سفارش به حقّ و صبر

رابطه انسان با اجتماع بايد با سفارش به حق و صبر توأم باشد. بقاى اجتماع انسانى به بقاى اين دو است. قرآن كريم در سوره والعصر، پس از هشدار به انسان كه: به جز گروندگان به حق و آنهايى كه دارى عمل صالحند، در خسران و زيان هستند; بيان مى دارد: «و تواصوا بالحقّ و تواصوا بالصبّر» ; يكديگر را به حق و صبر سفارش مى كنند. يعنى رابطه با يكديگر، بايد بر اين مطلب استوار باشد. و اين در بردارنده نكته اى مهم است و آن اين كه اوّلاً: در حيات انسانى و روابط اجتماعى محور «حق» است. ثانياً: بقا و ماندن بر اين محور، نيازمند «صبر» است.

در اين جا به اختصار به معناى «حق» و «صبر» اشاره مى كنيم.

حـقّ

«حق» به معناى «راست» و «درست» و «صواب» است كه نقطه مقابل آن، «باطل» و «خطا» است. باطل، يعنى آنچه راست نيست ; آنچه حقيقت ندارد و خطا يعنى آنچه درست نيست. لذا خطا و باطل از امور عدمى و حقّ و صواب از امور وجودى اند.

از ديدگاه اسلام آنچه به خداى متعال منتهى شود، حقّ است. سخن و انديشه و عملى كه براى خدا باشد، حقّ است. پس تمام آنچه منسوب به خدا و بر وفق رضا و خواست و دستور او است، حق و راست و درست است و باطل به آن راه ندارد. قرآن همانطور كه حق را بر وحى^[105]، دين^[106] و اسلام^[107] اطلاق كرده، به مبدأ صدور اينها كه خداى عزّو جل است نيز اطلاق حق فرموده است: «ذلِكَ بِأنَّ اللهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أنَّ مـا يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الْباطِلُ وَ أَنَ اللهِ هُوَ الْعَلِىُّ الْكبيرُ»^[108] ; اين (تصرّفات تكوينى با قدرت و علم) بدان جهت است كه خدا حق است و هر چه به جز او مى خوانند باطل است و خدا بلند مرتبه و بزرگوار است.