وقتى لذّتهاى اندك دنيا، اينگونه آفت زا و مشام آزار مى شود و جز با دفع آن انسان راحت نمى شود، بايد ذلّتِ لذّت جوييهاى دنيوى را هم كنار نهاد و به حدّ ضرورت بسنده كرد و دانست كه لذّت خالص و حقيقى در متاع دنيوى نيست. لذّت اصلى در آخرت و جوار رحمت و رضوان خداست.

توجّه به محلّ قرار گرفتن اندامِ دفع پليديها و اينكه در جايى است كه تخلّى و تطهير محلّ، آسان است، عضو خاص پوشيده از چشمهاست و اينكه خداوند، آب را كه مايه پاكى است به فراوانى در طبيعت قرار داده است، همه نشانگر حكمت الهى در آفرينش است. دين هم در اينگونه مسائل، آسان گرفته و از وسوسه و مضرّات آن بر حذر داشته است. از تأكيدى كه دين نسبت به پاكسازى بدن از آلودگيها دارد، مى توان عنايت به پاكسازى درون از آلودگيهاى اخلاقى را به دست آورد.

گفتيم كه از آداب تخلّى، پوشاندن سر در آن هنگام و ذكر گفتن است، به خاطر شرم از حضور فرشتگان اين نكته را مى آموزد كه بايد پيوسته از خدا حيا داشت، تا از شرمندگى روز قيامت كه هنگام عرضه اعمال است مصون ماند. هر چه عمل، زشتتر باشد، شرمندگى بيشتر است. زشتى گناهان از آنجا بيشتر است كه نسبت به ذات خداوند صورت مى گيرد و عظمت و جلالت او ناديده گرفته مى شود و در محضر «او» گناه مى شود، او كه ولى نعمت و پديد آورنده انسان است. وقتى گناه بر گناه افزوده شود، شرمندگى هم بيشتر است. آنكه از گناه خجالت نمى كشد، قدر نعمتها و پرده پوشيهاى خدا و زشتى گناه را نمى داند و ايمانش نسبت به خدا و پيامبر و فرشتگان و قيامت ضعيف است، و الاّ چرا از وجود يك زخم زشت در چهره، يا لباس كهنه بر اندام، يا آشكار بودن اندام تناسلى نزد ديگران و... حيا مى كند و از بروز خصلتهاى زشت و ارتكاب غيبت و گناهان خجالت نمى كشد؟! انسان در روز قيامت، در محضر خداى قادر و دانا حضور مى يابد. حضور با كوله بار گناه، در محضر خداى كريم كه شيفته هدايت و كمال بنده خويش است، شرم آور است، امّا پشيمانى آن روز، بى فايده است، آن روز، روز عذاب است و محاكمه و محاسبه. گنهكاران آرزوى بازگشت به دنيا مى كنند، امّا بازگشتى در كار نيست.