كسى كه در طول تحصيل، انديشه اش ثروت جويى، رياست طلبى، فخر كردن بر ديگران و به طور كلّى رسيدن به دنيايى آباد بوده است; در مقايسه با كسى كه تحصيلش، وسيله اى جهت رشد فكرى، خدمت به همنوع، جلب رضايت حق و ... و بوده است; شخصيتى كاملاً متفاوت دارد. به عبارت ديگر، كسى كه علمش همراه با تهذيب نفس است; شخصيتى انسانى، و فردى كه علمش همراه با دنياطلبى بوده است; شخصيتى دنيوى دارد. بنابراين، شخصيت كامل در پرتو تربيت، همراه با اخلاق پديد مى آيد. حسن خلق دينى و مكارم اخلاق، شرط لازم شخصيت انسانى است. در حالى كه حسن خلق دنيوى يا سوء خلق، شرط لازم شخصيت دنيوى است. آن كس كه صاحب شخصيت انسانى شد; در جستجوى حلال و دورى از كارهاى زشت است.

امام(عليه السلام) فرمود: «حسنُ الخُلقِ فى ثلاث: إجْتِنابِ الْمَحارِم وَطَلَبُ الْحَلالِ وَالْتَّوَسُّع عَلَى الْعَيالِ.»^[12] اخلاق زيبا و نيك در سه چيز است: 1 ـ دورى از محرّمات 2 ـ طلب حلال 3 ـ ايجاد رفاه خانواده در حدّ امكان.

«حُسْنُ الاَْخْلاقِ بُرْهانُ كَرِمَ الاْعراقِ»^[13]; اخلاق و صفات پسنديده، دليل بر عِرق و وراثت نيكو و پسنديده است.

امّا حسن خلق صاحب شخصيت دنيوى، هميشه توأم با ريا و نفاق است. احترام گذاشتن او به ديگران بدان جهت است كه به دنياى بهترى برسد. و در صورتى كه داراى سوء خلق باشد مرتكب اعمال غير انسانى و زشت مى شود.

در اين جا مناسب است به توضيح حسن خلق دينى و دنيوى بپردازيم.