«هو» در اين سوره، اشاره به ذات پنهان از حواس و اوهام است، «اللّه» يعنى معبودى كه همه به او توجّه دارند و از درك ماهيّت او عاجزند. «احد» يعنى يگانه حقيقى و واقعى در معنا و خارج. «صمد» يعنى آنكه به سوى او نياز مى برند، آنكه جَوف و درون ندارد، از چيزى بر نيامده و چيزى از او خارج نشده بلكه پديد آورنده هر چيز است و او را همتايى نيست.
ركوع
پيش از رفتن به ركوع نيز تكبير است. مناسب است كه در اين تكبير، قصد كند كه خداى متعال، برتر از آن است كه كسى قدرت داشته باشد حق عبادت او را به جاى آورد و با بالا بردن دست، اين قصد را كند. آنگاه از روى ادب و خضوع، از حالتِ قيام به ركوع برود و ذكر ركوع را بگويد و از تسبيح خود، اراده كند كه خداوند، منزّه است از آنكه در اراده شريكى داشته باشد. تسبيح خدا، با حمد اوست. در ذكر سجود نيز چنين است (سبحانَ... و بحمده) خداوند نيز در قرآن فرموده است كه به وسيله حمدِ پروردگار، او را تسبيح بگو (فسبّح بحمد ربّك).
حقيقت تنزيه و تسبيح، آن است كه بنده، همه عيبها و كاستيها را با قلب خود، از خداوند سلب كند و با اعضا و اندام نيز به مقتضاى آن عمل كند. لازمه تنزيه عملى آن است كه بيشتر صفات خوب مانند اخلاص، صدق، توكّل، تسليم، رضا و توحيد در بنده به كمال برسد، زيرا وقتى بنده اعتقاد داشته باشد كه خدا از هر جهت كامل است، يعنى در قدرت و عنايت و علم هم كامل و يگانه است. وقتى بداند كه خداى متعال به صلاح او داناست و در حق او عنايت كامل دارد، و قدرت كامل براى اصلاحش دارد، اين صفات سه گانه (توكل، تسليم و رضا) در وجود عبد هم فراهم مى آيد.
حالت تسبيح در بنده، آن است كه در باره پروردگارش به كمال از هر جهت معتقد باشد و همه حركات و سكنات او از اين شناخت سرچشمه بگيرد. در مصباح الشريعه از امام صادق(عليه السلام) نقل شده است: «هيچ بنده اى براى خداوند ركوع حقيقى نمى كند، مگر آنكه خدا او را با نور و جلوه خويش مى آرايد و در سايه كبرياى خودش جاى مى دهد و از پوشش برگزيدگانش بر او مى پوشاند. ركوع در اوّل است و سجود در مرتبه دوّم. كسى كه ركوع كند، شايستگى سجود مى يابد. در ركوع، «ادب» است و در سجود «قُرب» و هر كه ادب را نيكو به جا نياورد، شايسته قرب نيست.»
