در روايت ديگرى است: مؤمن راستين كسى است كه بيم و اميد داشته باشد و بيمناك و اميدوار واقعى كسى است كه به اقتضاى خوف و رجايش عمل كند.

امام صادق(عليه السلام) فرمود: از خدا چنان بيمناك باش كه گويا او را مى بينى، اگر تو هم او را نبينى او تو را مى بيند.^[22]

در حديث است: هيچ قطره اى نزد خدا محبوب تر از قطره اشكى نيست كه از خوف خدا بر چهره بريزد، يا قطره خونى كه در راه خدا جارى شود.

اولياء الهى پيوسته خوف و خشيت الهى را در دل داشتند. مناجات ها و گريه هاى پيامبر، حضرت على، امام سجاد و... نشان آن است. وقتى آيات نخست سوره حج نازل شد كه از زلزله قيامت و هول و هراس بسيار آن روز عظيم خبر مى داد، پيامبر و مسلمانان در جنگ «بنى المُصْطَلق» بودند. وقتى آيات قرآن را شنيدند، آن شب همه گريستند و فردايش بى آنكه به استراحت بپردازند، در حال گريه و اندوه و انديشه بودند.

آنان در جبهه جهاد و در خدمت رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) آنگونه خائف بودند، ولى ما امروز با اين نعمتهايى كه از آنها برخورداريم چه حالى داريم؟!

از جمله بايد از بدفرجامى و سوء عاقبت بيمناك بود. بعضى ها در حال مرگ، حالت بدى دارند، يا با حالت انكار خدا مى ميرند، يا در حال فسق و گناه از دنيا مى روند، يا با دلى ناخرسند از مرگ مى ميرند. بندگان كامل و وارسته از اين سوء خاتمه بيم دارند و گريانند، چرا كه مرگ در حالت كفر يا گناه، موجب عذاب ابدى است. اينها هم معلول ضعف ايمان يا تكرار گناه است.

و امّا اميدوارى: يعنى انسان نسبت به چيزى محبوب و دلخواه، چشم به راه باشد. اميد نسبت به خدا در مورد بخشايش و رحمت و اجر الهى است.

علماى اخلاق مثالى براى اميد زده اند: اگر انسان، بذر و گندم خوبى را در زمينى كه خوب است بكارد، منطقه هم پرباران باشد، زمين را هم مراقبت و پاكسازى كند و همه كارهاى لازم در زراعت را انجام دهد، آنگاه به اميد آن بنشيند كه آفريدگار، از كشت گندم او محصولى چند برابر بدهد، چنين كسى اميدوار است و در اميدش هم صادق است. امّا اگر جو بكارد و اميد گندم داشته باشد، يا در زمين شوره زار و سنگلاخ يا بى آب و باران دانه بيفشاند و به انتظار يك زراعت كامل بنشيند، او احمقى فريب خورده است.