ى 115 .

ضمن عبادت پروردگار به آن هم مى نگريستند، سپس به تدريج توجه از خدا قطع مى شد و احترام مجسّمه صورت پرستش به خود مى گرفت و به بت سازى و بت پرستى تبديل مى گرديد. چنانكه در تاريخ مى خوانيم كه پسران قابيل براى يادبود بزرگ خود (ود) مجسّمه اى به ياد او ساختند اما كم كم كار احترام به جايى رسيد كه در برابر آن پيشانى به خاك نهادند و آن را پرستيدند.(1)

3- بشر به پاره يى از موجودات، به علّت منافعى كه براى وى دارند احترام مى گذاشت و آن ها را به جهت همان منافع، جلوه گاه خداوند مى شمرد; و همين احترام كم كم به صورت عبادت و پرستش در مى آمد. و

_________________

1. بحار، چاپ جديد، ج 3، ص 250 .

پرستش آفتاب و آتش در ميان ايرانيان قديم يا آرياييهاى هند باستان از اين قبيل بود. اين پندارها و نظاير آن موجب شد كه آيين شرك و بت پرستى در دنيا پديد آيد و چون نسل هاى بعد در پندارها و عقايد نياكان خود دقّت نكردند و نينديشيدند از فطرت توحيد به بيراهه ى شرك افتادند و سرگردان شدند.

مبارزه ى اديان با شرك

اديان آسمانى همواره در بازگرداندن مردم از بيراهه ى شرك به شاهراه توحيد، تلاش كرده اند. قرآن كريم تلاش پى گير پيامبران بزرگ را در برانداختن شرك و توجّه دادن مردم به خداى يگانه ذكر مى كند و مى ستايد.

از جمله درباره ى حضرت ابراهيم(عليه السلام)مى فرمايد:

كه وى به مردم سرزمين خويش فرمود:

اين پيكره ها چيست كه مى پرستيد؟

گفتند: ما پوينده ى همان راهيم كه پدران ما، در آن از پيشتر، گام نهاده و پويا بوده اند.

ابراهيم فرمود: شما و پدرانتان در گمراهى آشكارى بوده ايد.

و در پيش خود، بر آن شد كه آن كم خردان را از راه آموزش سمعى و بصرى آگاه و بينا سازد.

و بدين منظور يك روز به بتخانه داخل شد و بتها را با تبر شكست. مردم چون آگاه شدند سخت بر آشفتند و به او گفتند: آيا تو با خدايان ما چنين كرده اى؟

ابراهيم پاسخى گفت: كه آنان از همان پاسخ به بيهودگى آيين و پندار خويش پى بردند، فرمود: از خود آنها بپرسيد.

آنان در خود فرو رفتند; پس از انديشه اى با شرمسارى گفتند: تو خود مى دانى كه اينان سخن نمى گويند. فرمود: پس چرا اين ناتوانان را كه حتّى نمى توانند از خود دفاع كنند مى پرستيد؟ چرا درست نمى انديشيد؟(1)

اين رهبران بزرگ همواره به انسانها يادآور شده اند كه در هر حال و هر جا مى توان بدون واسطه با خدا ارتباط برقرار ساخت، و بايد تنها در برابر پيشگاه با عظمت خدا سرتعظيم فرود آورد.

و در عبادت جز خداى متعال، هيچ كس و هيچ چيز را به هيچ عنوان نبايد در نظر گرفت و پرستش و عبادت

__________________

1. مستفاد از قرآن كريم، سوره ى انبياء آيه هاى 70-51 سوره ى صافات آيه هاى 98-82 .

بايد تنها براى خدا باشد و بس. حتى اگر در عبادتى كمترين توجّهى به غير خدا باشد يعنى عبادت هم براى خدا و هم به خاطر آن غيرانجام گيرد ذره اى از آن در درگاه خداوند قبول نمى گردد.

پى آمدهاى توحيد

1- آزادگى و شخصيت

كسى كه خدا را يكتا مى داند و ايمان دارد كه او برهمه چيز دانا و تواناست. و تمام موجودات ساخته و پرداخته او هستند; هيچ گاه در برابر اين و آن به تملّق و چاپلوسى نمى پردازد و نيرومندترين قدرتها و شكوهمندترين ثروتها نمى تواند او را به بندگى و كوچكى و كرنش وادارد و تنها در پيشگاه خداى يكتاست كه سرمى سپارد و سجده مى كند و در برابر

عظمت اوست كه پيشانى بر خاك مى نهد.

ايرانيان قديم، پادشاهان ديكتاتور و خود سر را مظهر خدا مى دانستند و در برابر آنان بى چون و چرا تسليم مى بودند و از آزادى و حريت فردى و اجتماعى بى بهره مى ماندند.

هنگامى كه نماينده عرب در جنگ قادسيه(1)با سردار ايران ملاقات كرد، بدون اعتنا به تشريفات و تجمّلات زندگى ايرانيان برروى زمين نشست و در پاسخ او كه هدف اعراب را مى پرسيد، گفت: خدا ما را برانگيخته است تا مردم را از بنده پرستى به خداپرستى، از تنگناى

_________________

1. قادسيه اسم محلى است در عراق، در 15 فرسخى شهر كوفه كه در سال 16 هجرى در آنجا بين مسلمانان و ايرانيان، جنگى اتّفاق افتاد. (معجم البلدان، ج 4، ص 292، 291).

جهان به فراخناى آزادى و از جور اديان (باطل) به عدل اسلام، دعوت كنيم...(1)

2- عدالت واقعى و جهانى

در سايه ى توحيد همه ى خداپرستان چاره يى جز پيروى از قانون الهى كه براساس حكمت و عدل تنظيم شده است ندارد بديهى است پيروى از قانون موجب گسترش عدالت واقعى خواهد شد وهر گونه ظلم و تجاوز از بين خواهد رفت.

به عكس، بت پرستان و مشركان هيچ گاه نمى تواند بين خود عدالت واقعى را برقرار سازند زيرا هر قبيله و دسته يى براى خود خدايى ممتاز از خدايان ديگر انتخاب مى كند و به اعتماد خدايى او به به خود جرئت

_________________

1. تاريخ طبرى، ج 5، ص 2271 - 2269 .

مى دهد كه دست تجاوز به سوى سايرين دراز كند و بدين ترتيب عدالت واقعى از بين مى رود و جهل و تفرقه و زورگويى و ستمگرى جانشين آن مى گردد.

نتيجه آن كه يكتاپرستى - به معناى واقعى- انسان را آزاد، پاك انديش، متحد و آسوده خاطر تربيت مى كند و در كلاف پيچيده ى ظلم و تجاوز و اختلاف در نمى پيچد.

و از همين جاست كه رمز اين گفتار بر ما روشن مى گردد كه:

قولوا لااله الا اللّه تفلحوا

از صميم دل بگوييد: جز خدا معبودى نيست. تا رستگار شويد.