تـولّى و تبـرّى

دوره هفتم، شماره هجده

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه: تـولّى و تبـرّى

نويسنده: هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر: مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-7743221

تيراژ: 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

قطع: جیبی 

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ويژه گى هاى يك ملّت زنده

ارگانيزم بدن آدمى بر هماهنگى و پيوستگى بنا شده است. از يك طرف با اين هماهنگى براى نيازهاى درونى پاسخ موافق و همراه، دارد و از سوى ديگر به دفاع از تجاوز دشمن خارجى برمى خيزد و نظام پيوسته ى تن را از هر خطر حفظ مى كند.

گلبول هاى سفيد خون، در برابر دشمن حالت دفاعى دارند، همين كه هجوم عوامل بيگانه و ميكرب هاى زيانمند را مشاهده كردند، سنگر مى بندند، و از پاى نمى نشينند تا دشمن را نابود كنند و يا خود

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

كشته شوند.

اين وحدت در جبهه گيرى و هماهنگى و پيوستگى، جزءِ نظام آفرينش است و هيچ اجتماعى از اين اصل، فارغ نيست. مسلمان نيز، بايد بداند كه عضو جامعه ى اسلامى و جزئى است از اين كلّ و اين، خواه و ناخواه شرايط و حدودى را ايجاب مى كند.

روابط دوستانه و صميمانه ى مسلمان با مسلمان ديگر بايد در حد و درخور عضويّت در يك پيكر و جزئيّت در يك كل، باشد نيز روابط عضو پيكر اسلامى، با ديگر اعضاء آن و با اعضاءِ پيكر غير اسلامى، بايد به گونه يى باشد كه به وحدت و استقلال جامعه اسلامى آسيبى وارد نسازد(1).

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - به كتاب ولاءها و ولايتها مراجعه شود.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ملّت هاى زنده و بيدار نيز، هماره از اين اصل پيروى مى كنند و دوست و دشمن را با يك چشم نمى نگرند. يك انسان روشن، آگاه متعهد و مسؤول، نمى تواند در ظاهر با خدا باشد و در باطن با طاغوت و عوامل طاغوتى. از يك سو، دوستى امام حسين(عليه السلام) را در دل بپرورد و از آن دم بزند و از ديگر سو، با يزيد و عوامل يزيد كنار آيد، تنها ابوهريره ها، مى توانند هم بر سفره ى معاويه بنشينند و هم در نماز حضرت على(عليه السلام)حاضر شوند. به طور كلّى، ملّت هاى آگاه و انسان هاى روشن، روش خود را نسبت به دوست و دشمن روشن مى كنند و اين روش مبتنى بر دو اصل اساسى است:

1 - هم بستگى و دوستى با افراد هم كيش و هم هدف، به ويژه رهبران و پيشوايان.

2 - تنفّر و بيزارى از بيگانه ها و عناصر فاسد و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خطرناك.

اين است اصول سياست در روابط ملت هاى زنده و مستقل و آزاد جهان، از يك سو حفظ روابط دوستانه و برادرانه با افراد هم رزم و هم فكر خويش، نيروى داخلى را استوار مى كند و از ديگر سوى با طرد بيگانگان حدود استقلال خود را محفوظ مى دارند.

اين همان دو اصل اساسى اسلام «تولّى و تبرّى» است كه در قرآن به عنوان دو صفت ممتاز و مهم در مورد ياران پيامبر(صلى الله عليه وآله) و مجاهدان صدر اسلام ذكر شده است. «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ وَالَّذينَ مَعَهُ اَشِدّاءُ عَلَى اْلكُفّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ»(1). محمّد(صلى الله عليه وآله) فرستاده ى خدا است و كسانى كه با او هستند بر كافران سختگير و با هم

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى فتح، آيه ى 29.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مهربانند.

گرچه تمام مكتبها و احزاب و اديان، براى خود، نوعى تولّى و تبرّى دارند، ولى اسلام بهترين را داراست و آن را با ايمان، عقيده و عمل آميخته است تا استوارتر و سازنده تر باشد. اينك از چشم انداز ويژه اى اين دو اصل را بررسى مى كنيم.

تولّى ضامن وحدت و ارتقاء

تولّى يعنى دوستى با دوستان خدا، و پذيرش «ولايت امر» و رهبرى رهبران پاك خدا.

بى شك بر اساس اين اصل، انسان مى تواند خود را عضو يك پيكر(جامعه ى اسلامى) بداند، با اين طرز فكر، اجتماع به هم پيوسته و هماهنگ مى شود، و در سايه ى آن مى تواند استقلال و عزّت خود را هماره

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

حفظ كند.

قرآن كريم مى فرمايد: «وَاْلمُؤْمِنُونَ وَاْلمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ اَوْلِياءُ بَعْض يَأْمُرُونَ بِاْلمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ اْلمُنْكَرِ(1)»

مردان و زنان مؤمن، برخى «ولى» برخى ديگرند، به معروف، امر و از منكر، نهى مى كنند. جمله ى «يَأْمُرُونَ بِاْلمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ اْلمُنْكَرِ» كه در پايان آيه آمده، يادآور اصلى است كه بيان كرديم، زيرا در اجتماعى كه افراد آن با دوستى، به هم پيوسته باشند، نمى توانند نسبت به يكديگر بى تفاوت بمانند و به سرنوشت هم، علاقمند نباشند، پس هرگاه يك نفر، «معروفى» را ترك مى كند، ديگران به او گوشزد مى كنند و هنگامى كه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى توبه، آيه ى 71.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

منكرى مى بينند، در صدد اصلاح آن برمى آيند. همين آيه، شاهد آن است كه محبّت مسلمانان نسبت به هم، منشاء مسؤوليّت و تعهّد است، چرا كه اگر اين مسؤوليّت احساس نمى شد، امر به معروف و نهى از منكر نمى كردند. ضمناً افراد جامعه ى اسلامى، در سايه ى دوستى ويژه يى كه به رهبر دينى خويش دارند، به همه ى خوبى ها رهنمون مى شوند(1).

رهبر بزرگ اسلام، امام باقر(عليه السلام) فرموده اند: «بُنِىَ اْلاِسْلامُ عَلى خَمْسَةِ اَشْياءَ عَلَى الصَّلوةِ واْلزَّكَوةِ وَاْلحجِّ وَاْلصَّوْمِ وَاْلوِلايَةِ...» اسلام بر پنج اساس بنا شده است نماز - زكات - حج - روزه و ولايت. زراره يكى از شاگردان برجسته امام(عليه السلام) مى پرسد كدام برتر است؟

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - ولاءها و ولايتها، ص 26 - 20 مراجعه شود.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى فرمايند ولايت، چون كليد همه ى آن ها است و نيز به خاطر اين كه، ولىّ راهنما و دليل ديگران است(1).

تبرّى حافظ موجوديّت ها

تبرّى يعنى بيزارى از دشمنان خدا و سرباز زدن از اطاعت و قبول رهبرى آنان.

حوزه ى اسلام در صورتى مصون از آفات مى ماند كه با بيگانگان روابطى محدود داشته باشد وگرنه بيگانگان در ميان آنان نفوذ مى كنند و با سم پاشى، پيكره ى وحدت و هماهنگى مسلمانان را مسموم مى سازند و به اختلاف ها دامن مى زنند و مسلمانان را به كفر و فساد، سوق مى دهند و ذخائر طبيعى و خداداد آنها را به يغما مى برند. قرآن كريم مى فرمايد: «يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل، ج 1، ص 8 - 7.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

لاتَتَّخِذُوا ابائَكُمْ وَ إِخْوانَكُمْ أَوْلِياءَ إِنِ اْستَحَبُّوا اْلكُفْرَ عَلَى اْلإِيمانِ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظّالِمُونَ(1)» اى گرويدگان اگر پدران و برادرانتان كفر را به جاى ايمان برگزيدند، آنان را اولياء خود نگيريد و هر كه چنين كند از ستمكاران است(2).

و درباره ى منافقين مى فرمايد: «...وَدُّوالَوْتَكْفُرُونَ كَماكَفَرُوا فَتَكُونُونَ سَواءً فَلاتَتَّخِذُوا مِنْهُمْ أَوْلِياءَ» آنها دوست داشتند شما نيز، مانند آنان كافر شويد و با هم يكسان گرديد، پس از ميان ايشان ولىّ و سرپرست و رهبر برنگزينيد(3).

مسلمانان به اين مسأله ى مهم و حياتى، اهميّت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل الشيعه، ج 1، ص 8 - 7.

2 - سوره ى توبه، آيه ى 22.

3 - سوره ى نساء، آيه ى 89.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

برادرى و فرزندى، با كافر و مشرك همكارى كنند. و اگر پيش مى آمد، از جنگ و مبارزه ى با آنان نمى هراسيدند و سرباز نمى دزند.

حضرت على(عليه السلام) وضع مسلمانان فداكار صدر اسلام را چنين توصيف مى فرمايند:

«لَقَدْ كُنّا مَعَ رَسُولِ اللهِ - صلى الله عليه و آله - نَقْتُلُ آبائَنا وَأَبْنائَنا و إِخْوانَنا وَ أَعْمامَنا، مايَزيدُنا إِلاّ إِيماناً وَ تَسْليماً(1)»

ما با پيامبر(چنان بوديم كه) پدران، فرزندان، برادران و عموهاى خود را مى كشتيم و اين كار جز اين كه ايمان و تسليم ما را مى افزود اثر ديگرى نداشت يعنى حق را بر هر چيز برترى مى داديم و براى برپا داشتن آن، حتّى

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - نهج البلاغه فيض الاسلام، ص 135، خطبه ى 55.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

با خويشان خود مى جنگيديم.

ابوسفيان براى ملاقات پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) به مدينه آمد و به منزل دختر خود ام حبيبه همسر حضرت رسول(صلى الله عليه وآله) داخل شد و چون خواست بر فرشى كه جايگاه پيامبر(صلى الله عليه وآله) بود، بنشيند، دخترش فرش را جمع كرد، ابوسفيان گفت دخترم نفهميدم، نمى خواهى من روى آن بنشينم؟ (آن را لايق من نمى بينى؟) جواب داد: اين فرش جايگاه پيامبر(صلى الله عليه وآله) است و تو مردى مشرك و نجس هستى، دوست ندارم بر فرش رسول خدا(صلى الله عليه وآله)بنشينى(1).

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سيره ابن هشام، ج 4 و 3، ص 396.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

هدف از تبرّى

اسلام نمى گويد مسلمان بايد با غيرمسلمان هيچ گونه ارتباطى نداشته باشد، بلكه چون آيينى جهانى و همگانى به يك مكان يا زمان خاص، اختصاص ندارد، آغوش خود را براى پذيرش همه ى ملّت ها باز گذارده است و اين خود لازم مى دارد كه با ديگران بى ارتباط نباشد.

پس «تولّى» و «تبرّى» مفهوم خاصى دارد كه با اصل جهانى بودن اسلام سازگار است، بايد گفت يكى از اهداف اسلام از «تولّى و تبرّى» اين است، كه مسلمان بايد دستورهاى رهبر دينى و پيشرو خود را ايفا كند، نه اين كه مجرى طرح و نقشه ى بيگانگان باشد، او بايد نسبت به بيگانگان الهام دهنده باشد نه الهام گيرنده و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مقلّد و دنباله رو، او بايد از اين كه كافران را ولّى و سرپرست خويش قرار دهد، اكيداً بپرهيزد.

از اين رو، قرآن در بسيارى از آيات به مسلمانان هشدار داده است كه بيگانگان كافر را ولىّ و متصدّى امور خود قرار ندهيد و از فرمانشان اطاعت نكنيد، زيرا اين گونه آقا بالاسرى ها اثر فكرى و روانى دارد و سرانجام مسلمانان را تحت تأثير قرار مى دهد. پذيرش ولايت و سرپرستى آنان سبب مى شود كه الگو شوند و مسلمانان پيرو آنان باشند، اين كار براى جامعه ى اسلامى خطرات بسيارى دارد.

قرآن در اين باره مى فرمايد: «اى مؤمنان، كافران را به جاى مؤمنين اولياء خويش نگيريد و هر كه چنين كند بهره اى از ولايت خدا ندارد و از اولياء و در حزب او

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نيست»(1).

در جاى ديگر درباره ى چنين افرادى كه كفّار را به عنوان سرپرستى پذيرفته اند مى فرمايد: «اَلَّذينَ يَتَّخِذُونَ اْلكافِرينَ أَوْلِياءَ مِنْ دوُنِ اْلمُؤْمِنينَ أَيَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ اْلعِزَّةَ فَإِنَّ اْلغِزَّةَ لِلّهِ جَميعاً(2)»

كسانى كه كافران را به جاى مؤمنان، اولياء(خويش) مى گيرند آيا عزّت را نزد آنان مى جويند؟ همانا تمامى شرف و عزّت نزد خدا است.

پيوند با كفّار، پذيرش آنان بر مؤمنين، خطر بزرگى است كه مسلمان بايد از آن بهراسد، ملّتى كه در سرنوشت خود نفوذ بيگانه را لمس كند و آن را در شريان هاى زندگى خويش جارى ببيند، كم كم بدان خو

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى آل عمران، آيه 28.

2 - سوره ى نساء، آيه ى 139.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى گيرد و روح مقاومت، مبارزه ى با بيگانگان و استقلال طلبى، در او مى ميرد. پيوند با دشمنان دين، در فكر و روان تأثير شگرفى دارد و موجب مى شود ايمان به خدا، پيامبر، معاد، قرآن و قوانين كامل اسلام، به سستى و يا نابودى بيانجامد، و جامعه را به الحاد، لااباليگرى، درامور دينى و فساد و گناه بكشاند و چون افراد، چنين شدند، براى يغماگران استعمارگر كه در كمين نشسته اند و نقشه طرح مى كنند، راه هموار مى شود تا بر ذخائر مادّى و معنوى آنان دست يابند، و چپاول كنند واين است همان ضرر بزرگ يعنى از كف دادن سيادت و عزّت و پوشيدن جامه ى ننگ و ذلّت.

دشمنان دين هميشه مى كوشند، براى نفوذ به جامعه ى اسلام طرح دوستى بريزند و آن را پلى براى آرمان هاى خويش قرار دهند و تا ما را پيرو نقشه هاى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خود نكنند، از پاى نمى نشينند چنان كه قرآن عزيز مى فرمايد: «وَلَنْ تَرْضى عَنْكَ اْليَهُودُ وَلاَاْلنَّصارى حَتّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ(1)» يهود و نصارى هرگز از تو خشنود نمى شوند، مگر اين كه آيين آنان را متابعت كنى.

شباهت به كفّار و تقليد از آنان

اسلام، به استقلال جامعه ى اسلامى، چنان اهميّت مى دهد كه راضى نيست به آن اندكى آسيب معنوى و مادّى وارد آيد و از اين رو با هرگونه عاملى كه به ضرر اين انگيزه ى اسلامى است مى جنگد. حتّى مسلمان را از تقليد كافران در لباس و غذايشان باز مى دارد و بدين ترتيب راه نفوذ را بر بيگانگان مى بندد.

رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمود: لباس دشمنان مرا

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى بقره، آيه ى 120.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نپوشيد، غذاهاى دشمنان مرا نخوريد، راه آنان را نپيماييد كه مانند آنان دشمنان من مى شويد(1).

على(عليه السلام) مى فرمايد: اين امّت، مادام كه لباس بيگانه نپوشد و طعام بيگانه را نخورد، در رستگارى است و چون چنين كند خدا بر او نشان ذلّت مى زند(2).

ابن خلدون در بازديدى كه از اندلس اسلامى (اسپانياى فعلى) به عمل آورد در كتاب خود(مقدّمه)، آثار نفوذ مسيحيان را چنين مى نگارد: «...چنان مى بينم آنان را كه در لباسها، مدالها و بسيارى از حالات، حتّى

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل الشيعه، ج 17، ص 290، قال رسوالله(صلى الله عليه وآله) لا تلبسوا لباس اعدائى و لا تطمعوا مطاعم اعدائى و لاتسلكوا مسالك اعدائى فتكونوا اعدائى كماهم اعدائى.

2 - وسائل، ج 3، ص 356... لاتزال هذه الامة بخير مالم يلبسوا لباس العجم و يطعموا اطعمة العجم فاذا فعلوا ذلك ضربهم الله بالذل.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

در ترسيم تمثال ها برديوارها و كارخانه ها و خانه ها از اجانب هم جوار خود تقليد مى كنند كه هر بيننده يى كه از روى خرد بنگرد مى فهمد، همين علامت استيلاء اجانب بر آنها است(1). و با كمال تأسّف ديديم كه در اثر همين سهل انگارى، سرانجام كشور اسلامى و متمدّن اندلس به يك كشور صددرصد مسيحى(اسپانيا) مبدل شد.

راز دارى

يكى از عوامل مهم پيروزى و استقلال حفظ اسرار مهم نظامى، سياسى، اقتصادى و غيره از بيگانگان است، بسا پيش آمده است كه افشاى يك راز، موجب شكست يك طرف و پيروزى طرف ديگر شده است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - مقدّمه ى ابن خلدون، ص 124.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

قرآن كريم درباره ى اين نكته ى حسّاس چنين يادآور مى شود: اى كسانى كه ايمان آورده ايد از غير خودتان محرم اسرار نگيريد كه آنان در ايجاد فساد و زيان رساندن به شما كوتاهى نمى كنند بدبختى و مشكلات شما را دوست مى دارند و حتّى آرزو مى كنند نشانه هاى بغض و كينه از گفتارهاشان هويداست و آنچه در سينه ها پنهان دارند بزرگ تر است(1).

اين آيه به مؤمنان هشدار مى دهد كه رازشان را به غير خودشان نگويند و بيگانگان از دين را محرم اسرار خويش نپندارند، زيرا كفّار هر اندازه كه بتوانند، از اذيّت مسلمانان و ضرر رساندن به آنان كوتاهى نمى كنند و دوستى ظاهرى آنان نبايد مؤمنان را بفريبد، اينان نه تنها

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى آل عمران، آيه ى 118.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  22  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خير و راحتى مسلمانان را نمى خواهند، بل هماره دوست دارند كه در رنج باشند. دلهاشان نسبت به حق پرستان از كينه لبريز است، تا آن جا كه حتّى از گفتارشان پيدا است.

خطرناك ترين عامل سقوط

امروز ديگر بر همه روشن شده است كه اتّكاء بر سياست و قدرت و بر تعهدات و پيمان هاى ابرقدرت ها چقدر زيان بار است چه بسا پايدارترين و عزيزترين هم پيمانان خود را در سخت ترين شرايط، در سراشيب سقوط و مرگ و ذلّت تنها رها ساختند و به ياريشان نشتافتند.

در جهان بينى اسلام، مسلمانان از اتكاء به كافران نهى شده اند، قرآن دراين زمينه مى فرمايد: «وَلاتَرْكَنُوا

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  23  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اِلَى الَّذينَ ظَلَمُواَفَتَمسَّكُمُ النّارُ وَ مالكُمْ مِنْ دُونِ اللهِ مِنْ اَوْلِياء ثُمَّ لاتُنْصَرُونَ(1)» به كسانى كه ستم كردند ميل نكنيد و(محبّت نورزيد) كه در آتش در مى افتيد و جز خدا، ولىّ و سرپرستى نداريد و سپس يارى نخواهيد شد.

در جاى ديگر مى فرمايد: دسته يى را نمى يابى كه به خدا و روز واپسين ايمان داشته باشند(و در همان حال) با كسانى كه با خدا و پيامبرش دشمنى مىورزند دوستى كنند، گرچه پدران، فرزندان، برادران و يا عشيره ى آنان باشند. اينانند كه خدا ايمان را در قلب هايشان ثابت قرار داده و آنان را به نور ايمان تاييد فرموده است و آنان را به باغ هايى كه در آنها نهرها جارى است وارد مى سازند كه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى هود، آيه ى 112.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  24  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

هميشه در آن جا باشند، خدا از آنان راضى و آنها نيز از خدا خشنودند، آنان حزب خدا هستند، آگاه باشيد كه تنها حزب خدا رستگار است(1).

مرزهاى همكارى و دوستى با كفّار

از بررسى مجموع آيات و روايات برمى آيد كه نيكى با كفّار در صورتى از نظر اسلام بدون اشكال است كه زيانى براى اسلام و مسلمانان نداشته باشد به ويژه نسبت به آنان كه در پناه اسلام و در ذمّه ى مسلمانان

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى مجادله، آيه ى 22، لا تجد قوماً يومنون بالله و اليوم الاخر يوادون من حادالله و رسوله ولو كانوا آبائهم او ابنائهم اواخوانهم او عشيرتهم اولئك كتب فى قلوبهم الايمان و ايدهم بروح منه و يدخلهم جنات تجرى من تحتها الانهار خالدين فيها رضى الله عنهم و رضو عنه اولئك حزب الله الا ان حزب الله هم المفلحون..

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  25  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نداشته باشد به ويژه نسبت به آنان كه در پناه اسلام در ذمه ى مسلمانان هستند و به تعهدات و مقررات ذمه پاى بندند - قرآن مى فرمايد: «لايَنْهيكُمُ اللهُ عَنِ الَّذينَ لَمْ يُقاتِلُوكُمْ فىِ الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ ديارِكُمْ أنْ تَبَرُّوهُمْ و تُقْسِطوُااِلَيْهِمْ اِنَّ اللهَ يُحِبُّ اْلُمقِسطينَ»

خداوند شما را از نيكى كردن و رعايت عدالت نسبت به كسانى كه در اثر دين با شما پيكار نكردند و از خانه و ديارتان بيرون نراندند، نهى نمى كند; چرا كه خداوند عدالت پيشگان را دوست دارد(1).

البته بايد توجّه داشت كه در عين حال، با آنان صميميّت نمى توان داشت و مى بايد برنامه ى رفتار يك مسلمان با كافر، خالى از عنايت هاى خاص يك

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى ممتحنه، آيه ى 8.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  26  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مسلمان با مسلمان ديگر باشد. مسلمان هيچ گاه نمى تواند كافر را عضو پيكرى بداند كه خود جزئى از آن است، ولى اگر كافرانى وجود داشته باشند كه با عناد و دشمنى نسبت به مسلمانان رفتار مى كنند و معاشرت با آنان به اخلاق و عقيده مسلمانان ضرر مى رساند، و يا موجب نفوذ عوامل بيگانه مى گردد بايد از هر نوع كار و دوستى با آنان، به طور كلّى، اجتناب كرد. و اگر ارتباط با آنان، موجب تفوق و برترى آنان مى شود، بايد اين ارتباط، ترك شود، مثلا معامله با كفّار اگر چه به طور كلّى حرام نيست، ولى اگر معامله با كفّار موجب تقويّت آن ها باشد، حرام و به ويژه فروش اسلحه و مهمّات به آنان نشانه ى كفر است.

رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) در گفتارى خطاب به على(عليه السلام)، فروش اسلحه به كفّار حربى را كفر به خداى بزرگ

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  27  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شمرده اند(1)و نيز امام باقر(عليه السلام)مى فرمايند: «...فمن حمل الى عدونا سلاحا يستعينون به علينا فهو مشرك(2)» ...هر كه اسلحه به دشمن ما برساند تا او بر ضد ما به كار برد، مشرك است.

بشردوستى هيچ گاه ايجاب نمى كند كه عناصر پليد و فاسد را عليه جامعه ى مسلمانان كمك كنيم و به آنان مهر بورزيم بلكه به عكس مى بايد جلو تجاوز آنها را بگيريم و آنان را تضعيف كنيم كه به ضرر جامعه ى مسلمان، گام برندارند.

اسلام همواره عزّت و اقتدار مسلمانان را خواستار است، هيچ گاه راضى نيست مسلمانان به ذلّت تن دهند

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل الشيعه، ج 12، ص 71، ح 7 و ص 69، ح 2.

2 - وسائل الشيعه، ج 12، ص 71، ح 7 و ص 69، ح 2.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  28  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و حتّى در مسائل خيلى ساده و عادّى نيز، از كفّار واپس بمانند. «وَلاتَهِنُوا وَلاتَحْزَنُوا وَاَنْتُمُ اْلأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤمِنينَ»(1). از اين رو فرمان مى دهد كفّار ذمى حق ندارند ديوار ساختمان هاى خود را از ساختمان همسايه ى مسلمان خود فراتر بسازند و نمى بايد مسلمانان را اذيّت كنند يا به اموال مسلمانان دستبرد بزنند و يا جاسوس ضد اسلامى را پناه بدهند و يا در اسرارشان تجسّس كنند و غيره... .

جاى تأسّف است كه جامعه ى اسلامى در اثر دورى از حقايق اسلامى و در اثر فاصله گرفتن از قوانين دين، اقتدار و عظمت خود را از دست داده است و اين درد سوزناكى است كه هر مسلمان آگاهى را رنج مى دهد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى آل عمران، آيه ى 139.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  29  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

يكى از مظاهر تبرّى اين است كه مسلمان فرزند خود را با نام دشمن اسلام، نام گذارى نكند.

امام موسى بن جعفر(عليهما السلام) در حضور پدر ارجمندشان به يكى از ياران پدر فرمودند نامى كه ديروز بر دخترت نهادى تغيير بده، چون نام دشمن است(1).

در پايان به اين نكته اشاره مى كنيم كه گاهى محبّت شخصى كافر و بيگانه در دل انسان جاى مى گيرد، مثلا در اثر خدمتى كه طبيب معالج به بيمارى انجام داده و يا ثروتمندى از مستمندى دستگيرى كرده است، بى اختيار دوستى آن طبيب و يا ثروتمند در دل بيمار و مستمند، جا مى گيرد، اگر چه كافر باشد و يا اين كه شخص روى نسبت خويشاوندى، محبّتى به شخص

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل الشيعه، ج 15، ص 126 و 123.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  30  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

كافر پيدا مى كند بايد گفت اين گونه محبّت ها اگر موجب نفوذ بيگانگان نشود و دست آنان را به كارهاى مسلمانان باز نكند و نيز اگر اين دوستى، به خاطر كفر آن ها نباشد، بلكه در حقيقت تنها كار آنان مورد رغبت و ميل و محبّت قرار گرفته باشد نه عقيده ى فاسد آنان، اشكال ندارد و امّا اگر كسى كافران را براى خاطر كفرشان دوست بدارد، گرچه تنها در چارچوبه ى دل، ممنوع است; يعنى وظيفه آن است كه علاوه بر اين كه مسلمان نبايد كفّار را سرپرست خود قرار دهد، نبايد آنها را از جهت كفرشان دوست داشته باشد، يعنى علاوه بر آن كه بايد در جهت ولايت و سرپرستى آنان با كمال دقّت تبرّى كند، قلباً هم بايد از آنان بيزار باشد و كافر را به خاطر كفرش بايد دشمن داشت و با يك تأمّل و دقّت مى توان گفت كسى كه دوستدار حق و حقيقت و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  31  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خدا باشد، امكان ندارد قلب او جايگاه دوستى باطل و خلاف حق و دشمن خدا گردد.

«ما جَعَلَ اللهُ لِرَجُل مَنْ قَلْبَيْنِ فى جَوْفِهِ(1)»

خدا - براى كسى - دو دل در سينه ى او، نيافريده است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى احزاب، آيه ى 4.

اشتراک نشریات رایگان

سامانه پاسخگویی