شهادت امام

سرانجام مأمون تصميم به قتل امام گرفت; زيرا دريافته بود كه به هيچ وجه نمى تواند امام را آلت دست خويش قرار دهد، و عظمت امام و توجه جامعه نسبت به آن گرامى نيز روزافزون بود، و با تمام كوششهاى مأمون كه مايل بود بر شخصيت اجتماعى امام لطمه اى وارد سازد، شخصيت و احترام امام روز به روز اوج بيشتر مى گرفت.

مأمون مى دانست هرچه وقت بگذرد حقانيت امام و تزوير مأمون برملاتر مى شود; و از سوى ديگر عباسيان و طرفداران آنان از عمل مأمون در واگذارى وليعهدى خود به امام، ناراضى بودند و حتى به عنوان مخالفت در بغداد با ابراهيم بن عباسى بيعت كردند. بدين ترتيب حكومت مأمون از جهات مختلف در خطر قرار گرفته بود، لذا پنهانى در صدد نابودى امام برآمد و او را مسموم ساخت تا هم از امام خلاصى يابد و هم بنى عباس و طرفدارانشان را به سوى خود جلب كند.

پس از شهادت آن گرامى به بنى عباس نوشت: «شما انتقاد مى كرديد كه چرا مقام ولايتعهدى را به على بن موسى الرضا واگذاشتم، آگاه باشيد كه او درگذشت، پس به اطاعت من درآييد».^[57]

مأمون مى كوشيد طرفداران و پيروان امام رضا(عليه السلام) از شهادت امام مطلع نشوند، و با تظاهر و عوام فريبى مى خواست جنايت خود را پنهان سازد و وانمود كند كه امام به مرگ طبيعى درگذشته است، اما حقيقت پنهان نماند و ياران ويژه امام و وابستگان از ماجرا باخبر شدند.

اباصلت هروى كه از ياران نزديك امام رضا(عليه السلام) است، گفتارى دارد كه چگونگى امور فيمابين مأمون و امام، و سرانجام شهادت آن گرامى را براى ما بازگو مى كند:

احمد بن على انصارى مى گويد از اباصلت پرسيدم: «چگونه مأمون با آنكه به احترام و دوستدارى امام تظاهر مى كرد و او را وليعهد خود ساخت، ممكن است به قتل او اقدام كرده باشد؟»

اباصلت گفت: «مأمون چون عظمت و بزرگوارى امام را ديده بود، اظهار احترام و دوستى مى كرد و او را وليعهد خود نمود تا به مردم وانمود كند كه امام دنيا دوست است و در چشم مردم سقوط كند;