حقيقت لذّت نيز در نزد هر فردى روشن و بديهى بوده و اثرش همان حالت وجد و خوشى است كه در نفس آدمى پديد مى آورد; بدين جهت در لغت، آن را معنا كرده اند به اين كه: «لذّت، عبارت است از خوشى و آنچه پسند دل است.»

همچنين برخى گفته اند:

«لذّت و الم از بسيط ترين و مجرّدترين كيفيّات نفسانى هستند، از اين رو تعريف آنها غير ممكن است. علاوه بر اين، نيازى به تعريف ندارند، زيرا هر كسى آنها را شناخته و هر لحظه ادراك كرده، يا مى تواند ادراك نمايد.^[103]»

آنچه در مقابل لذّت است، الم به معناى درد و ناخوشى است كه حصول و ظهور فعلى آن در ادراك و نيل به چيزى خواهد بود كه ادراك كننده آن را نقص و شر مى داند.

بر اين اساس، لذّت امرى است حقيقى و وجودى كه حصول آن، پديد آورنده وجد و نشاط است.

* اقسام لذّت بر اساس مراتب نفس

لذّت، كيفيت حاصل در نفس است كه حصول آن گاه در مرتبه حيوانى و گاهى در مرتبه انسانى است; كه به اعتبار اوّل، لذّت حيوانى و به اعتبار دوّم، لذّت انسانى نام گرفته است.

لذّت، تابع خواسته هاى نفس است، نفس انسان در هر مرتبه اى كه ظهور فعلى داشته باشد ـ خواه حيوانى يا انسانى ـ ظهور لذّت نيز در همان مرتبه است.

نفس در هر مرتبه اى داراى ميلهاى متفاوتى است كه از طريق آنها به لذّات مختلفى نايل مى شود. مثلا در مرتبه انسانى، لذّت نيل به دانش، آزادى انسانى، رسيدن به شهود، رشد عقل و فضايل اخلاقى و... براى نفس وجود دارد و شدت و ضعف لذّت حاصله در هر فطرت و ميلى بستگى به كمال آن دارد. هر قدر مرتبه كمال، در فطرتى بيشتر باشد، لذّت از شدت بيشترى برخوردار خواهد بود. و هر اندازه كه خير و كمال در فطرت يا ميلى، از ضعف وجودى برخوردار باشد، لذّت از مرتبه ضعف بالاترى برخوردار خواهد بود.