البته بايد مراقب باشد كه دعاها و مناجاتها، مخالف و ناسازگار با حال شخصى خودش نباشد و دروغ نگويد. مثلا اگر بخشى از دعاى امام سجاد(عليه السلام) را مى خواند كه در آن آمده است: خدايا چشم اشكبارم و دل هراسان و اعضاى لرزانم را مى بينى كه از كارهاى خود در پيشگاه تو شرمنده ام و... اين حرفها با حالت او منافات نداشته باشد. اگر اينگونه مناجات كند، ولى ديدگانش بى اشك و قلبش سخت و حالش بى خشيت و خوف باشد، آيا اين دروغ نيست؟ آيا نمى ترسد كه از سوى خداوند، ندا آيد كه چرا دروغ مى گويى، حيا نمى كنى؟
حتّى استغفار هم نبايد فقط لفظى باشد. حضرت امير(عليه السلام) به كسى كه در حضور او گفت «استغفراللّه»، فرمود: واى بر تو، مى دانى استغفار چيست؟ استغفار درجه بلند مرتبگان است و نامى است كه بر شش معنى است:
* اوّل: پشيمانى از گذشته
* دوّم: تصميم بر تكرار نكردن آن براى هميشه
* سوّم: اداى حقوق مردم به آنان
* چهارم: واجبات ترك شده را جبران و قضا كنى
* پنجم: گوشتى را كه با حرام بر اندامت روييده، با اندوه ذوب كنى تا گوشت جديد برويد.
* ششم: همچنانكه بدنت، شيرينى گناه را چشيده، تلخى و رنج طاعت را هم بچشانى آنگاه بگويى «استغفراللّه».[60]
پس وقتى كار، تا اين اندازه دقيق است، بايد مناجات كننده دعاهايى بخواند كه با حالت او تناسب داشته باشد و گفتارش دروغ يا مَجاز نشود. توبه يعنى بازگشت به سوى خدا، يعنى رجوع به ياد خدا و درخواست آمرزش به خاطر غفلتى كه داشته است.
