امام رضا(عليه السلام) فرمود: «إن مَعْرِفَةَ الله عزّوجلِ انسٌ مِنْ كلِ وَحشَة ^[49]...» ; همانا شناخت خداى عز وجل ايمنى از هر وحشتى است.

براستى معرفت شهودى و رابطه حضورى در انس با خداست. انسان در مرتبه عالى نفس به خوبى مى يابد كه دنيا و اهل آن و هر موجودى جز خدا با او بيگانه است، زيرا از نظر تكوين، وجودش به او تعلق دارد نه به غير او. پس قانون آفرينش اقتضا مى كند كه راحتى بدور از وحشت در محضر و جوار حق باشد و اين سنّتى است كه تبديل پذير نيست.

امير المؤمنين على(عليه السلام) مى فرمايد: «أللّهمَّ إنك انَسُ الانِسينَ لاِوْليْائِكَ... فَأسْرارُهُمْ لَكَ مَكْشُوفَةٌ وَقُلُوبُهُمْ إلَيْكَ مَلْهُوفَةٌ إنْ اَوْحَشَتْهُمُ الْغُرْبَةُ انَسَهُمْ ذِكْرُكَ.^[50]» ; پرردگارا به راستى تو با انس گيرندگان و دوستانت از همه دوستان بيشتر دوست هستى، رازهايشان نزد تو آشكار و دلهايشان به سوى تو نگران است. اگر تنهايى آنها را به وحشت اندازد، ذكر و و ياد تو آنها را مأنوس مى سازد.

راستى چرا دنيا و هر موجودى جز خدا جايگاه امن براى انسان نيست؟ پاسخ اين سؤال روشن است: دنيا و هر موجود ديگر، داراى دو جنبه وجودى و عدمى هستند. جنبه وجودى، وابسته به خداست، ولذا وحشتى در آن نيست. آنچه وابسته به نور مطلق ـ كه آشناى روح انسانى است ـ باشد، وحشت ندارد; نور; ظلمت و وحشت را رفع مى كند. همان گونه كه ظلمت و نبود نور غم آفرين است; عدم و نقص هم نگرانى و اضطراب پديد مى آورد. به اين ترتيب، خفتن در كنار ظلمت ونقص، جز نگرانى، سرگردانى و افسردگى بهره اى براى انسان نخواهد داشت. روح انسانى يك حقيقت وجودى و طالب نور و وجود مطلق است. لذا نگاه استقلالى به موجودات و معامله وجود مطلق و كمال مطلق با آنها، گراييدن به باطل است و باطل چيزى جز وحشت و غم نيست. در باطل، به مقصد رسيدن نيست; ماندن و گم شدن در كوير ظلمت است. و آن كس كه به اين نكته آگاه گردد، ناچار دچار حالت وحشت ودلتنگى خواهد شد.