كَلِمَةٌ فىِ ذَمِّ طُولِ الاَْمَلِ

] نكوهش آرزوهاى دور و دراز [

قال اَميرُالْمُؤْمِنينَ(عليه السلام): اِنَّ اَخْوَفَ ما اَخافُ عَلَيْكُمْ اِثنانِ: اِتَّباعُ الْهَوى و طُولُ الاَْمَلِ.^[72]

طول اَمَل عبارت است از آرزوهاى بسيار و اميدهاى دور و دراز و توقّع زندگانى در دنيا. و سبب آن دو چيز است:

* اوّل : جهل و غرور! چه جاهل اعتماد مى كند بر جوانى يا صحّت مزاج خود، و بعيد مى داند مرگ را در عهد شَباب و در حال صحّت مزاج، و غافل است از مردن اطفال و جوان هاى بى شمار و عروض مرض هاى ناگهانى و مرگ هاى مفاجات.

* دوم : محبّت دنياى دَنِيّه و اُنس به لذّات فانيه است. چه انسان مادامى كه گرفتار اين محبّت و اُنس شد، مفارقت از آنها بر او گران است. لِهذآ دل به زيربار فكر مردن نمى رود و گاهى اگر در دل او خطور كند خود را به فكر ديگر مى اندازد. و اگر احياناً به ياد آخرت بيفتد، شيطان و نفس اَمّاره او را به وعده فريب دهند كه تو هنوز در اوّل عمرى، و حال چندى به كامرانى و جمع اسباب مشغول باش تا بزرگ شوى، آنگاه توبه كن و مهيّاى كار آخرت شو. و چون بزرگ شود گويد حال جوانى(!) هنوز به جا است تا وقت پيرى، چون پير شود گويد اِنْشاءَاللّهُ اين مزرعه را آباد كنم، يا اين دختر را جهازگيرى نمايم يا اين خانه را تمام نمايم، بعد از آن دست از دنيا بكشم، و به فراغت بال در گوشه اى مشغول عبادت شوم. و پيوسته هر شغلى كه تمام مى شود، شغل ديگر پيدا مى شود و هر روز امروز و فردا مى كند كه ناگهان بانگى برآيد «خواجه مرد»، و اين بيچاره غافل است از اينكه «آن كه» او را وعده فردا مى دهد فردا هم با او است، و آنكه فراغت از خيالات و شغل هاى دنيا حاصل نخواهد شد. و فارغ كسى است كه يكباره دست از آنها بردارد.