سليمان بن صُرَد، از چهره هاى برجسته و سرشناس شيعه در كوفه بود. از اصحاب پيامبر و در جنگ صفّين از ياران حضرت على(عليه السلام) بود. پس از مرگ معاويه، او به امام حسين(عليه السلام) نامه نوشت و از آن حضرت خواست تا به كوفه بيايد، امّا عبيدالله بن زياد او را به زندان انداخت. به همين جهت نتوانست در كربلا همراه امام حسين(عليه السلام) باشد. او كه پشيمانى و توبه مردم كوفه را ديد، رهبرى قيام «توّابين» را بر عهده گرفت.

در مدّت چهار سال، با جذب افراد و تهيّه سلاح و فراهم كردن امكانات قيام، به طور مخفيانه قيام را سازماندهى كرد. سرانجام در سال 65 هجرى با جمعيتى چهار هزار نفرى قيام خود را با اشعار «يا لَثارات الحسين»^[8] آغاز كردند. بر سر قبر امام حسين(عليه السلام) رفتند و با گريه و ناله از خدا خواستند تا آنها را ببخشد. سپس به سمت شام حركت كردند تا حكومت را سرنگون كنند. به «عين الورده» آمدند و در آنجا با سپاه شام برخورد كردند. بعد از چند روز نبرد شديد، سرانجام سليمان بن صرد ـ كه 93 سال داشت ـ با جمعى از يارانش به شهادت رسيدند. بقيه توابين، چون توان مقابله با سپاه بزرگ شام را نداشتند، شبانه به كوفه برگشتند.

قيام مُختار

«مختاربن ابى عبيده ثقفى» مردى خردمند، حاضرجواب، شجاع، بخشنده، تيزهوش و كارشناس مسائل نظامى بود. او از كسانى بود كه فضايل آل محمد(صلى الله عليه وآله وسلم) را نشر مى داد و آشكار و پنهان از خاندان پيامبر طرفدارى مى كرد.

وقتى «مسلم بن عقيل» به كوفه آمد، مختار او را به خانه اش برد و با مُسلم به نفع امام حسين(عليه السلام) بيعت كرد. عبيدالله بن زياد، بعد از كشتن مسلم، مختار را شلاّق زد و زندانى كرد، و هنگام حادثه دلخراش كربلا، او و ميثم تمّار در زندان بودند.

مختار پنج سال پس از واقعه جانسوز عاشورا، در سال 66 هجرى در كوفه قيام كرد. هدف قيامش، خونخواهى امام حسين(عليه السلام) و انتقام از جنايتكاران و قاتلان شهداى كربلا بود. در اين قيام، بسيارى از شيعيان از او حمايت كردند و شعارشان اين بود: «يا لَثارات الحسين»; «يا مَنْصُورُ، اَمِت».^[9] درگيرى هاى سختى در محلّه ها و ميدان هاى كوفه پيش آمد. عده اى كشته و عده اى تسليم شدند و مختار وارد قصر شد.