جـــهاد

از نظر اسـلام و كليسا

دوره هفتم، شماره شانزده

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه: جــهاد از نظر اسلام و كليـسا

نويسنده: هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر: مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-7743221

تيراژ: 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

قطع: جیبی 

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

از مسائلى كه پيش از بيان انواع جهاد و احكام آن، لازم است بررسى شود، اختلاف بينش اسلام و مسيحيّت كنونى در مورد جهاد است.

اسلام، جهاد را مقدّس ترين عمل و آن را دستمايه عزّت راستين و شرف و تعالى انسان ها مى داند. اسلام معتقد است كه آدمى، همواره در گذرگه آزمون و ابتلا و بلا ايستاده است تا گوهر وى به والايى بدرخشد و پولاد وجودش صيقل يابد، كه گفته اند:

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اندر بلاى(1)سخت پديد آيد    ***     فضل و بزرگمـردى و سـالارى

امّا مسيحيّت كنونى و تعاليم كليسا مى گويد: «جهاد و قوانين جنگ را در قلمرو دين راهى نيست. دين، ضدّ جنگ است و همواره به صلح و سازش فرا مى خواند و مسيحيّت كنونى اين افتخار را دارد كه زير هيچ فرمان جنگى را امضا نكرده است بلكه به عنوان دستورى اخلاقى همواره سفارش مى كند كه اگر به سمت راست صورت شما سيلى زدند آن سوى گونه را نيز آماده نگاهدار تا بزنند; مسيحيّت بر خلاف اسلام كه دين جنگ مى باشد; آيين صلح است».

و سرانجام مى گويد: «اساساً جهاد، با يكى از اصول

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - آزمون.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

عمومى حقوق بشر به نام «آزادى عقيده» منافى است، چنان كه با حق طبيعى آدميان يعنى حق آزادى اراده، آزادى انتخاب مذهب و انتخاب مليّت و امثال آن، مغايرت دارد».

و سرانجام مى گويند: «جهادهاى اسلامى، همه، وسايل تحميل عقيده بوده اند و اسلام دين زور و تجاوز و تحميل است!»

از متداول ترين تهمت هايى كه روحانيّت مسيحى، در گذشته و حال به اسلام مى زده است و مى زند همين است كه «اسلام به زور شمشير گسترش يافته است».

نلـسون مى گويد: «...شمشير اسلام، ملّت هاى آسيا و آفريقا را يكى پس از ديگرى تسليم خود ساخت».

لطفى ليفونيان گمان كرده است كه: «...تاريخ اسلام يك سلسله حوادث هولناكى است، مركّب از جنگ و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خونريزى و كشتار...»(1).

اينان با مسخ كردن چهره ى گلگون جهاد اسلامى و با تكيه ى موذيانه به تاريخ عمليّات جنگى خود كامگان به ظاهر مسلمان; اين افتراء ناروا را بر دامان پاك اسلام مى چسبانند.

اروپائيان بى اطلاع و مشرقيان خود باخته و غربزده نيز، تحت تأثير قرار گرفتند. به ويژه اروپائيان كه خود با نبردهاى مذهبى مسيحيّت و قساوت هاى شگرف سازمان جهنّمى تفتيش عقايد آشنايى داشتند و علاوه بر اينها، خاطراتى تلخ و آسيب هايى هولناك از جنگ هاى بزرگ، در قرون اخير با خود داشتند; و حساسيّت آنان به اين امور بسيار بود; به همين جهت،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - نقش كليسا در ممالك عربى، ترجمه زمانى، ص 33.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تحت تأثير اين تهمت هاى ناجوانمردانه قرار گرفتند و به دنبال آنان; با سياست هاى استعمارى تبادلات فرهنگى شرق و غرب و با كمك نيروهاى تبشيرى; همين تنفّر و همين انديشه ى كژ و نادرست; در فكر جوانان شرقى نيز نفوذ كرد و اين مسأله، هم چون گرهى ناگشودنى و اشكالى حل نشدنى، جلوه نمود و در نتيجه ترديدهايى در مورد حقّانيّت اسلام; در اين قشر به وجود آمد. امّا: آفتاب آمد دليل آفتاب.

خوشبختانه با بررسى متون جهاد در قرآن عزيز و سنّت پيامبر(صلى الله عليه وآله) و پيشوايان معصوم(عليهم السلام) مى توان نقاب از چهره ى كريه اين تهمت ها به يكسو زد و چگونگى اين تهمت هاى ناجوانمردانه را; روشن ساخت. پس، نخست اين تهمت ها را دسته بندى كنيم و سپس به پاسخ هر يك بنشينيم:

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

1 - اسلام دين جنگ و مسيحيّت دين صلح است و جنگ با اخلاق انسانى منافى است.

2 - جهاد در راه دعوت به اسلام، با حقِّ آزادى بشر در عقيده و عمل، ناسازگار است.

3 - اسلام با شمشير در ميان اقوام و ملل نفوذ كرده است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

جهاد و اخلاق انسانى

تقديس جهاد در اسلام با صلح دوستى اسلام منافات ندارد; قرآن عزيز در آيه اى صلح و مسالمت را ترجيح مى دهد:

«اَلصُّلْحُ خَيْرٌ»(1).

و در آيه ى ديگر مى فرمايد: «يا اَيُّهاَ الَّذينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِى السِّلْمِ كافَّةً(2)»

اى كسانى كه ايمان آورده ايد، همگى در سلم و صلح وارد شويد و بگرويد.

حتّى در مورد جهد با مخالفان نيز مى فرمايد: «وَ اِنْ جَنَحُوا لِلسِّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَتَوَكَّلْ عَلَى اللهِ(3)»

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره نساء، آيه 128.

2 - سوره بقره، آيه 208.

3 - سوره انفال، آيه 61.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اى پيامبر! اگر مخالفان تو به صلح گراييدند; تو نيز به صلح درآى; و بر خدا توكّل كن!

پس، صلح را اسلام نيز بزرگ مى دارد و از اخلاق نيك انسانى مى شمارد; چنان كه البته جهاد را نيز تقديس مى كند و هيچ گونه تناقضى در اين دو نظر موجود نيست چرا كه جهاد اسلامى براى دفغ يا رفع تجاوز و مبارزه با ستم و احقاق حق و گسترش آن است چنانكه، تسليم زور شدن و تن به خوارى و ذلّت دادن; از خوى هاى پست است.

آرى، اگر زورگو و ستمگر به راستى، حاضر به اجراى حق و عدالت گردد; و نه با خدعه و نيرنگ; بايد پذيرفت; نه چنانكه دشمن امروزين اسلام و قرآن صدام عفلقى به هنگام شكست و براى تجديد قُوا و در بردن جان خود و فرار از مجازات; تظاهر به صلح دوستى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

دروغين مى كند.

بنابراين، جهاد مقدّس اسلامى كه برپايه ى «جلوگيرى از تجاوز به حقوق فردى و اجتماعى و انسانى و نشر و گسترش و انفاذ حق انجام مى گيرد، نه تنها منافاتى با اخلاق والاى انسانى ندارد; بلكه خود، يكى از باشكوهترين امور اخلاقى انسانى است. جهاد، پشتوانه ى شرافت انسان و تعالى وى و حقوق او است.

اگر در مسيحيّت امروزين، نامى از جهاد و دستورى در مورد جنگ نمى يابيم، از اين روست كه مسيحيّت امروز، برنامه ى كامل زندگى انسان نيست و تنها چند سفارش اخلاقى است كه پاسخگوى همه ى نيازهاى بشر نمى تواند بود.

در مسيحيّت كنونى، جهاد وجود ندارد، زيرا اين مسيحيّت قانون و تشكيلات اجتماعى ندارد تا قانون

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

جهـاد نيز داشته باشد.

امّا اسلام، كه از همان آغاز شكوفيدن و بامداد طلوع; بر همه ى جهان تابيده است و خواسته و مى خواهد كه جامعه اى بر اساس تعاليم خويش تشكيل دهد و حكومت كند و رسالتى جهانى دارد و هدفش اصلاح سراسر گيتى است; هرگز نمى تواند در برابر تجاوزها و خواست هاى فاسد; بى نظر و بى تفاوت بماند; لهذا ارتش تشكيل مى دهد و به هنگام لزوم; يعنى در سه مورد; دست بردن به سلاح را تجويز مى كند:

1 - براى دعوت به اسلام و استقرار عدالت، تقوا و عبادت.

2 - در جلوگيرى از تجاوز و براى سركوبى متجاوز و نيز در نجات مستضعفان مؤمن.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

در مورد نوع اوّل، بايد گفت كه در آيات بسيار از قرآن عزيز و گرامى اسلام; دستور جهاد، مقيّد به تجاوز از سوى مخالفين نيست; از جمله در اين آيه مطهّر:

«قاتِلُوا الَّذينَ لايُؤْمِنوُنَ بِاللهِ وَلا بِالْيَوْمِ اْلآخِرِ وَلايُحَرِّموُنَ ماحَرَّمَ اللهُ وَلايَدينوُنَ دينَ الْحَقِّ مِنَ الَّذينَ اُوتُواالْكِتابَ حَتّى يُعْطُوا الْجِزْيَةَ عَنْ يَدوَهُمْ صاغِرُونَ(1)»

با آنان كه اهل كتابند، امّا ايمان به خدا و روز آخرت ندارند و حرام خدا و پيامبر را حرام نمى دانند و به دين حق نمى گروند; بجنگيد تا فروتنانه و از موضع ضعف جزيه بدهند.

و يا در آيه شريفه ديگرى آمده است:

«يا اَيُّهاَ النَّبِىُّ جاهِدِاْلكُفّارَ وَالْمُنافِقينَ وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره توبه، آيه ى 29.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

وَمَأوْيهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصيرُ(1)»

اى پيامبر! با كافران و منافقان بستيز و برايشان سختگير باش كه جايشان دوزخ است و چه بد جايگاهى است!

نوع دوّم: جهاد تدافعى است يا براى پيشگيرى از تجاوز دشمن مسلّم: برخى آيات در اين زمينه عبارتنداز:

«اِنَّ اللهَ يُدافِعُ عَنِ الَّذينَ آمَنُوا اِنَّ اللهَ لايُحِبُّ كُلَّ خَوّان كَفُور. اُذِنَ لِلَّذينَ يُقاتِلُونَ بِاَنَّهُمْ ظُلِموُ اوَ انَّ اللهَ عَلى نَصْرِهِمْ لَقَديرٌ. اَلَّذينَ اُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ اِلاّ أنْ يَقُولوُا رَبُّنَااللهُ وَلَوْلا دَفْعُ اللهِ النّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعض، لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَبيعٌ وَصَلَواتٌ وَمَساجِدٌ يُذْكَرُ فيهَا اسْمُ اللهِ كَثيراً وَليَنْصُرَنَّ اللهُ مَنْ يَنْصُرُهُ، اِنَّ اللهَ لَقَوِّىٌّ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره توبه، آيه 73.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

عَزيزٌ» همانا خداوند، كيد و مكر مشركين و دشمنان را از كسانى كه ايمان آورده اند، دفع مى كند.

خداوند هيچ خيانتكار و ناسپاس را دوست نمى دارد. به مؤمنان و جنگجويانى كه مورد كشتار قرار مى گيرند. اجازه داده شد كه بكشند; چرا كه مورد ستم واقع شده اند و خداوند به يارى آنان تواناست; همانان كه ناحق از خانه هايشان رانده شدند و گناهى جز اين نداشتند كه مى گفتند: پروردگار ما «الله» است; و اگر دفاع الهى از برخى مردم به وسيله ى راندن بعض ديگر; نمى بود; همانا صومعه ى رهبانان و ديرها و كنشت ها و مسجدهايى كه در آن، نام خدا برده مى شود; ويران مى شد و از بين مى رفت. همانا خداوند هر كسى كه به يارى خدا بشتابد يارى خواهد كرد، و خداوند توانا و شكست ناپذير است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آياتى كه ذكر شد; پس از آن كه كفّار قريش و مشركين سيزده سال مسلمانان را شكنجه و آزار كرده بودند و نيز حدود يك سال بعد از هجرت حضرت پيامبر(صلى الله عليه وآله) در مدينه نازل شد; در واقع بعد از چهارده سال ممنوعيّت; براى نخستين بار به مسلمانان اجازه ى جهاد داده شد و چنان كه به روشنى از آيات فهميده مى شود; اجازه ى دفاع است زيرا صريحاً مى فرمايد: اجازه ى جنگيدن داده شد چون مورد ستم واقع و از خانه و زندگى به ناحق رانده شده اند بيشتر جنگ هاى پيامبر گرامى(صلى الله عليه وآله)، بلكه نزديك به تمام آن ها، جنبه ى تدافعى داشته است يعنى دشمنان اسلام تجاوز مى كردند و پيامبر عزيز اسلام(صلى الله عليه وآله)، پاسخ مى دادند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

معيار مقدّس بودن دفاع

دفاع تا چه حد و از چه چيز جائز است؟

براى رسيدن به پاسخ اين پرسش; بايد نخست به اين سؤال پاسخ داد كه: اصولا ملاك دفاع و صحّت آن از نظر اسلام و دنياى امروز، چيست؟

در پاسخ به اين سؤال بايد گفت: اگر چه حقّ هر موجود زنده است كه براى ادامه ى حيات و بقاى خويش، از خود دفاع كند; امّا معيار و ملاك جواز دفاع تنها همين ضرورت حفظ حيات نيست (اگر چه اين نيز يك ملاك محدود و جزئى از جواز دفاع است) جواز دفاع، ملاك هاى گسترده تر و عمده ترى دارد:

1- در اسلام، دفاع از عِرض، ناموس و آبرو و شخصيّت و مال و جان و جميع چيزهايى كه به شخص

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مدافع وابستگى دارد، جائز شمرده مى شود و در شمار روشن ترين مصداق هاى دفاع است.

از خورشيد ششم آسمان ولايت; رئيس بر حقّ مذهب جعفرى حضرت امام صادق(عليه السلام) نقل شده است كه فرموده اند: «فى رَجُل اَرادَ امْرَأَةً عَلى نَفْسِها حَراماً فَرَمَتْهُ بِحَجَر فَاَصابَتْ مِنْهُ مَقْتَلاً - قالَ:

لَيْسَ عَلَيْها شَيءٌ فيما بَيْنَها وَ بَيْنَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ وَاِنْ قُدِّمَتْ اِلى اِمام عادِل اَهْدَرَدَمَهُ(1)»; حضرت امام در مورد زنى كه به سوى مردى كه قصد تجاوز به وى داشته است، سنگ مى افكند و او را مى كشد; فرمود:

آن زن نزد خداوند مقصّر نيست و اگر او را نزد امام عادلى ببرند، خون آن مرد را به هدر مى دهد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل الشيعه 19، ص 44.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

2 - دفاع از حق در برابر هر باطل

از ديدگاه اسلام; آشكار ساختن حق و نابود كردن باطل، يك سنّت الهى است و اين سنّت; در حوزه ى درگيرى هاى انسانى; به عهده ى خود مردم و به دست مردم است و بايد باطل را از ميان بردارند و حق پيروز شود: «لِيُحِقَّ اللهُ الْحَقَّ بِكَلِماتِه وَ يَقْطَعَ دابِرَ الْكافِرينَ»(1).

بنابراين، با اين ديد وسيع تدافعى اسلام; جانبدارى از حق و دفاع از آن بر همه ى مسلمانان واجب است.

3 - دفاع از حق ستمديدگان مؤمن

اسلام، همان گونه كه دفاع را در حفظ حقوق شخصى افراد براى هر كس نسبت به خويش، تجويز

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره انفال، آيه ى 8.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى كند; دفاع از حقوق مؤمنين را نيز بر افراد ديگر جائز بلكه لازم مى شمارد.

«وَمالَكُمْ لاتُقاتِلُونَ فى سَبيلِ اللهِ وَالْمُسْتَضْعَفينَ مِنَ الرّجالِ وَالنِّساءِ وَالْوِلْدانِ اَلَّذينَ يَقُولُونَ رَبَّنا اَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْيَةِ الَظّالِمِ اَهْلُها وَاجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيّاً وَاجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ نَصيراً(1)»

چرا در راه خدا و ناتوان شدگان مرد و زن و كودك جنگ نمى كنيد; آنان كه مى گويند: پروردگارا ما را از اين شهر كه مردم آن ستمگرند نجات ده و براى ما از سوى خويش سرپرستى و ياورى بگمار.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - نساءِ(4)، آيه 75.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

4 - دفاع از حقوق اجتماعى

اسلام، دفاع از حقوقى را كه جنبه ى فردى ندارد و از حقوق اجتماعى است; لازم مى شمارد و قداست آن را از دفاع در حقوق شخصى; بيشتر مى داند.

سركوبى و جلوگيرى از گناهِ «محاربه» در اسلام; چه با اعدام يا قطع اعضاء و جوارح يا به دار آويختن و يا تبعيد، به منظور دفاع از تجاوز به حق عمومى و اجتماعى است. جامعه ى اسلامى حق دارد كه از امنيّت برخوردار باشد و كسى كه با حمل سلاح و آشكار ساختن آن براى ايجاد رعب و ترس; اين امنيّت را بر مى آشوبد; محكوم به يكى از كيفرهاى ذكر شده خواهد شد به نصّ اين آيه ى عظيم:

«اِنَّما جَزاءُ الَّذينَ يُحارِبُونَ اللهَ وَرَسُولَهُ وَ يَسْعَوْنَ فىِ

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  22  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اْلاَرْضِ فَساداً اَنْ يُقَتَّلُوا اَوْ يُصَلَّبوا اَوْ تُقَطَّعَ اَيْدِيهِمْ وَاَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلاف اَوْيُنْفَوْ مِنَ اْلاَرْضِ، ذلِكَ لَهُمْ خِزْىٌ فِى الدُّنْيا وَ لَهُمْ فىِ الآخِرَةِ عَذابٌ عَظيمٌ(1)»

كيفر آنان كه با خدا و پيامبرش مى جنگند و در روى زمين به فساد مى كوشند اين است كه كشته شوند يا به دار آويخته گردند و يا دست و پايشان چپ و راست قطع شود يا از آن سرزمين تبعيد گردند; اين خوارى دنيايى آنان است و براى آن ها در آخرت(نيز) شكنجه اى بزرگ خواهد بود.

پيامبر نيز در اين مورد فرموده اند: هر كه شمشير خود را براى ترساندن مردم بيرون بكشد; خونش هدر

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره مائده، آيه ى 33.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  23  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

است(1).

5 - دفاع از حقوق وارزش هاى انسانى

دامنه ى دفاع در اسلام و گستره تقدّس آن چنان وسيع است كه شامل ارزش هاى بشرى نيز مى شود، چنان كه دفاع از هر حقّى كه آفرينش به آدمى اعطا كرده، گاه جائز و گاه حتّى لازم و واجب است.

مثلا آزادى، از حقوق طبيعى انسان است; آفريدگار جهان، انسان را آزاد آفريده است و آدمى مى تواند در برابر كسانى كه بخواهند آزادى را از فرد يا جامعه سلب كنند; مبارزه كند; در همين جا مى توان گفت: كه جهاد در راه دعوت به عقيده و ايدئولوژى اسلامى، در حقيقت دفاع در راه آزادى بشر بوده است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - من شهر سيفاً فدمه هدرٌ، وسائل، ج 19، ص 44.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  24  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شرك و بت پرستى حاكم بر هر جامعه; مبنايى عقلى و منطقى نداشت بلكه ناشى از تقليد كوركورانه از دوران جاهليّت بود; چنان كه قرآن عظيم از زبان مشركان و بت پرستان در پاسخ به دعوت انبياء سترگ بزرگ الهى; در موارد بسيار، از جمله در سوره ى زخرف آيه ى 23 مى فرمايد:

«وَكَذالِكَ ما اَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ فى قَرْيَة مِنْ نَذير اِلاّ قالَ مُتْرَفُوها اِنّا وَجَدْنا آبأئَنا عَلى اُمَّة وَ اِنّا عَلى آثارِهِمْ مُقْتَدُونَ»

بدينسان، هيچ بيم دهنده اى پيش از تو در شهرى نفرستاديم جز آن كه ثروتمندان متجاوز و سران و سركشان آن شهر گفتند:

همانا ما پدران خويش را بر راه و رسمى يافتيم و ما از روش آنان پيروى مى كنيم.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  25  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى بينيم كه گرايش بت پرستان و كافران; بامنطق و فكر نبود بلكه تنها تقليد از روش پدران، آنان را به اسارت اعتقادهايشان مى كشيده است و در حقيقت، آنها در زندانى فكرى و روحى، دربند مى بوده اند هر چند اين زندان كه به دست خود آنان و بر اثر تقليد به وجود آمده بود.

با چنين اسارتى كه بر خلاف آزادى و شرف انسانى است; اگر چه با اختيار خودشان هم به وجود آمده باشد، بايد مبارزه مى شد.

پس جهاد در راه دعوت به اسلام; در واقع، مبارزه براى رهاندن انسان ها از زندان جهل مركّب و از اسارت و بردگى كفر و شرك است نه براى تحميل عقيده ى اسلامى; زيرا از آن پس كه از آن بند شرك رهيد; مختار است كه با دليل كافى و برهان وافى اسلام را برگزيند و يا

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  26  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

هر راه صحيح را كه فرضاً تشخيص مى دهد; برگزيند.

بنابراين مى توان گفت: جهاد در راه نشر حقايق اسلام و دعوت به دين حق; (كه تنها موردى است كه دشمنان اسلام بدان مى تازند); جهادى است كه مهم ترين ارزش ها را براى انسان ها به ارمغان مى آورد و جا دارد كه هر گونه مزاحمت و سدّى را كه براى تبليغ و نشر آن به وجود مى آيد; از ميان برداشت و مبارزه كرد و در حقيقت دفاع نمود. يعنى در حقيقت جهاد در راه دعوت، همان رفع رفع براى گسترش افكار اسلام است.

جهاد و آزادى عقيده

بنابر آن چه گفته شد; در پاسخ آنان كه جهاد در راه دعوت به اسلام را، دشمنانه و موذيانه، تحميل عقيده

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  27  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى نامند بايد گفت: عقيده هيچ گاه قابل تحميل نيست و هرگز نمى توان «باورى» را در دل انسانى ايجاد كرد; چنان كه محبّت يك امر قلبى است و تحميلى نيست. توضيح آن كه، ايمان داراى دو پايه ى سترگ است يكى علم و ادراك: كه بايد از راه برهان و اقناع فكر و عقل، نسبت به چيزى پيدا شود.

ديگر: گرايش و خضوع و تسليم قلبى; كه جنبه ى عاطفى دارد و بايد عواطف انسان تحت تأثير قرار گيرد.

هيچ يك از اين دو پايه كه بر شمرديم; اجبارى نيست و اساساً وقتى حق واضح و روشن شد موردى براى اكراه و اجبار باقى نيست آنان كه دلشان پاك است مى پذيرند و آنان كه ناپاك دلند از ايمان به آن دورى مى گزينند.

نيز قرآن عزيز در جايى ديگر مى فرمايد:

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  28  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

«لَوشاءَ رَبُّكَ لآمَنَ مَنْ فِى اْلاَرْضِ كُلَّهُمْ جَميعاً اَفَاَنْتَ تُكْرِهُ اْلنّاسَ حَتّى يَكُونُوا مُؤْمِنينَ(1)»

اگر خداى تو مى خواست همه ى آنان كه روى زمينند; ايمان مى آوردند آيا تو مردم را مى خواهى به زور و ادارى كه ايمان آورند؟! و در جاى ديگر مى فرمايد:

«لَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ اَنْ لايَكُونُوا مُؤْمِنينَ، اِنْ نَشَأْنُنَزِّلْ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّماءِ آيَةً فَظَلَّتْ اَعْناقُهُمْ لَها خاضِعينَ(2)»

روح از تنت گويى بيرون مى رود كه چرا آنان ايمان نمى آورند; ما اگر بخواهيم مى توانيم برايشان نشانه اى از آسمان فرود آوريم كه بدان گردن نهند و خضوع كنند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره يونس، آيه ى 99.

2 - سوره شعرا، آيه 43.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  29  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نفوذ اسلام در جوامع بشرى

بنابر آن چه گفته شد; در برابر آن چه دشمنان اسلام تبليغ مى كنند كه اين دين به زور شمشير در جوامع بشرى گستريده است درمى يابيم كه اين تهمت مشهور، چندان واهى و بى اساس و ناجوانمردانه كه هم عقل و منطق آن را تكذيب مى كند و هم آيات (چنان كه قبلا ديديم) و هم احاديث اسلامى و هم سيره و روش پيامبر(صلى الله عليه وآله) و هم تاريخ جنگ هاى اسلام و هم تاريخ دنيا و هم وضع اسلام در دنياى امروز و هم شهادت بسيارى از دانشمندان و محقّقين منصف جهان.

از جنبه ى عقل و هم از نظر قرآن قبلا يادآورى كرديم; اضافه مى كنيم كه آيات مربوط به شرايط ذمّه، درباره ى اهل كتاب نيز حكايت دارد بر اين كه اسلام

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  30  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اهل كتاب را تا آن جا كه آزاد گذاشته است كه حتّى مى توانند با شرايط بسيار ساده اى در حمايت حكومت اسلامى و در كشور اسلامى زندگى كنند و بر دين خود باقى بمانند، چنان كه اكنون مى بينيم كه بسيارى از يهود و نيز مسيحيان در سرزمين هاى اسلامى زندگى مى كنند و از طرف حكومت هاى اسلامى، هيچ گونه فشار و تحميلى بر آنان وجود ندارد. پيامبر بزرگوار اسلام(صلى الله عليه وآله)حتّى با بسيارى از كفّار و بُت پرستان نيز، معاهده صلح برقرار مى كرد و تا هنگامى كه از سوى آنان; اين معاهده نقض نمى شد; ايشان آن را هم چنان محترم مى شمردند و هيچ گاه به آنان تعرّض نمى فرمودند. يك بررسى كوتاه در جنگهاى اسلامى زمان پيامبر نيز اين حقيقت را روشن مى سازد كه جنگ هاى اسلامى، اصولا براى تحميل عقيده نبوده است چنان كه بسيارى از

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  31  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

دانشمندان در اين زمينه منصفانه، اعتراف دارند:

«سِرتى.وى.آرنولد» در كتاب خود «الدّعوة الى الاسلام»(1) مى نويسد: «...نمونه هايى كه تاكنون برشمرديم، همه از گذشت و آسان گيرى مسلمانانى كه در قرن اوّل هجرى بر عرب هاى مسيحى پيروز شده و تسلّط يافته بودند، حكايت مى كند و اين گذشت هم چنان در نسل هاى بعدى نيز جريان داشته است و مى توانيم به طور قطع و اخلاص اين معنا را ادّعا كنيم كه اين قبايل مسيحى كه در مقابل اسلام گردن نهاده و به آن معتقد شده اند; اين كار را از روى اختيار و اراده ى آزاد انجام داده اند و هيچ گونه جبر و اكراهى در ميان نبوده است...».

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - ترجمه ى دكتر حسن ابراهيم حسن، ص 51.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  32  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

همو، در صفحه 48 همين كتاب، چنين مى نويسد:

«...از پيوندهاى دوستى كه هماره بين عرب هاى مسلمان و مسيحى برقرار بوده و هست، ممكن است قضاوت كنيم كه زور و نيرو، هيچ گاه در گرويدن به اسلام مؤثّر نبوده است. محمد(صلى الله عليه وآله) شخصاً پيمان هايى با بعضى از قبايل مسيحى مى بست و به عهده مى گرفت كه از آن ها حمايت كند و به آن ها در اقامه ى شعائر دينى آزادى مى بخشد، حتّى حقوق و احترامى را كه رجال كليساها مى داشتند، محترم مى شمرد.

ويل دورانت مى نويسد:

«...يك نامه به سال (711 هـ1311م) نوشته شده است كه شماره ى مسلمانان غرناطه را 000/200 نفر برآورد مى كند كه همگى جز 500 نفر، مسيحى زادگان نو مسلمان بوده اند. از اين جا مى توان دريافت كه دين

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  33  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اسلام براى مسيحيان چه جاذبه اى داشته است. غالباً مسيحيان، حكومت مسلمانان را بر حكومت مسيحيان ترجيح مى دادند... مورّخان روم شرقى از برخى جماعات مسيحى سخن مى گويند كه از سلاطين سلجوقى تقاضا داشته اند تا بيايند و حكّام ظالم رومى را برانند...»(1).

اعتراف اين گونه، دانشمندان بزرگ و بى نظر و منصف، از اين امر حكايت مى كند كه اتّهام مشهور و ناجوانمردانه ى «غلبه ى اسلام به زور شمشير» تهمتى بى اساس است و بايد عامل پيشرفت و گسترش اسلام را در خود اسلام و جوهر والاى آن كه هماهنگ با فطرت انسان است جستجو كرد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - ويل دورانت، عصر ايمان، بخش 2، ص 269 و 248.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  34  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

گواه عاشق صادق در آستين باشد.

استقبال دنياى كنونى از اسلام شاهد صادق اين مطلب است، آن هم در زمانى كه معمولا و غالباً كشورهاى اسلامى، نيرو و قدرت قاهره اى نيز ندارند و دستگاههاى تبليغى اسلامى نيز بسيار نارسا است.

امروزه، اسلام، در سراسر جهان، به ويژه در قارّه آفريقا، داراى عنوان پيشروترين و جذّاب ترين است; به عكس مسيحيّت كنونى با وجود تبليغ بسيار و گسترده; پيشرفتى چشمگير ندارد و بسيار كُند است; مجلّه ى معروف آمريكايى «لوك» در مقاله اى با عنوان «اسلام مذهب پيشرو آفريقا» مى نويسد:

«در مسابقه براى تسخير روح آفريقايى، مسجد از صليب، پيشى مى گيرد:

اسلام در قارّه آفريقا به پيش مى رود. در مقابل هر

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  35  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آفريقايى كه از بت پرستى به مسيحيّت مى گرود; ده آفريقايى ديگر، اسلام را مى پذيرند. افزايش پذيرش اسلام در آفريقا، بعضى از رهبران مسيحى را نگران ساخته است. انجيل شناس: «بيل گراهم» كه سال گذشته از سفر آفريقا باز گشته بود گزارش داده است كه: «من عدّه اى را ملاقات كردم كه فكر مى كنند آفريقا ممكن است مطلقاً تحت تسلّط در آيد»(1).

بنابراين با توجّه به وضع دنياى امروز كه اندونزى داراى متجاوز از 95 ميليون مسلمان است و روسيه شوروى 26 ميليون و انگلستان و سيلان صدها هزار نفر و چين 70 ميليون نفر، و نيز با عنايت به اين واقعيّت كه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - مجله لوك، چ آمريكا، 28 مارس 1961 به نقل از نبرد مقدّس، ص116 و 117.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  36  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پاى هيچ يك از جنگجويان اسلامى به هيچ يك از اين كشورها نرسيده است، آيا باز دشمنان ناجوانمرد وقيحانه مى توانند ادّعا كنند، كه اسلام با شمشير در جهان گسترش يافته است؟

وَسيَعْلَمُ الَّذينَ ظَلَمُوا، اَىَّ مُنْقَلَب يَنْقَلِبُونَ.

بِسْمِ اللهِ الَّرحْمنِ الَّرحيم. اِذا جاءَ نَصْرُاْللهِ وَالْفَتْحُ وَرَأَيْتَ النّاسَ يَدخُلُونَ فى دينِ اللهِ اَفْواجاً.