اما چون ديد بر زهد و تقواى امام لطمه اى وارد نيامد و مردم از امام چيزى بر خلاف قدس و تقوى نديدند و به همين جهت مقام و فضيلت امام نزد مردم روزافزون شد، مأمون از متكلمان شهرهاى مختلف افرادى را گرد آورد و به اميد آنكه يكى از آنان در بحث علمى بر امام غلبه كند و مقام علمى امام نزد دانشمندان شكست بخورد، و آنگاه بوسيله آنان نقص امام نزد عامه مردم مشهور شود; اما هيچ كس از يهوديان و مسيحيان و آتش پرستان و صائبين و برهمنان و ملحدان و دهرى مذهبان و نيز هيچ جدل كننده اى از فرقه هاى مسلمانان با امام سخن نگفت مگر آنكه امام بر او پيروز شد و او را به استدلال خويش معترف ساخت. چون چنين شد مردم مى گفتند: «به خدا سوگند امام براى خلافت اولى و شايسته تر از مأمون است». مأموران مأمون اين خبرها را براى او بازگو مى كردند و او سخت خشمگين مى شد و آتش حسدش زبانه مى كشيد. و نيز امام(عليه السلام) از گفتن حق در برابر مأمون پروا نداشت، و در بسيارى مواقع چيزهايى كه ناخوشايند مأمون بود مى فرمود، اين نيز موجب شدت خشم مأمون و كينه او نسبت به امام مى شد. سرانجام چون از حيله هاى گوناگون خود عليه امام نتيجه نگرفت، پنهانى امام را مسموم ساخت».[58]
اباصلت كه خود همراه امام بود و در دفن امام نيز شركت داشته است مى گويد: «در راه بازگشت از مرو به بغداد، در طوس مأمون امام را با انگور مسموم به قتل رساند».[59]
پيكر پاك امام، در همان بقعه اى كه هارون قبلا مدفون شده بود، در جلوى قبر هارون به خاك سپرده شد. واقعه شهادت امام رضا(عليه السلام) در روز آخر ماه صفر سال 203 هجرى بود و در اين هنگام امام پنجاه و پنج سال داشت. درود خدا و پيامبران و پاكان و نيكان بر روح مقدس آن بزرگوار.
سكوت و تحريف تواريخ موجب آن شده كه ابعاد جنايات برخى ستمگران و از آن جمله مأمون عباسى براى آيندگان به درستى آشكار نباشد. مأمون با رذيلت و حيله گرى نه تنها امام را سرانجام مسموم و مقتول ساخت، بلكه بسيارى از وابستگان امام و علويان بزرگوار و شيعيان وفادار به امام را نيز يا نابود كرد يا آواره شهرها و دشتها و كوه ها نمود، و چنان عرصه را بر آنان تنگ ساخت كه آن گراميان پنهان و گمنام هر يك به گوشه اى فرارى شدند، و سرانجام برخى شربت شهادت نوشيدند و برخى نيز گمنام زيستند و مردند. از تاريخ زندگى بسيارى از آنان هيچ خبرى در دست نيست فقط برخى خبرهاى پراكنده توسط شيعيان ضبط و محفوظ مانده است.
