[1]ـ ابواء بين مدينه و مكه واقع شده است.

[2]ـ اشاره به سوره فيل، آيه: «وَاَرْسَلَ عَلَيْهِمْ طَيْراً، اَبابيلَ، تَرْميهِمْ بِحِجارَة مِنْ سِجّيل».

[3]ـ كافى، ج 1، ص 476.

[4]ـ داعيان انقلاب ضد اموى، خيانت بزرگى كردند، بدين معنى كه عباسيان را به جاى علويان جا زدند و نگذاشتند خلافت به مركز اصلى و راستين خويش باز گردد.

ابوسلمه و ابومسلم خراسانى، نخست مردم را به طرف آل على مى خواندند، اما، از همان روزهاى اوّل، در زير پرده، كاخ سلطنت عباسيان را پى مى افكندند و از اين روى بود كه حضرت امام صادق، با ژرفنگرى سياسى، به گفته هاى آنان ترتيب اثر ندادند چون مى دانستند كه آنان واقعاً به يارى او به پا نخواسته اند، و چيز ديگرى در سر مى پرورانند.

رجوع كنيد به كتاب ملل و نحل شهرستانى، ج 1، ص 154، چاپ مصر ـ تاريخ يعقوبى، ج 3، ص 89 ـ بحارالانوار، ج 11، ص 142، چاپ كمپانى.

[5]ـ حياة الامام، ج 1، ص 445ـ439.

[6]ـ بحار، ج 48، ص 71 و 72.

و نيز اعلام الورى طبرى، چاپ علميه اسلاميه، ص 295، با اندك تفاوت و تصرف.

[7]ـ سوره محمد(صلى الله عليه وآله وسلم)، آيه 22.

[8]ـ تاريخ بغداد، ج 13، ص 30ـ31.

[9]ـ مقاتل الطالبين، ص 447.

[10]ـ مقاتل الطالبيين چاپ مصر ص 453.

[11]ـ تاريخ طبرى، ج 10، ص 592، چاپ ليدن.

[12]ـ تاريخ طبرى ج 10 ص 593 چاپ ليدن.

[13]ـ حياة الامام ج 1 ص 458.

[14]ـ تاريخ يعقوبى ج 2 ص 407 چاپ بيروت.

[15]ـ طبرى، ج 10، ص 603.

[16]ـ حياة الامام، ص 29.

[17]ـ حياة الامام، ج 2، ص 39.

[18]ـ حياة الامام، ج 2، ص 32.

[19]ـ حياة الامام، ج 2، ص 62.

[20]ـ الامامة والسياسة، ج 2.

[21]ـ حياة الامام، ج 2، ص 39.

[22]ـ حياة الامام، ج 2، ص 40.

[23]ـ حياة الامام، ج 2، ص 70.

[24]ـ حياة الامام، ج 2، ص 77.

[25]ـ مقاتل الطالبين، 463ـ497.

[26]ـ امالى شيخ طوسى، ص 206، چاپ سنگى.

[27]ـ امالى شيخ طوسى، ص 206.

[28]ـ رجال كشى، ص 441ـ440 ; پدر گرامى آن حضرت، امام صادق(عليه السلام) نيز به يونس بن يعقوب مى گويد: «اينان را در بناء مسجد هم يارى نكن». وسائل، ج 12، ص 120ـ130.

[29]ـ غيبت شيخ طوسى، ص 21، چاپ سنگى.

[30]ـ تاريخ بغداد، ج 13، ص 32.

[31]ـ غيبت شيخ طوسى، ص 22ـ25، چاپ سنگى.

[32]ـ عيون اخبار الرضا، ج 1، ص 97.

[33]ـ كافى، ج 1، ص 486 ـ انوار البهيه، ص 97.

[34]ـ خلجان : به خاطر آمدن، ميل خاطر، خواهش چيزى (فرهنگ معين).

[35]ـ سوره انعام، آيه 84.

[36]ـ سوره آل عمران، آيه 61.

[37]ـ عيون اخبار الرضا، ج 1، ص 81، چاپ قم ـ احتجاج طبرسى، چاپ سنگى نجف، ص 211ـ213 و بحار، ج 48، ص 129ـ125.

[38]ـ حياة الامام، ج 1، ص 140 ـ ارشاد مفيد، ص 281; با كمى تفاوت.

[39]ـ حياة الامام موسى بن جعفر، ج 1، ص 140 ـ ارشاد مفيد، ص 281; با اندك تفاوت

[40]ـ مناقب ابن شهرآشوب، چاپ قم، ج 4، ص 297; نقل به اختصار.

[41]ـ ارشاد مفيد، ص 277.

[42]ـ ارشاد مفيد، ص 279.

[43]ـ اين كار چون براى اصلاح و به راه آوردن آن شخص انجام مى شد در نظر امام جايز بلكه لازم بوده است.

[44]ـ تاريخ بغداد، ج 13، ص 28 ـ ارشاد مفيد، ص 278.

[45]ـ تاريخ بغداد، ج 13ـ ص 28.

[46]ـ تاريخ بغداد، ج 13، ص 29.

[47]ـ وسايل، ج 2، ص 456، چاپ قديم .

[48]ـ تحف العقول.

[49]ـ مستدرك الوسائل، ج 2، ص 455.

[50]ـ مستدرك الوسائل، ج 2، ص 102.

[51]ـ آيين زندگى، ص 131.

[52]ـ بحار، ج 48، ص 154.

[53]ـ بحار، ج 48، ص 150.

[54]ـ اعلام الورى طبرسى، ص 291، چاپ علميه اسلاميه ـ اثبات الهداة، ج 5، ص 486.

[55]ـ بصائر الدرجات، ص 471، چاپ جديد ـ اثبات الهداة، ج 5، ص 484.

[56]ـ غيبت نعمانى، چاپ سنگى، ص 179 ـ بحار، ج 48، ص 21.

[57]ـ ارشاد مفيد، ص 270.

[58]ـ وفات امام صادق(عليه السلام) در سال 148 هجرى قمرى و وفات امام كاظم(عليه السلام) در سال 183 هجرى قمرى واقع شده است.

[59]ـ منتهى المقال، ص 254، چاپ سنگى.

[60]ـ رجال كشى، ص 591.

[61]ـ رجال كشى، ص 590.

[62]ـ اختصاص شيخ مفيد، ص 86، چاپ تهران.

[63]ـ رجال كشى، ص 441ـ440.

[64]ـ فهرست شيخ طوسى، ص 109، چاپ نجف 1380.

[65]ـ فهرست نجاشى، ص 148، چاپ تهران.

[66]ـ رجال كشى، ص 502.

[67]ـ رجال كشى، ص 503.

[68]ـ فهرست شيخ طوسى، ص 117.

[69]ـ فهرست شيخ طوسى، ص 117.

[70]ـ كافى، ج 5، ص 110.

[71]ـ قرب الاسناد، ص 126، چاپ سنگى.

[72]ـ رجال كشى، ص 433.

[73]ـ رجال كشى، ص 431.

[74]ـ ارشاد مفيد، ص 275.

[75]ـ رجال كشى، ص 430.

[76]ـ فهرست شيخ طوسى، ص 117.

[77]ـ چون مغازه مؤمن طاق در كوفه زير طاقى قرار گرفته بود به اين نام مشهور شد.

[78]ـ رجال كشى، ص 135 و 239 و 240.

[79]ـ رجال كشى، ص 186.

[80]ـ رجال كشى، ص 187.

[81]ـ سوره حجر، آيه 38.

[82]ـ فهرست ابن نديم، ص 263، چاپ مصر.

[83]ـ داستان داود و آن دو فرشته در سوره ص، آيه 21ـ22 ياد شده، توضيح آن را مى توانيد در يكى از تفاسير فارسى بخوانيد.

[84]ـ الفصول المختارة سيد مرتضى، ص 26، چاپ نجف; با اختصار.

[85]ـ رجال كشى، ص 271ـ273 ـ اصول كافى، ج 1، ص 196; با اندك تفاوت ـ مروج الذهب مسعودى با تفاوتى بيشتر امام تفاوتى كه به مقصود زيانى ندارد.

l در اينجا از باب حق شناسى لازم است تذكر دهيم كه در تهيه و تنظيم اين نوشتار از كتاب حياة الامام الكاظم(عليه السلام)تأليف دانشمند محترم آقاى كاظم قرشى ـ به عنوان راهنما ـ بهره فراوانى برده شده است.