وفاى به عهد و وعده

عهد در رابطه با اجتماع، پيمان و قراردادى است كه بين افراد بسته مى شود و اشخاص، بعد از آن ملزم به رعايت آن هستند. وفاى به عهد به معناى انجام رساندن آن قرارداد و پيمان است.

امام صادق(عليه السلام) فرمود: «عِدَةُ الْمُؤمِنِ أخـاهُ نَذْرٌ لا كَفّارَةَ لَهُ فَمَنْ أَخْلَفَ فَبِخُلْفِ اللهِ بَدَءَ و لِمَقْتِهِ تَعرَّضَ وَ ذلِكَ قُولُهُ: يا اَيُّهَا اَّلذينَ امَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ ; كَبُرَ مَقْتاً عِنْداللهِ أنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ^[103] ; وعده دادن مؤمن به برادرش، مانند نذر است; با اين تفاوت كه (در صورت تخلّف) كفّاره ندارد. پس كسى كه خلاف وعده عمل نمايد، به خلف وعده با خدا اقدام كرده و خود را در معرض دشمنى و نفرت خدا قرار داده است. دليل اين مطلب قول خداى متعال است كه فرمود: «اى كسانى كه گرويديد چرا مى گوييد چيزى را كه انجام نمى دهيد؟ چه بسيار نفرت انگيز است نزد خدا، اين كه بگوييد چيزى را كه انجام نمى دهيد.»

عهد و پيمان با فرد و اجتماع، همچون نذر، اهميت زيادى دارد و بايد آن را به انجام رساند ; هر چند كفّاره نداشته باشد. عهدى كه در رابطه انسان با اجتماع مطرح است، دو قسم است:

يكى اينكه هر فردى از آن جهت كه زندگى اجتماعى را برگزيده و از اجتماع، بهره مادّى و معنوى مى برد، از نظر اخلاقى در برابر اجتماع تعهّداتى دارد كه ملزم به رعايت آنهاست. پايبند بودن به قانون اجتماعى، رعايت كردن مصالح اجتماعى (به اين نحو كه به خاطر منافع فردى به مصالح منافع اجتماعى ضرر وارد نكند)، احترام به مردم و حفظ شخصيت آنها، مفيد بودن براى اجتماع، رعايت اصل عدالت و احسان و تعاون و... از جمله تعهّدات اخلاقى است كه شخص، حقّ نقض آنها را نداشته و بايد به آنها عمل كند. اين نوع تعهّدات، ارتكازى و وجدانى افراد است و امرى عقلايى بوده و محتاج به بستن قرارداد طرفين (فرد و اجتماع) و امضاى آن در محضر نيست.