تاريخ زندگى امامان پاك ما پر از وقايعى است كه از همين علم و بينش الهى آن بزرگواران حكايت مى كند. به جهت همين آگاهى ژرف امام از همه سوى جامعه و عصر خويش، و نيز به جهت علم و اطلاع امام بر حقايق عالم هستى و آگاهى او از آنچه تا رستاخيز به وقوع مى پيوندد بود كه پيشوايان معصوم ما با ظرافت عمل، دقيق ترين روش ها را در برخورد با مسائل عصر خويش و در پيشبرد هدف هاى الهى به كار مى بستند; به عنوان مثال بسيار جالب است كه امام بزرگوار على بن موسى الرضا(عليه السلام) بعد از پدر گراميش در حكومت هارون بى محابا به معرفى خود و تبليغ امامت پرداخت; چنانكه ياران ويژه اش بر او بيمناك بودند. و آن گرامى تصريح مى فرمود كه: «اگر ابوجهل توانست موئى از سر پيامبر كم كند هارون نيز مى تواند به من زيانى برساند». يعنى امام كاملا آگاه بود كه شهادتش با دستان پليد هارون به وقوع نخواهد پيوست و مى دانست كه هنوز سال ها از عمر شريفش باقى است; توجه به اين آگاهى خود عامل بزرگى در شناخت روش و عمل آن بزرگواران است.
هشتمين پيشوا امام على بن موسى الرضا(عليه السلام) در عصرى مى زيست كه خلافت ننگين عباسيان در اوج خود بود، زيرا سلسله بنى عباس پادشاهانى عظيم تر از هارون و مأمون ندارد; از سوى ديگر سياست بنى عباس در برابر ائمه(عليهم السلام) و بويژه از زمان امام رضا(عليه السلام) به بعد، سياستى پر مكر و فريب همراه با نفاق و تظاهر بود; آنان با آنكه به خون خاندان امامت تشنه بودند براى ايمن ماندن از شورش علويان و جلب قلوب شيعيان و ايرانيان، سعى داشتند وانمود كنند كه روابطى بسيار صميمى با خاندان اميرمؤمنان على(عليه السلام) دارند و به اين وسيله مشروعيت خويش را تأمين نمايند; و اوج اين سياست خدعه آميز را مى توان در حكومت مأمون ديد.
امام رضا(عليه السلام) در برابر اين شگرد فريبنده مأمون، با ظرافت عملى بى مانند روشى اتخاذ كرد كه هم خواسته مأمون تأمين نشود، و هم سراسر بلاد پهناور اسلام به حق نزديك شوند و در يابند خلافت راستين اسلامى صرفاً از طرف خدا و پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) بر عهده امامان است، و كسى جز آنان شايسته و سزاوار اين مقام نيست.
