[1]ـ امالى صدوق، ص 688، مجلس 86، ح 18 ; علل الشرايع، ص 178 و بحار، ج 43، ص 10، ب 2، ح 1 .
[2]ـ كشف الغمه چاپ اسلاميه 1381 قمرى، ج 2، ص 18 ـ مناقب شهر آشوب چاپ نجف، ج 3، ص 132 ـ بحارالانوار چاپ جديد، ج 43، ص 16 ـ بيت الاحزان محدّث قمى چاپ مطبعه سيد الشهداء قم، ص 12.
[3]ـ مناقب، ج 3، ص 133 ـ بحار، ج 43، ص 16 ـ بيت الاحزان محدّث قمى چاپ مطبعه سيدالشهداء قم، ص 10 ـ 12.
[4]ـ مناقب، ج 3، ص 132 ـ اصول كافى، ج 1، ص 458 (چاپ اسلاميه ـ تهران).
[5]ـ مناقب، ج 3، ص 132 ـ اصول كافى، ج 1، ص 458 (چاپ اسلاميه ـ تهران).
[6]ـ مناقب، ج 3، ص 137 ـ اصول كافى، ج 1، ص 458 (چاپ اسلاميه ـ تهران).
[7]ـ مناقب، ج 3، ص 10.
[8]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 4 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 132 ـ منتهى الآمال چاپ مطبوعاتى حسينى تهران، ص 156 ـ بيت الاحزان، ص 4.
[9]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 24 ـ بحار، ج 43، ص 4 و 5 و 6 و 54 ـ عيون اخبار الرضا (چاپ تهران ـ انتشارات جهان)، ج 1، ص 116.
[10]ـ سوره احزاب آيه 33.
[11]ـ امالى طوسى چاپ نجف، ج 2، ص 162 و 172 و 212 و بسيارى مواضع و كتب ديگر.
[12]ـ درس سوره قلم آيه 4.
[13]ـ سوره نجم آيه 4.
[14]ـ «شعب ابيطالب» درّه اى كه در كنار مكّه بود كه پيامبر و بستگان او و مسلمين در سالهاى محاصره اقتصادى در آنجا اقامت داشتند. منتهى الآمال، ص 63 ـ 64.
[15]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 79 ـ 80.
[16]ـ امالى طوسى، ج 2، ص 84 ـ 85.
[17]ـ مناقب شهر آشوب، ج 2، ص 65 ـ منتهى الآمال محدّث قمى چاپ مطبوعاتى حسينى تهران ـ ص 78، .79
[18]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 13.
[19]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 6.
[20]ـ امالى طوسى، ج 2، ص 14 ـ 15.
[21]ـ تذكرة الخواص سبط بن جوزى چاپ نجف سال 1383، ص 302 ـ كشف الغمه، ج 2، ص 71.
[22]ـ سفينة البحار، ج 1، ص 380.
[23]ـ تذكرة الخواص، ص 303 ـ و با اندك تفاوت در كشف الغمه، ج 2، ص 78 ـ 79 ـ كامل بهائى جزء دوّم دوم ص 73.
[24]ـ بحار، ج 16، ص 8 و 13.
[25]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 77 ـ منتهى الآمال، ص 65 ـ تاريخ يعقوبى چاپ بيروت، ج 2، ص 35.
[26]ـ بنابر برخى روايات ابوطالب يك ماه پيش از خديجه درگذشته است (امالى طوسى، ج 2، ص 79).
[27]ـ امالى طوسى، ج 2، ص 79 ـ منتهى الآمال، ص 63 و 64 و 65 و 136 و 197.
[28]ـ امالى صدوق چاپ بيروت، ص 419 ـ 492، منتهى الآمال، ص 136 ـ فصول المختاره شيخ مفيد، ص 228 ـ 232.
[29]ـ بايد توجه داشت كه چنين نسبتهايى به ابوطالب(عليه السلام) بيشتر در زمان حكومت معاويه و ساير بنى اميه رواج يافت و آنان به جهت دشمنى با امير مؤمنان على عليه السلام چنين دروغهايى را شايع مى ساختند.
[30]ـ امالى طوسى، ج 2، ص 79 ـ 80، مناقب شهر آشوب، ج 1، ص 158 ـ فصول المهمه ابن صباغ مالكى افست از چاپ نجف ص 46.
[31]ـ امالى طوسى، ج 2، ص 80.
[32]ـ امالى طوسى، ج 2، ص 82 ـ 83، مناقب شهر آشوب، ج 1، ص 156 ـ 157 ـ 158، فصول المهمه ص 45 ـ 47.
[33]ـ روضه كافى (چاپ اسلاميه تهران) ص 339.
[34]ـ امالى طوسى، ج 2، ص 84 ـ فصول المهمه ابن صباغ، ص 52.
[35]ـ امالى طوسى، ج 2، ص 84 و 85 مناقب شهر آشوب، ج 1، ص 159.
[36]ـ امالى صدوق، ص 393.
[37]ـ امالى مفيد چاپ افست مكتبه بصيرتى، ص 27 و 38 ـ كامل بهائى (تأليف عمادالدين طبرى) چاپ مكتبه مصطفوى، ص 51 ـ 53 جزء اوّل.
[38]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 14 و 24 ـ بحار، ج 43، ص 19 و 26 ـ امالى مفيد، ص 56 ـ امالى صدوق، ص 314 ـ امالى طوسى، ج 2 ص 41 ـ عيون اخبار الرضا(عليه السلام)، ج 2 ص 25 ـ 26 مسندالامام الرضا(عليه السلام)، ج 1، ص 143.
[39]ـ امالى مفيد، ص 13 ـ امالى طوسى، ج 1، ص 83.
[40]ـ بحار، ج 43، ص 36 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 104.
[41]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 23.
[42]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 24 ـ بحار، ج 43، ص 19 و 26 ـ امالى مفيد، ص 56 ـ امالى طوسى چاپ نجف، ج 2، ص 41 ـ امالى صدوق، ص 314 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 106 ـ 107 ـ عيون اخبار الرضا(عليه السلام)، ج 2، ص 26 و ص 46 ـ 47.
[43]ـ بحار، ج 43، ص 19 ـ خصال صدوق.
[44]ـ بحار، ج 43، ص 20 ـ 19 ـ عيون اخبار الرضا(عليه السلام)، ج 2، ص 62.
[45]ـ بحار، ج 43، ص 36 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 105.
[46]ـ بحار، ج 43، ص 36 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 105.
[47]ـ بحار، ج 43، ص 24 ـ امالى صدوق، ص 394.
[48]ـ بحار، ج 43، ص 24 ـ مناقب، ج 3، ص 105 (بدون ذكر نام راوى).
[49]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 13 ـ مسند الامام الرّضاا(عليه السلام) (چاپ مكتبه صدوق تهران 1392 قمرى)، ج 1، ص 142.
[50]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 13 ـ امالى مفيد، ص 76 ـ امالى صدوق، ص 25 ـ مناقب شهر اشوب، ج 3، ص 107.
[51]ـ بحار، ج 43، ص 97 و 98 ـ خصال صدوق، ص 412.
[52]ـ بحار، ج 43، ص 97 ـ امالى طوسى، ج 1، ص 42 ـ كشف الغمه، ج 2، ص 19 و 31 ـ اصول كافى، ج 1، ص 461 ـ منتهى الآمال، ص 159.
[53]ـ سوره الرّحمن، آيه 19 .
[54]ـ سوره الرّحمن، آيه 22.
[55]ـ بحار، ج 43 و 32 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 101.
[56]ـ بحار، ج 43، ص 12 ـ معانى الاخبار (چاپ 1379 تهران)، ص 64 ـ علل الشر ايع (چاپ مكتبه طباطبائى قم)، ص 173.
[57]ـ بحار، ج 43، ص 45 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 116.
[58]ـ بحار، ج 43، ص 46 ـ مناقب شهر آشوب، ج 13، ص 116.
[59]ـ سوره نجم، آيه 3 و 4.
[60]ـ بحار، ج 43، ص 39 و 40 ـ كشف الغمه، ج 2، ص 6 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 113.
[61]ـ بحار، ج 43، ص 42 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 114.
[62]ـ سوره نور، آيه 63.
[63]ـ بحار، ج 43، ص 32 و 33 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 102 ـ بيت الاحزان، ص 19.
[64]ـ بحار، ج 43، ص 39 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 112 ـ بيت الآمال، ص 160.
[65]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 24.
[66]ـ بحار، ج 43، ص 39 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 112 ـ كنزالفوائد كراجكى (چاپ مكتبه مصطفوى قم)، ص 360 (در قسمت پنجم موسوم به رساله تعّجب) ـ فصول المختاره شيخ مفيد، ص 57.
[67]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 24.
[68]ـ امالى صدوق، ص 100 ـ 99 ; بيت الاحزان، ص 31 ; بحار، ج 43، ص 173 ـ 172.
[69]ـ كشف الغمه، ج 1، ص 493 ـ منتهى الآمال، ص 68 در ذكر وقايع سال دوم هجرى.
[70]ـ بحار، ج 43، ص 92 و 93 و 97 و 107 ـ مناقب شهر آشوب، ج 2، ص 29 ـ امالى طوسى، ج 1، ص 42 ـ كشف الغمه، ج 2، ص 31 ـ اصول كافى، ج 1، ص 461 ـ عيون اخبار الرضا(عليه السلام)، ج 1، ص 225.
[71]ـ كشف الغمه، ج 1، ص 477 و 495 ـ مناقب شهر آشوب، ج 2، ص 30 و 31.
[72]ـ بحار، ج 43، ص 124 و 127 ـ كشف الغمه، ج 1، ص 480 و 481 و 483 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 126 و 127 ـ و نيز آسمانى بودن اين ازدواج در امالى صدوق، ص 223 و 237 و 356 و 449 و 450 ـ و در مسند الامام الرضا(عليه السلام)، ج 1، ص 140 ـ 143.
[73]ـ كشف الغمه، ج 1، ص 480 ـ 489.
[74]ـ بحار، ج 43، ص 93 و 111 و 112 ـ امالى طوسى، ج 1، ص 38 ـ و قسمت اخير اين روايت در مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 127 هم ذكر شده است.
[75]ـ امالى طوسى، ج 1، ص 39، و نيز در بيت الاحزان، ص 33 ـ 34.
[76]ـ بحار، ج 43، ص 114 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 129.
[77]ـ سوره «والضّحى»، آيه 5.
[78]ـ بحار، ج 43، ص 85 و 86 ـ مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 120 ـ منتهى الآمال، ص 161 ـ بيت الاحزان، ص 24 با حذف قسمت آخرت روايت.
[79]ـ روضه كافى (چاپ اسلاميه تهران)، ص 165.
[80]ـ بحار، ج 43، ص 42، ص 82 ـ بيت الاحزان، ص 23.
[81]ـ بحار، ج 43، ص 50 و 51 ـ بيت الاحزان، ص 21.
[82]ـ بحار، ج 43، ص 31 ـ تفسير عياشى (چاپ علميه اسلاميه تهران)، ج 1، ص 171.
[83]ـ بحار، ج 43، ص 134 ـ كشف الغمه، ج 1، ص 492 ـ بيت الاحزان، ص 37.
[84]ـ بحار، ج 43، ص 53 ـ كشف الغمه، ج 2، ص 30 ـ مناقب شهر آشوب، ج ، 119.
[85]ـ بحار، ج 43، ص 84 ـ مناقب شهر آشوب ج 3، ص 119 ـ منتهى الآمال، ص 161 ـ بيت الاحزان ص 22.
[86]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 25 و 26 ـ بحار، ج 43، ص 81 و 82 ـ منتهى الآمال ص 161 ـ بيت الاحزان ص 22.
[87]ـ بحار، ج 43، ص 91 ـ رياحين الشريعه (تأليف شيخ ذبيح الله محلاّتى ـ چاپ اسلاميه تهران)، ج 1، ص 216 ـ منتهى الآمال ص 161 و 162.
[88]ـ كشف الغمه، ج 2، ص 23 و 24 ـ مناقب شهر آشوب ج 3، ص 119 ـ منتهى الآمال ص 161.
[89]ـ بحار، ج 43، ص 92، منتهى الآمال، ص 162.
[90]ـ «فضّه» از بانوان بسيار پرهيزكار و خادمه حضرت زهرا(عليها السلام) است. بايد توجه داشت كه زهرا(عليها السلام)همانطور كه خود در روايتى مى فرمايد در طىّ چند سال اوّل زندگى با على(عليه السلام) در تنگدستى و سختى زندگى كرده است (بحار ج 43، ص 88)، ولى از وقتى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) املاك فدك را به او بخشيد وضع بهتر شد، و نيز نقل شده كه پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) «فضّه» را كه كنيزى بود به او بخشيد (مناقب شهرآشوب، ج 3، ص 120); ديده مى شود كه اهل بيت در سختى و تنگدستى بوده اند و در برخى ديگر از وجود خادمه در منزل سخن گفته شده، بايد توجه داشت كه مربوط به دوره هاى مختلفى از زندگى زهرا(عليها السلام) است.
[91]ـ بحار ج 43، ص 28 ـ بيت الاحزلان ص 20.
[92]ـ بحار ج 43، ص 81 ـ عيون اخبار الرّضا عليه السلام ج 2، ص 45 ـ و نيز خلاصه اى ازاين روايت با اندك تفاوت در مناقب شهر آشوب ج 3، ص 121.
[93]ـ بحار، ج 43، ص 83 ـ 84 ـ مكارم الاخلاق چاپ بيروت ص 94، 95 و خلاصه اى از اين روايت در منتهى الآمال ص 159 و 160 و نيز خلاصه اى از اين روايت در مناقب شهر آشوب ج 3، ص 121.
[94]ـ سوره آل عمران، آيه 92.
[95]ـ رياحين الشريعه ج 1، ص 106 به نقل از «بترالمذاب».
[96]ـ سوره حجر آيه 43 و 44.
[97]ـ سوره قصص آيه 60 و سوره شورى آيه 36.
[98]ـ رياحين الشريعه ج 1، ص 148 ـ بيت الاحزان ص 28 و 29.
[99]ـ سوره آل عمران آيه 37.
[100]ـ اين حديث بيانگر آن نيست كه اميرالمؤمنين على(عليه السلام) از هر جهت همتاى حضرت زكريّا(عليه السلام) و فاطمه(عليها السلام) همتاى مريم(عليها السلام) مى باشد; زيرا در احاديث ديگر ثابت شده است كه پس از پيامبر اسلامى كسى همرتبه على(عليه السلام) نيست و در ميان زنان هيچ زنى همتاى فاطمه(عليها السلام) نمى باشد، و نيز رسولخدا(صلى الله عليه وآله وسلم) در اين حديث شريف با تلاوت آيه «كُلَّما دَخَلَ...» وجهِ شباهت (نزول مائده آسمانى) را بيان نموده است، كه در اين فضيلت على و فاطمه(عليهما السلام) همانند زكريّا و مريم(عليهما السلام) مى باشند.
خوب است بدانيد همان گونه كه برخى از آيات قرآن مفسّر بعضى از آيات ديگر مى باشد، احاديث نيز همينگونه اند و نمى شود تنها به يك حديث استناد نمود.
[101]ـ سوره آل عمران آيه 37.
[102]ـ كشف الغمّه ج 2، ص 26 ـ 29، امالى طوسى ج 2، ص 228 ـ 230، بحار ج 43، ص 59 ـ 61، و خلاصه اى از اين روايت در بحار ج 43، ص 29، و نيز اخير روايت در مناقب شهر آشوب، ج 3، ص 117.
[103]ـ مواسات : يارى دادن به يكديگر با ثروت.
[104]ـ پارچه اى است كه در يمن بافته مى شود.
[105]ـ بحار ج 43، ص 58 ـ 56.
[106]ـ بحار ج 43، ص 40 و خلاصه اى از اين روايت در مناقب شهر آشوب ج 3، ص 117 ـ 118، منتهى.
[107]ـ بحار ج 43، ص 30.
[108]ـ بحار ج 43، ص 29. و شبيه به همين روايت با اندك تفاوت در مناقب شهر آشوب ج 3، ص 116.
[109]ـ امالى صدوق ص 216 ـ 212 ، كشف الغمه ج 1، ص 417 ـ 413.
[110]ـ مناقب شهر آشوب ج 3، ص 106، 147 و 148 ـ منتهى الآمال ص 68 در ذكر وقايع سال دوّم.
[111]ـ سوره احزاب آيه 33.
[112]ـ امالى طوسى ج 1، ص 254 و ص 269 و 270، امالى صدوق ص 381 ـ 382 ـ اصول كافى ج 1، ص 287 ـ فصول المختاره شيخ مفيد (چاپ قم) ص 29 ـ 30.
[113]ـ كشف الغمه ج 2، ص 13 ـ و نيز شبيه همين روايت به نقل از امير مؤمنان عليه السلام در امالى طوسى ج 1، ص 88 ـ و باز در امالى طوسى ج 1، ص 257 و ج 2، ص 177 ـ 178، و امالى مفيد ص 188، و امالى صدوق ص 124.
[114]ـ سوره آل عمران آيه 53.
[115]ـ سوره آل عمران آيه 54.
[116]ـ مناقب شهر آشوب ج 2، ص 142 ـ 144، كشف الغمه ج 1، ص 425 ـ 426، منتهى الآمال ص 114 ـ 117، 176 و 177 ـ فصول المختاره شيخ مفيد (چاپ قم) ص 17 و نيز در صحيح مسلم، و مسند احمدبن حنبل، و در تأليف ابونعيم اصفهانى بنام «فيما نزل من القرآن فى اميرالمؤمنين»، و تفسير زمخشرى، و اغانى ابوالفرج اصفهانى، و در بسيارى ديگر از مؤلفات علماى اهل تسنّن و تشيّع و در اكثر تفاسير قرآن موضوع مباهله و اين فضيلت ذكر شده است.
[117]ـ بحار ج 43، ص 40 ـ مناقب شهر آشوب ج 3، ص 113.
[118]ـ بحار ج 43، ص 40 ـ مناقب شهر آشوب ج 3، ص 113 ـ و شبيه به اين روايت با اندك تفاوت در امالى طوسى ج 2، ص 14، و نيز در بيت الاحزان محدث قمى ص 15.
[119]ـ بيت الاحزان محدّث قمى ص 137 ـ منتهى الآمال ص 163 ـ كنزالفوائد كراجكى ص 360.
[120]ـ بيت الاحزان ص 141 ـ منتهى الآمال ص 164 ـ امالى صدوق ص 121 ـ كشف الغمه ج 2، ص 60.
[121]ـ بحارالانوار ج 43، ص 177 ـ 178، بيت الاحزان ص 138.
[122]ـ بحارالانوار ج 43، ص 157 ـ بيت الاحزان ص 140 و 141.
[123]ـ در اين نوشتار به خاطر رعايت اختصار از يادآورى حوادثى كه پس از وفات رسول اكرم به وقوع پيوست مانند: آتش زدن در خانه فاطمه زهرا(عليها السلام)، و رفتن آن بانو به مسجد و خواندن خطبه براى روشن كردن مردم و دفاع از حريم ولايت، و نيز داستان فدك و احتجاج با خليفه اول، و وصيت و خصوصيات شهادت و مراسم پس از شهادت آن گرامى خوددارى شد، خواننده گرامى مى تواند شرح آن حوادث دلخراش و درعين حال سازنده و روشنگر را در كتابهاى ديگر مانند: «ترجمه بيت الاحزان محدّث قمى(قدس سره)» بخواند.
- << قبلی
- بعدی