- اخلاق اسلامى
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- همه صفحات
بنابراين، سفارش به حقّ در روابط اجتماعى، سفارش به خدا و دين خدا و اخلاق دينى است و اين «حق» يك امر حقيقى بوده و باطل به آن راه ندارد و هرگز نمى توان آن را لغو كرد و از اعتبار انداخت ; بر خلاف «حقّ» اعتبارى و قراردادى كه قابل ردّ و اسقاط است و مى توان آن را به ديگرى نيز منتقل كرد. آنچه روابط اجتماعى را راست و درست مى گرداند، سفارش به حقّ حقيقى است و حقّ اعتبارى و قراردادى بر اساس آن، ارزش معنوى پيدا كرده و در بر خوردهاى اجتماعى مورد توجّه قرار مى گيرد.
صبـر
صبر به معناى حبس نفس است و در مفردات راغب آمده: «ألصّبرُ الإمساكُ فى ضيق» ; صبر، خوددارى كردن در حال شدّت و سختى است. پس صبر حبس نفس است بر اساس عقل و شرع. يا بر چيزى كه آن دو اقتضا مى كنند.[109]
نفس در مرتبه حيوانى طالب شهوات است و توجّهى به بايدها و نبايدهاى عقل و شرع ندارد. اگر انسان اين مرتبه از نفس را آزاد بگذارد، راه كمال و رشد وجودى بر انسان بسته مى شود كه در اين صورت، هيچ گونه شدّت و سختى و محدوديّت براى اين مرتبه وجود نخواهد داشت.
سختى و شدّت اين مرتبه از نفس، آن گاه است كه محدوديّتى در ارضاى خواسته هايش به وجود آيد و به معارف اخلاقى و بايدها و نبايدهاى عقل و شرع گوش فرا دهد. اين جاست كه احتياج به صبر ضرورى مى نمايد. بدين گونه كه مرتبه حيوانى نفس با شدّت و سختى در محدوده تكاليف شرعى و عقلى حبس شود. و براى اين كه روابط اجتماعى،روابطى انسانى و بر اساس دين و عقل و محدود به احكام شرعى گردد، ضرورت دارد كه انسانها يكديگر را پس از سفارش به حق (به خدا، به دين، قرآن، معارف دينى، اطاعت از خدا و...) يكديگر را به صبر (حبس نفس حيوانى در محدوده تكاليف دينى و عقلى) سفارش كنند.
