روزه و صبر

«صبر» از خصايلى است كه در اخلاق اسلام بر آن بسيار تأكيد شده است; انسان مسلمان در زندگى فردى و اجتماعى خويش در راه هدفهايى مبارزه مى كند و با مشكلاتى نيز روبرو است، بدون خصلت صبر، پيروزى بر مشكلات و رسيدن به هدفها آسان نيست. صبر و تحمل بر نيروى مقاومت و پايدارى آدمى مى افزايد و اراده را توانا مى سازد، هيچ جامعه ايى اگر تحمل ناگواريها را نداشته باشد بر مشكلات خويش و بر دشمنان خود نمى تواند پيروز گردد، با صبر و مقاومت است كه مى توان به پيكار ستمگران رفت، و دست استعمارگران را كوتاه نمود; و روزه ـ بويژه در روزهاى گرم و طولانى تابستان كه فشار تشنگى طاقت فرسا مى شود ـ به طور چشمگيرى به انسان صبر و مقاومت مى بخشد، و تحمل رنج و سختى را بر آدمى آسان مى سازد.

در حديث از حضرت امام باقر(عليه السلام) است كه در آخرين جمعه از ماه شعبان پيامبر گرامى(صلى الله عليه وآله وسلم) در ضمن خطبه مباركه اش ماه رمضان را ماه صبر ناميده اند: «شَهْرُالصَّبْرَ وَاِنَّ الصَّبْرَ ثَوابُهُ الْجَنَّةُ» (ماه رمضان، ماه صبر است و همانا كه پاداش صبر بهشت است).^[15]

و از حضرت امام صادق(عليه السلام) نيز همين ويژگى روزه نقل شده است: «هرگاه براى كسى حادثه ايى جانكاه پيش آمد پس بايد روزه بگيرد كه خداى عزّوجّل مى فرمايد: «وَاسْتَعينُوا بِاصَّبْر»^[16] (يَعْنِى الصِيام^[17]) از خداى متعال به وسيله صبر (يعنى روزه) كمك  بگيريد.

روزه و قناعت

اسلام بر خلاف مكاتب مادى شرق و غرب، دنيا و نعمتهاى مادىِ آن را وسيله ايى براى تكامل معنوى و رسيدن به سعادت جاويد آخرت مى داند، و به همين جهت فرهنگ اسلام فرهنگ لذت جويى و مصرف نيست بلكه فرهنگ قناعت و ايثار است. در روشهاى مادى، تن آدمى و خور و خواب آن اصالت دارد، و حرص و آز، براى برخوردارى بيشتر گريبانگير افراد است، و در اسلام اصالت با معنويت انسان است، و قناعت و ايثار و فداكارى از راههاى وصول به مراتب بلند انسانيّت محسوب مى شود.

روزه فريضه اى است كه مسلمان را از غرقه شدن در ماده گرايى و حرص و آز براى لذتهاى مادى، و مسابقه براى مصرف و تن پرورى مى رهاند، و به او مى آموزد كه به فكر ديگران باشد و بر خواهشهاى جسمانى خويش مسلط گردد، و به مصرف به قدر نياز قناعت ورزد و از اسراف و تبذير بپرهيزد.