جـهاد در راه خــدا

و ابعاد گوناگون آن

دوره هفتم، شماره سیزده

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه: جـهاد در راه خــدا و ابعاد گوناگون آن

نويسنده: هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر: مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-7743221

تيراژ: 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

قطع: جیبی 

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فغان زجُغد جنگ و مُرغواى(1)او(2)

اين، نخستين دستاورد ذهن از يادآورى جنگ است; هر كس، از ياد جنگ; خون، كشتار، ويرانى، اضطراب، نگرانى و تباهى را به خاطر مى آورد.

شاعرى، مردان جنگ طلب تاريخ را چنين تصوير مى كند:

...مردانى كه با چكمه به دنيا آمده اند! *** و هنگامى كه در كوچه ها با بى ادبى تُف مى كنند;

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - آواى شوم.

2 - ديوان كليّات اشعار ملك الشعراء بهار.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خون جارى مى شود!

چشمانى از آب گينه(1)دارند...

و قلب هايى از كينه

و پنجره خوابگاههايشان;

به كُنامِ(2)گرگ باز مى شود...

در برابر اين تصوّر ابتدايى كه هر كس از جنگ دارد; از صلح تصويرى آرامش بخش; همراه با سرسبزى و آبادانى و راحت و آسايش و بالندگى و توليد و وفور; به ذهن مى آيد.

امّا بر خلاف آن چه كه در ذهن همه است; در متون مقدّس اسلامى; جنگ; چهره ى با شكوهى دارد.

پيامبربزرگوار و ارجمند اسلام(صلى الله عليه وآله) درود پاكان بر او -

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - شيشه.

2 - پناهگاه شبانه ى درندگان.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تمام خوبى ها را در سايه ى شمشير مى داند; شمشير را كليد بهشت و آتش و دستمايه ى بر پايى عدل و داد و استقلال، مى شمارد:

قالَ رَسُولُ اللهِ(صَلَّ اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه):

«اَلْخَيْرُ كُلُّهُ فِى السَّيْفِ وَ تَحْتَ ظِلِّ السَّيْفِ وَ لايُقيمُ النّاسَ اِلاَّ السَّيْفُ وَ السُّيُوفُ مَقاليدُ الْجَنَّةِ وَ النّارِ»(1).

حضرت امير(عليه السلام) نيز مى فرمايند:

«...وَ اِنَّ اَفْضَلَ الْمَوْتِ الْقَتْلُ; وَالَّذى نَفْسى بِيَدِه، لاََلْفُ ضَرْبَة بِالسَّيْفِ اَهْوَنُ عَلَىَّ مِنْ ميتَة عَلى فِراش...(2);

«...برترين گونه ى مُردن; كشته شدن - در راه خدا - است; سوگند به كسى كه جانم در اختيار اوست، همانا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل الشيعه، ج 11، ص 5.

2 - وسائل الشيعه، ج 1، ص 8.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

هزار زخم شمشير، نزد من از مردن در بستر آسان تر است...».

* * *

اينك اين پرسش به جاست كه چرا اسلام تا اين اندازه به كشتن و كشته شدن و جنگ و مبارزه و جهاد; بها مى دهد و ارج مى نهد و جنگ را باعث سرفرازى و شرف، آسايش و رفاه و رسيدن به بهره هاى معنوى سترگ و سعادت بزرگ، مى داند؟

در جستجوى پاسخ به اين پرسش; به چند مطلب دست مى يابيم:

مطلب نخست اين كه: جهان ميدان بزرگى از نبرد و مبارزه است. و گيتى، آوردگاه سترگى است كه همه موجودات در آن در رويارويى اند و اين تزاحم و رويارويى هرگز پايان نمى يابد; مگر با پايان يافتن جهان;

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

يعنى در واقع انجام يافتن و پايان گرفتن اين رويارويى; نقطه ى پايان و انجام جهان مادّى است... .

با نگرشى به موجودات و مطالعه ى سراسر جهان هستى; در خواهيم يافت كه دست كم، در جهان مادّى زندگى موجودات; وابسته به تلاش و مبارزه است; و جهاد به اين معنا در موجودات مادّى، فطرى است; از همين رو آفرينش به اين موجودات; ابزار مبارزه را به سزاوار حال و فراخور احوال نيز داده است. گوزن با شاخ هاى پيچاپيچ و آهو با ساق هاى باريك و نازك تا خويشتن را از محيط خطر برهاند و شير و يوزپلنگ و ببر و پلنگ با چنگال هاى تيز و پنجه هاى قوى تا خطر را با حمله دفع نمايند.

كزشير حمله خوش بود و از غزال، رَم.

شاعرى; چه نيكو، از همين ويژگى آفرينش، خط

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

توحيد را خوانده است; آن جا كه مى گويد:

...اى يگانه!

      توحيد تو، خطّى است

         كز پيچاپيچ شاخِ گوزنان مى گذرد...

از بُلنداى شاخساران مى گذرد

توحيد تو، ترنّمِ خاموش بوته ساران

در راستاى تاريك بيشه زاران

توحيد تو،

         تواضع نرگس است

                     و غرور صنوبران

و سپيداران.

آرى، همان طور كه اين شاعر در جزء اخير شعرش توجّه كرده است; حتّى نباتات نيز از آن قاعده مبارزه، براى ادامه ى حيات; مستثنى نيستند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

گياهان با ريشه دوانيدن و شكافتن ژرفاى زمين براى جذب آب و غذا و ادامه ى حيات; مبارزه مى كنند و بخشى از نيروى زمين را در خود جذب مى نمايند; چنان كه با برگ ها و ساقه ها هوا را جذب و تجزيه مى سازند.

مطـلب دوّم: اين كه: در روند اين مبارزه; بايد حق پيروز و باطل نابود شود.

قرآن گرامى; درموارد زيادى از ستيز حق و باطل، سخن گفته است:

«اَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسالَتْ اَوْدِيَةٌ بِقَدَرِها، فَاحْتَمَلَ السَّيْلُ زَبَداً رابياً... كَذالِكَ يَضْرِبُ اللهُ الْحَقَّ وَ الْباطِلَ فَاَمّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفاءاً وَ اَمّا ما يَنْفَعُ النّاسَ فَيَمْكُثُ فَى اْلاَرْضِ

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

كَذلِكَ يَضْرِبُ اللهُ اْلاَمْثالَ(1).

آب را از آسمان فرو فرستاد تا رودخانه ها به فراخور خويش; از آن آب روان شوند; پس آب روان كف را بر دوشِ(امواجِ) خود گيرند... اين چنين خداوند(مثل) حقّ و باطل را بيان مى كند كه اين كف; به كنار مى رود امّا آن چه براى مردم سودمند است; بر زمين درنگ مى كند و دير مى ماند خداوند مثال ها را اينگونه بيان مى كند.

در جاى ديگر; قرآن ارجمند; در مورد مبارزه ى اُمّت ها با رسولان بر حق(سلام الله عليهم اجمعين) چنين مى فرمايد:

«كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوح وَ اْلاَحْزابُ مِنْ بَعْدِهِمْ وَهَمَّتْ كُلُّ اُمَّة بِرَسُولِهِ لِتَأخُذُوهُ وَجادَلُوا بَالْباطِلِ لِيُدْحِضُوا بِهِ الْحَقَّ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى 13 (رعد) آيه 17.

  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فَاَخَذْتُهُمْ; فَكَيْفَ كانَ عِقابِ(1)»

پيش از ايشان (كُفّار زمان پيامبر مكرّم(صلى الله عليه وآله)) قوم نوح و گروه هاى ديگر بَعد از آنان; (پيامبران را) تكذيب كردند; و همه اُمّت ها اهتمام مىورزيدند كه پيامبر خود را بگيرند(و از بين ببرند). و «جادَلوُا بِاْلباطِلِ» و به ناروا و بر اساس باطل، جدل ورزيدند تا بدين وسيله حق را نابود سازند; و من فرو گرفتمشان; آيا اين پى آمد، و عقاب چگونه است؟

پس، ستيز حق و باطل، ناموس اين جهان و حقيقتى است انكار ناپذير، و اجتناب ناپذير و اراده و سنّت الهى اين است كه باطل را به وسيله ى حق از ميان بردارد و حق را به پيروزى و پايدارى برساند. چنان كه اين نيز

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى مؤمن، آيه 5.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

سنّت الهى است كه در مبارزه ى گروه ها و بين اُمّت ها اين غلبه و اين پيروزى بايد با كوشش جبهه ى حق و نصرت الهى انجام گيرد.

قرآن در اين آيه درخشان، مى فرمايد:

«وَ اِذْيَعِدُكُمُ اللهُ اِحْدَى الطّائِفَتَيْنِ أَنَّها لَكُمْ وَ تَوَدُّونَ أَنَّ غَيْرَ ذاتِ الشَّوْكَةِ تَكُونُ لَكُمْ وَيُريدُاللهُ اَنْ يُحِقَّ الْحَقَّ بِكَلِماتِه وَ يَقْطَعَ دابرالكافِرينَ.

لِيُحِقَّ الْحَقَّ وَ يُبْطِلَ الباطِلَ وَلَوْكَرِهَ الُْمجْرِمُونَ(1)»

و(به ياد آوريد) هنگامى كه خداوند به شما وعده داد كه يكى از دو گروه ]كاروان تجارى قريش، يا لشكر مسلّح آنها [نصيب شما باشد(و بر آن پيروز شويد); ولى خداوند مى خواهد حق را با كلمات خود تقويّت، و

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره انفال، آيه 8.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ريشه كافران را قطع كند; تا حق را تثبيت كند، و باطل را از ميان بردارد، هر چند مجرمان كراهت داشته باشند».

منظور تاريخى قرآن; اشاره به دو طائفه ى «عير» و «نفير» است گروه عير، چهل نفر بيشتر نبودند، از قريش و حامل مال التّجارة از شام.

و مسلمانان دوست مى داشتند به جنگ آنها بروند، چرا كه هم كم بودند و پيروزى بر آن ها آسان بود و هم اموال زيادى به همراه داشتند و غنائم بسيارى به دست مسلمانان مى افتاد، امّا گروه نفير، مهم ترين قدرت نظامى كُفّار و نزديك به هزار مرد جنگى مسلّح بودند كه براى نبرد با مسلمانان به طرف مدينه مى آمدند.

به همين جهت، خداوند دستور مى دهد كه مسلمانان بايد عير را رها كنند و به جنگ با نفير عازم شوند تا با شكست آنان; قدرت كفّار در هم شكسته

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شود و اسلام بتواند گسترش يابد و به آن سرزمين راه يابد. بدين گونه، آشكار مى شود كه اسلام از آن رو به جهاد و نبرد تشويق مى كند كه هماهنگ با ناموس نبرد حق و باطل در تاريخ عالم، در مبارزه گروه ها نيز، اهل حق، اهل باطل را نابود سازد و از ميان بردارد.

قرآن كريم در سوره ى بقره آيه ى 251 مى فرمايد:

«وَلَوْلا دَفْعُ اللهِ النّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْض لَفَسَدَتِ اْلاَرْضُ; اگر خدا برخى از مردم را به وسيله ى برخى ديگر كنار نمى زد; زمين تباه مى شد. يعنى اگر دفاع الهى از مجتمع اسلامى با دست خود مردم با گسترش جهاد و تشريع آن; انجام نمى شد; زمين فاسد مى شد.

و در سوره ى حجّ آيه ى 40 مى فرمايد:

«...وَلَوْلا دَفْعُ اللهِ النّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْض لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِيَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ يُذْكَرُفيهَا اسْمُ اللهِ كَثيراً...»

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اگر دفاع الهى از مردم به دست برخى عليه برخى ديگر، در ميان نمى بود، مراكز عبادت و شعارهاى الهى چون صومعه ها و مراكز عبادت اهل كتاب از نصارى و يهود و مساجد كه در آن ها نام خدا بسيار برده مى شود از ميان مى رفت.

مطلب سوّم: اين است كه جـهاد در راه آرمـان هاى والاى انســانى است. در اسلام، جهاد و مبارزه و نبرد; براى فرونشاندن لهيب هاى سوزنده ى انتقام و يا سلطه جويى و يا براى خاموش كردن زبانه هاى فروزان آتش خواهش ها و آمال و شهوات حيوانى نيست بلكه، جهاد، در راه گسترش و نشر اسلام و دعوت به اسلام است. و به دنبال اين آرمان والا است كه موانع گسترش اسلام و تعاليم والاى آن; از فرا راه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

انسان هاى محروم و عقب نگاهداشته شده يا عقب مانده; برداشته شود و همگان با سر چشمه هاى روشن اين تعاليم نجات بخش آشنا شوند. و با نوشيدن از زلال گواراى آن; در باغستان خليفة اللّهى ببالند و بارآور شوند.

نيز گاهى جهاد; براى جلوگيرى از تجاوز دشمن خارجى و حفظ مرزهاى اسلامى و يا براى سركوبى ياغيان و طاغيان داخلى و امنيّت درون مرزى و يا نشر عدالت و پيشگيرى ستم و تجاوز دفع و يا رفع ستمبارگى است. و گاه به جهت رهايى ستمديدگان و انسان ها و مستضعفان مؤمن در بند جهان است. پس ترغيب اسلام به جنگ و جهاد و مقدّس دانستن آن براى رسيدن به آرمان هاى والاى انسانى است و گرنه اسلام بيش از هر مكتبى با خون ريزى و كشتار و ويرانى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و فقر و نابسامانى، مبارزه مى كند.

حقيقت اين معنا را، حتّى از دستورهايى كه اسلام براى چگونگى مبارزه كردن و آداب آن دارد و از پيامبر بزرگوار ما(صلى الله عليه وآله) نقل شده است، مى توان دريافت.

- هنگامى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) گروهى از سپاهيان را به جنگ اعزام مى داشت آن را نزد خود فرا مى خواند و مى فرمود:

«سيرُوا بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ وَ فى سَبيلِ اللهِ وَ عَلى مِلَّةِ رَسُولِ اللهِ»

به نام خدا، به كمك خدا، در راه خدا و به عنوان ملّت رسول خدا، حركت كنيد و به آنان مى فرمود: خيانت نكنيد! گوش و بينى نبريد! تخلّف و نقض عهد ننماييد! كودكان و زنان و پيران فرو افتاده را نكشيد! درختان را قطع نكنيد، مگر وقتى كه چاره اى جز آن

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نداريد(1).

آن حضرت - درود خدا بر او - به امير لشگر فرمان مى داد كه درباره خود و عموم يارانش، تقوا پيشه سازد و مى فرمود:

«آن گاه كه با دشمن روياروى شديد; به يكى از سه راه دعوت نماييد; چون پذيرفتند; دست از ايشان بداريد; (از جمله) به اسلام بخوانيد; اگر مسلمان شدند با آنان كارى نداشته باشيد...»(2).

در سيره ى حضرت امام على بن ابى طالب (عليه صلوات اللّه) در جنگ نيز نقل شده است كه: تا ظُهر نمى شد، جنگ را نمى آغازيد و مى فرمود: ظُهر، درهاى

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل الشيعه، ج 11، ص 43.

2 - وسائل، ج 11، ص 43.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آسمان گشوده مى شود و رحمت خدا روى مى آورد و پيروزى و نصرت الهى فرود مى آيد; ظهر نزديك تر به شب است و لهذا سزاوارتر است كه قتل كم تر واقع شود و طالب جنگ(با فرا رسيدن شب) زودتر باز گردد و شكست خورده رهايى يابد(1).

مطلب چهارم: اين كه: انسان، در اسلام داراى مقام بسيار ارجمندى است; انسان اين زمينه را دارد كه خليفة الله باشد و هيچ موجودى در كاينات; «سرانجامى نيك» چون انسان، نمى تواند داشته باشد; البته انسانى كه اسير دامگه نفس و تخته بند تن نشده باشد.

تو را ز كنگره ى عرش مى زنند صفير *** ندانمت كه در اين دامگه چه افتاده است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل الشيعه، ج 11، ص 46.

  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پيكار در راه خدا قطعى ترين و بهترين و نزديك ترين راهى است كه آدمى با آن به «سرانجام نيك» و آن مقام والا كه افتخار «شهادت» نام دارد; مى رسد.

شهيد، انسان والايى است كه از تمام هستى خود مى گذرد و جان خدا داده را، در طبق اخلاص مى گذارد و به پروردگار تقديم مى كند و با اين ايثار; به ابديّت و جاودانگى مى پيوندد و به مقام شهادت و آگاهى خاصّ مى رسد و به خيل شفيعان درگاه الهى ملحق مى گردد. در متون اسلامى به احاديثى برمى خوريم كه پرده از حقيقت رسيدن به اين مقام برمى دارد، از جمله در سخنان بسيار گرانقدر حضرت امير مؤمنان(عليه السلام) در نهج البلاغه آمده است:

«اَمّا بَعْدُ فَاِنَّ الْجِهادَ بابٌ مِنْ اَبْوابِ الْجَنَّةِ، فَتَحَهُ اللهُ لِخاصَّةِ اَوْليائِه...»

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

همانا جهاد، درى است از درهاى بهشت كه خداوند به روى دوستان ويژه ى خود، مى گشايد»(1).

آرى، شهادت; عالى ترين گزينشى است كه انسان با آن; با يك جهش برتر; خويشتن را در بالاترين جايگاه سير تكاملى خود; قرار مى دهد و به ستيغ سرفراز سعادت مى رساند.

هر كس در راه عبادت و بندگى و اطاعت از دستورهاى خداوند; كارى انجام دهد; قدمى از خودپرستى به سوى خدا پرستى برداشته است و جهادگر و شهيد; كسى است كه در اين راه; بزرگ ترين گام را بر مى دارد از اين رو به برترين مقام نيز در ميدان رحمت الهى دست مى يابد. پيامبر گرانقدر(صلى الله عليه وآله)مى فرمايند:

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل الشيعه، ج 11، ص 10، ح 21.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  22  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

«فَوْقَ كُلِّ ذى بِرٍّ، بِرٌّ حَتّى يُقْتَلَ فى سَبيل اللهِ; وَ اِذا قُتِلَ فى سَبيلِ اللهِ فَلَيْسَ فَوْقَهُ بِرٌّ»

بالاتر از هر نيكُوئى; خوبى ديگرى وجود دارد تا آن گاه كه آدمى در راه خدا كشته شود; چون چنين شد ديگر فرادستِ او چيزى نيست»(1).

در حديث ديگرى; هم از آن بزرگوار ارجمند; آمده است كه از وى سؤال شد:

- اى رسول خدا(صلى الله عليه وآله)! «ما بالُ الشَّهيدِ لايُفْتَنُ فى قَبْرِه؟»

چرا شهيد در قبر، مورد سؤال و آزمون قرار نمى گيرد؟

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل الشيعه، ج 11، ص 10، ح 21.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  23  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فرمود:

«كَفى بِالْبارِقَةِ فَوْقَ رَأْسِه فِتْنَةً(1)»

برق شمشير بر فراز سر او; براى آزمايش او كافى بوده است.

* * *

اينك، بامرورى به آن چه به عرض رسيد; در خواهيم يافت كه جنگ اگر چه چهره اى منفى دارد امّا اگر در راه آرمان هاى والاى انسانى و اسلامى به كار گرفته شود، نتايج و ثمرات بسيارى به همراه دارد كه چهره ى راستين آن را مى نماياند: به عبارت ديگر از ديدگاه اسلام و قرآن، جنگ وسيله است، نه هدف. اينك مى توان گفت كه در اسلام جنگ تنها; وسيله ى

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل الشيعه، ج 11، ص 6، ح 6.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  24  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نيل به آرمان هاى زيبا و اسلامى است و بدين گونه; چهره ى شوم و تيره و خونباز آن از اين ديدگاه; محو و زيبايى حقيقى آن چون خورشيد پگاهانِ بهارى; آشكار مى گردد.

از خداوند بزرگ صميمانه خواستاريم كه توفيق جهاد و شهادت در راه خويش را به همه ى ما ارزانى فرمايد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  25  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ابـعاد گوناگون جـهاد

جهاد كه از مهم ترين و شكوهمندترين واجبات و ضرورات اسلام است; ابعاد گوناگونى دارد; و حتّى نام با شكوه آن «جهاد» در فرهنگ اسلام و قرآن، الهام بخش اين گستردگى مفهوم و گوناگون ابعاد مى باشد.

عنوان اصلى اين فريضه ى سترگ; «جهاد فى سبيل الله»، يعنى كوشايى در راه خدا است و اگر تعبيرات ديگرى نظير «قتال» در قرآن كريم يا متون اسلامى ذكر شده; زير پوشش همين عنوان اصلى است; مثلا همين قتال يا كشتار مشركان; شاخه اى از واجب اصلى يعنى «جهاد فى سبيل الله» است; در قرآن كريم آمده است:

«قُلْ اِنْ كانَ آباءُ كُمْ وَ اَبْناءُكُمْ وَ اِخْوانُكُمْ وَ اَزْواجُكُمْ وَ

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  26  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

عَشيرَتُكُمْ وَ اَمْوالٌ اقْتَرَفْتُمُوها وَ تِجارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسادَها وَ مَساكِنُ تَرْضَوْنَها; اَحَبَّ اِلَيْكُمْ مِنَ اللهِ وَ رَسُولِه وَ جِهاد في سبيله فَتَرَبَّصُوا حَتّى يَأتِىَ اللهُ بِاَمْرِه; وَ اللهُ لايَهْدِى الْقَومَ الفاسِقينَ(1)».

بگو اگر نزد شما، پدران و فرزندان و برادران و همسران و اقوام تان و اموالى كه اندوخته ايد و تجارتى كه از كسادى آن بيم داريد و خانه هايى كه پسنديده ايد; از خدا و پيامبرش و جهاد در راه خدا; محبوب تر است; پس در انتظار بمانيد تا خدا امر خويش را جارى سازد; و خدا قوم فاسق را هدايت نمى كند.

مى بينيم كه در اين آيه; پس از توحيد و رسالت; جهاد در راه خدا به عنوان فريضه ى الهى بيان شده كه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى توبه، آيه ى 24.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  27  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شامل ترين عنوانى است كه در اين زمينه; وارد گرديده است.

در احاديث نيز هر جا واجبات در كنار هم ذكر مى شود; در مقابل نماز و واجبات ديگر، از جهاد نام به ميان مى آيد.

از امام صادق(عليه السلام) پرسيده اند: «اَىُّ اْلاَعْمالِ اَفْضَلُ»؟ كدام كردار برتر است؟

قالَ: «الصَّلاةُ لِوَقْتِها وَ بِرُّالْوالِدَيْنِ وَ الْجِهادُ فى سَبيلِ اللهَ(1)»

مى فرمايند: نماز به هنگام و نيكى به پدر و مادر و جهاد در راه خدا».

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل الشيعه، ج 11، ص 12.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  28  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

از مهم ترين برداشت هايى كه از نام اين فريضه مى توان كرد; (علاوه بر رهنمودهايى كه در متون مقدّس اسلامى آمده) اين است كه; جهاد، تنها جنگ مسلّحانه بر ضدّ تجاوزهاى دشمن خارجى نيست; بلكه هر گونه كوشش با هر وسيله ى ممكن، در راه حقّ و تحقّق بخشيدن به آرمان هاى مقدّس الهى و قيام همه جانبه بر ضدّ باطل در جهت براندازى هر گونه كفر و نفاق و استبداد و استعمار و استثمار و بيدادگرى است.

با توجّه به اين وسعت مفهوم است كه مى توانيم ابعاد مختلف جهاد را به بررسى بنشينيم و حوزه هاى وسيع آن را يكايك بازشناسيم:

1 - بررسى جهاد به اعتبار طرف مبارزه:

طرف مبارزه، در وظيفه ى مقدّس جهاد; الزاماً

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  29  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

هميشه انسان هايى نيستند كه اقدام به تجاوز و ستم مى كنند يا در خطّى بر ضدّ خط مكتب و ايدئولوژى اسلامى حركت مى نمايند; بلكه همه ى نيروهاى اهريمنى كه در داخل يا خارج وجود انسان، هر لحظه مى خواهند «انسانيّت» او را به تباهى بكشانند; همه «طرف مبارزه» در امر جهاد هستند; اعمّ از شيطان و نفس امّاره; عوامل فساد يا منكرات يا دشمنان ديگر... از اين ميان حتّى «جهاد با نفس» يعنى جنگيدن با اهريمن درون وجود انسان; از سوى پيامبر عاليقدر اسلام(صلى الله عليه وآله) «جهاد اكبر» يا بزرگ ترين جهاد; ناميده شده است.

حضرت امام على(صلوات الله و سلامه عليه)مى فرمايند:

حضرت پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)، لشگرى را جهت پيكار با

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  30  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

دشمن گسيل داشتند; پس از بازگشتن پيروزمندانه ى آنان; به آنها فرمودند:

«مَرْحَباً بِقَوْم قَضُّوا الْجِهادَ اْلاَصْغَرَ وَ بَقِى عَلَيْهِمُ الْجِهادُ اْلاَكْبرُ! قيلَ يا رَسُولَ اللهِ(صلى الله عليه وآله):وَ مَا الْجِهادُ الاَْكْبَرُ؟»

قالَ(صلى الله عليه وآله): جِهادُ النَّفْسِ

«ثُمَّ قالَ(صلى الله عليه وآله): اَفْضَلُ اْلَجِهادِ مَنْ جاهَدَ نَفْسَهُ الَّتى بَيْنَ جَنْبَيْهِ(1)»

درود بر گروهى كه جهاد كوچك تر را گذرانيدند و جهاد بزرگ تر بر ايشان بازمانده است; سؤال شد: اى رسول خدا(صلى الله عليه وآله) جهاد بزرگ تر كدام است؟

فرمود(صلى الله عليه وآله): جهاد با نفس و بعد فرمود برترين نبرد، نبرد آدمى با خويشتن خويش است كه آن را در گريبان دارد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - بحارالانوار، ج 70، ص 65.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  31  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

چنان كه اشاره شد; طرف مبارزه جهاد تنها با انسان هايى نيست كه صريحاً با اصول اعتقادى اسلام در مقابل انكار و مبارزه برخاسته و كافر محسوب مى شوند; بلكه كسانى نيز كه در ظاهر معتقدات اسلامى را قبول دارند ولى منافقند و در باطن باور نمى دارند و در پى فرصت مى گردند تا افكار الحادى خود را ابراز يا تحقّق بخشند; از بارزترين مصاديق «طرف مبارزه» در فريضه ى جهاد به شمار مى روند قرآن كريم در اين مورد مى فرمايد: «يا اَيُّهَا النَّبِىُّ جاهِدِ الْكُفّارَ وَ المُنافِقينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ(1)»

اى پيامبر! با كفّار و منافقين جهاد كن و بر ايشان سختگير باش!»

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى توبه، آيه ى 73.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  32  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

باغيان و ياغيان نيز مانند كفّار و منافقين، مشمول همين حكم و از طرف هاى مبارزه در جهاد هستند; يعنى مسلمانانى كه عملا در راه طاغوت و اهداف وى، گام برمى دارند و با ستم و ناروا مى خواهند بر گروه ديگرى از مسلمانان سُلطه يابند; از كسانى هستند كه به نصّ قرآن عزيز بايد با آنان جهاد كرد:

«وَ اِنْ طائِفَتانِ مِنَ الْمُؤمِنينَ اقْتَتَلوُا فَاَصْلِحُوا بَيْنَهُما فَاِنْ بَغَتْ اِحْديهُما عَلىَ اْلاُخْرى، فَقاتِلُوا الَّتى تَبْغى حَتَّى تَفئَ اِلى اَمْرِاللهِ فَاِنْ فاءَتْ فَاَصْلِحُوابَيْنَهُما بِالْعَدْلِ وَ اَقْسِطُوا اِنَّ اللهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطينَ(1)»

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى حجرات، آيه ى 9.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  33  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اگر دو دسته از گرويدگان به اسلام به كشتار يكديگر پرداختند; بين آنها اصلاح كنيد و اگر گروهى بر ديگرى ستم ورزيد; با آن گروه پيكار كنيد تا به امر خدا باز گردد و چون بازگشت; بين آن ها به عدالت، آشتى برقرار كنيد و دادگر باشيد كه خدا دادگران را دوست مى دارد.

2 - بررسى جهاد به اعتبار «وسيله ى مبارزه»

با مفهوم بسيار گسترده اى كه از جهاد به دست داديم; روشن است كه جهاد از جهت وسيله ى مبارزه; منحصر به وسايل متداول جنگ از سلاح هاى سرد و گرم; نمى شود و بايد از هر وسيله ى ممكن در جهاد حق بر ضدّ باطل، استفاده كرد حتّى از فكر و انديشه و قلم و بيان و تلاش در راه مبارزه فرهنگى و سياسى و اقتصادى...

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  34  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

قرآن كريم در موارد بسيار; سخن از جهاد به وسيله ى مال و جان به ميان آورده است و در سوره ى توبه مى فرمايد:

«وَ جاهِدُوا بِاَمْوالِكُمْ وَ اَنْفُسِكُمْ فى سَبيلِ اللهِ(1)» با مال و جانتان در راه خدا جهاد كنيد.

كه مال و جان در اين آيه نماد و سمبل «هر گونه وسيله ى مبارزه» است و در جاى ديگر براى پيروزى بر دشمن دستور مى دهد كه براى نيرومندتر شدن هر تلاش ممكن را به كار بريد; حتّى امكاناتى را كه در ارعاب و ترسانيدن دشمن مؤثّر است.

«وَاَعِدُّوالَهُمْ مَااسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّة وَ مِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِه عَدُوَّ اللهِ وَ عَدُوَّكُمْ وَ آخَرينَ مِنْ دُونِهِمْ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى توبه، آيه ى 41.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  35  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

لاتَعْلَمُونَهُمْ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَىءفى سَبيلِ اللهِ يُوَفَّ اِلَيْكُمْ وَ اَنْتُمْ لاتُظْلَمُونَ(1)»

هر چه مى توانيد در مبارزه با آن دشمنان فراهم آوريد از نيرو از اسبان بسته و هماهنگ تا بوسيله آن دشمن از نيرو و از اسبان بسته و هماهنگ تا بوسيله آن دشمن خدا و دشمن خودتان را بترسانيد و نيز جز آنان كسانى را كه خدا مى داند و شما نمى دانيد و هر چه در راه خدا صرف كنيد به شما باز مى گردد و مورد ستم قرار نخواهيد گرفت.

مى بينيم كه در آغاز آيه، دعوت به تهيّه و آماده كردن هر وسيله ى ممكن براى مبارزه شده است و در پايان آيه نيز آمده است كه از هر وسيله اى كه استفاده شود ابزار

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى انفال، آيه ى 60.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  36  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

جهاد «فى سبيل الله» محسوب مى گردد و خداوند عوض آن را خواهد پرداخت.

3 - بررسى جهاد از جهت هدف

بُعد سوّم جهاد در اسلام، هدف آن است. در اين زمينه، نيز; جهاد در اسلام از گستردگى چشمگيرى برخوردار است.

هدف جهاد در اسلام، تنها دعوت به فرهنگ اسلامى يا جلوگيرى از تجاوزهاى مرزى نيست، بلكه براى تحقّق بخشيدن و عينيّت دادن به تعاليم و فرهنگ اسلام و رفع هر گونه ستم و برپاداشتن عدل و نفى استثمار و اسارت و خلاصه رسيدن به همه ى آرمان هاى الهى و برقرار كردن وحدت بشرى بر محور حق و عدل است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  37  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

به همين جهت; در قرآن كريم در مورد جهاد عناوين:

فى سبيل الله و «ابتغاء مرضاتى» ]= طلب خرسندى خداوند[ به چشم مى خورد تا حوزه ى شمول جهاد را در راستاى همه ى آرمان هايى كه برشمرديم; بگستراند:

«يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لاتَتَّخِذُوا عَدُوّى وَ عَدُوَّكُمْ اَوْلِياءَ تُلْقُونَ اِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ قَدْ كَفَرُوا بِما جاءَكُمْ مِنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ اِيّاكُمْ اَنْ تُؤمِنُوا بِاللهِ رَبِّكُّمْ اِنْ كُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهاداً فى سَبيلى وَ ابْتِغاءَ مَرْضاتى...(1)»

اى مؤمنين; اگر در راه من و در طلب خشنودى من به قصد جهاد بيرون آمده ايد; دشمن مرا و خود را، دوست مگيريد كه با ايشان اظهار محبّت نماييد; زيرا آنان به آن چه از سوى حق به شما رسيده كفر ورزيده اند و پيامبر و

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى ممتحنه، آيه ى 1.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  38  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خودتان را بيرون مى رانند، به خاطر آن كه به پروردگار خود ايمان آورده ايد.

در سخنان حضرت اميرمؤمنان على(عليه السلام)در نخستين نطق دوران زمامدارى; آمده است:

«...اَما وَ الَّذى فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَءَ النَّسِمَةَ; لَوْلا حُضُورُ الْحاضِرِ وَ قِيامُ الْحُجَّةِ بِوُجُودِ النّاصِرِ وَ ما اَخَذَ اللهُ عَلَى الْعُلَماءِ اَنْ لايُقارّوا عَلى كِظَّةِ ظالِم وَ لاسَغَبِ مَظْلُوم; لاََلْقَيْتُ حَبْلَها عَلى غارِبِها وَسَقَيْتُ آخِرَها بِكَأسِ اَوَّلَها وَ لاََلْفَيْتُمْ دُنْياكُمْ هذِه اَزْهَدُ عِنْدى مِنْ عَفْطَةِ عَنْز...»(1)

سوگند به آن كه دانه را شكافت و روح و يا انسان را آفريد; اگر نه چنين بود كه افراد آماده حاضرند و حجّت الهى با وجود ياوران بر من تمام شده است و نه چنين

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - نهج البلاغه، خطبه ى سوم.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  39  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بود كه خدا از دانشمندان پيمان گرفته است كه پرخورى ستمبارگان و گرسنگى ستمديدگان را تحمّل نكنند، همانا مهار شتر زمامدارى را بر دوشش مى افكندم و انجام آن را نيز مانند آغاز آن با پياله ى بى اعتنايى سيراب مى كردم; آن گاه در مى يافتيد كه اين دنياى شما نزد من از آب بينى يك بز، ناچيزتراست...».

از اين سخنان دُرربار، روشن و بسيار زيباى امام (رُوحى لِتُرابِ مَرْقَدِهِ الْفِداء) برمى آيد كه مبارزه بر ضدّ هرگونه ستم و تجاوز وظيفه ى دانشمندان است و نيز جهاد در چهارچوب انواع معهود و مشهور; محدود نيست.

بنابراين، هر مسلمان موظّف است كه نه تنها خود بر اساس توحيد و عدل زندگى كند بلكه تاجايى كه توانايى دارد در راه حق پرستى و بيدار سازى خفتگان،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  40  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

رفع ستم از ستمديدگان و محرومان و كسب آزادى و رفع فتنه و فساد; از هيچ كوششى دريغ نورزد. چنان كه قرآن ارجمند مى فرمايد:

«وَقاتِلُوا فى سَبيلِ اللهِ الَّذينَ يُقاتِلوُنَكُمْ وَلاتَعْتَدوُا اِنَّ اللهَ لايُحِبُّ الْمُعْتَدينَ وَ اقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ اَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَيْثُ اَخْرَجُوكُمْ وَ الْفِتْنَةُ اَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ... وَ قاتِلُوهُمْ حَتّى لاتَكُونَ فِتْنَةٌ وَ يَكُونُ الدّينُ للهِ...(1)»

در راه خدا نبرد كنيد با آنان كه با شما مى جنگند و از حدّپا فرا ننهيد كه خداوند تجاوزگران را دوست نمى دارد. آنان را هر جا يافتيد بكشيد و از آن جا كه شما را بيرون رانده بودند; بيرون برانيد. و فتنه از كشتن بدتر است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - سوره ى بقره، آيه ى 193 - 190.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  41  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

با آنها بجنگيد تا فتنه ايى در ميان نباشد; و دين خدا برقرار گردد.

4 - روش هاى مبارزه

يكى ديگر از ابعاد گستردگى جهاد; وسعت آن از جهت «روش هاى مبارزه» است.

در اسلام، جهاد ويژه ى جنگ مسلّحانه و تنها به وسيله ى سلاح گرم و سرد نيست، بلكه مبارزه ى مكتبى و جهاد ايدئولوژيك، از والاترينِ و مؤثّرترين شيوه هاى مبارزه است از همين رو، يكى از فرمان هايى كه به پيامبر رسيد; دستور مبارزه ى اعتقادى و فرهنگى; با كمك قرآن كريم ارجمند بود:

در سوره فرقان آيه ى 50 آمده است:

«وَ جاهِدْهُمْ بِه جِهاداً كَبيراً»

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  42  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

با آنان (= كفّار) با سلاحِ قرآن، مبارزه كن!»

پيامبر(صلى الله عليه وآله) خود فرموده اند:

«جاهِدُوا الْكُفّارَ بِاَيْديكُمْ وَاَلْسِنَتِكُمْ(1)»

با بازوان و زبان هايتان; با كافران بستيزيد!

هم چنين باز در قرآن گرامى مى خوانيم:

«اُدْعُ اِلى سَبيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتى هِىَ اَحْسَنُ»(2)

آنان را با دانش و اندرز نيكو به راه خدا بخوان و به مبارزه ى منطقى با آنان برخيز به آن گونه كه نيكوترين است.

روش ديگر مبارزه با فساد و تباه شدن نيروهاى جامعه;

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - مفردات راغب اصفهانى، ص 101.

2 - سوره ى نحل، آيه ى 125.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  43  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

جهاد مسالمت آميز و هميشگى و داخلى امر به معروف و نهى از منكر است كه ايجاد نظام عالى اجتماعى اسلام و دوام و استمرار آن و رسيدن به مقام والاى «امّت دعوت كننده به خير»(1); در گرو آن است.

سپيده ى هشتم ولايت، حضرت امام رضا(عليه السلام)مى فرمايند:

«لَتأْمُرُنَّ بِالْمَعروُفِ وَ لَتَنْهُنَّ عَنِ الْمُنْكَرِ، اَوْلَيَسْتَعْمِلُنَّ عَلَيْكُمْ شِرارُكُمْ فَيَدْعُواخِيارُكُمْ فَلايُسْتَجابُ لَهُم(2)»

بايد به نيك و معروف; فرمان دهيد و از ناپسند و زشت; بازداريد و گرنه اشرار، سرپرستان شمايان خواهند شد و صالحان و پاكانتان دعا مى كنند و

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - قرآن مجيد - سوره ى آل عمران، آيه ى 104.

2 - وسائل الشيعه، ج 6، ص 394.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  44  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مستجاب نمى گردد.

پيامبر عاليقدر و بزرگوار اسلام(صلى الله عليه وآله) نيز اين فريضه را بخشى از جهاد محسوب فرموده اند:

«اِنَّ اَفْضَلَ الْجِهادِ كَلِمَةُ عَدْل عِنْدَ اِمام جائِر...»

برترين جهاد; اين است كه در نزد سلطان ستمگرى; از عدالت و دادگرى، سخن به ميان آورى(1).

سرخيل جهادگران جهان و سالار شهيدان راه حق و ايمان; در ضمن مطالبى كه براى برادرش محمّد حنفيّه(عليه السلام) نگاشت; از علل خروج و قيام خونين خويش; از امر به معروف و نهى از منكر نيز نام مى برند(عليه صلوات الله و سلامه الى يوم الدين):

«...اُريدُ اَنْ آمُرَبِالْمَعْروفِ وَ اَنْهى عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اَسيرُ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - همان، ج 11، ص 400.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  45  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بِسيرَةِ جدّى وَ اَبى عَلِىّ بْنِ اَبيطالِب...»(1)

بر آنم (كه با اين قيام خود) امر به معروف و نهى از منكر كنم و بر شيوه ى جدّ و پدرم (سلام الله عليهما) عمل نمايم.

چنان كه قبلا نيز به اشاره عرض شد; در قرآن عزيز و كريم نيز خداوند بزرگ در سوره ى آل عمران، آيه ى104; امربه معروف و نهى از منكر را به عنوان وسيله ى مبارزه با فساد و يك وظيفه ى اجتماعى; برشمرده است:

«وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ اُمَّةٌ يَدْعُونَ اِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُروُنَ بِالْمَعْروُفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اُولئِكَ هُمُ المُفْلِحُونَ» بايد برخى از شما به نيكى دعوت و از زشتى; نهى

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - بحارالانوار، ج 44، ص 329.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  46  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نمايند; و تنها آنان رستگارانند.

اين روش مبارزه، يعنى امر به معروف و نهى از منكر; از آن جا كه موجب زنده نگاه داشتن جامعه و به مثابه ى تپش هاى قلب اجتماع است; در دستورهاى اسلامى تأكيد شده است كه به هر اندازه كه از انسان مسلمان ساخته است. و از او بر مى آيد; بايد به اين جهاد بپردازد اگر چه حتّى به اندازه ى ايجاد و احساس نفرت از عمل ناپسند در اندرون دل باشد.

پيامبر والا مقام اسلام(صلى الله عليه وآله) مى فرمايند:

«مَنْ رَأى مِنْكُمْ مُنْكَراً فَلْيُنْكِرْهُ بِيَدِه اِنِ اسْتَطاعَ فَاِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسانِه»

«فَاِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبقَلْبِه»

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  47  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

«فَحَسْبُهُ اَنْ يَعْلَمَ اللهُ مِنْ قَلْبِه اَنَّهُ لِذلِكَ كارِهٌ»(1)

هر يك از شما آنگاه كه ناپسندى ديد; بايد اگر توانايى دارد به نيروى دست و بازو، با آن به ستيزه برخيزد و اگر نه; با زبان واگر نه (دست كم) در دل و همين قدر او را كافى است كه خدا بداند كه قلباً از آن عمل خشنود نيست.

ديگر از روش هاى مبارزه و جهاد; كوشش براى رسيدن به «خود كفايى» است.

از بزرگ ترين و مهم ترين وظيفه هاى مسلمان ها به عنوان تكليف الهى و دينى; يكى نيز اين است كه به انواع صنايع و فنون; مجهّز باشند تا ديگران خيال نفوذ و غلبه بر آنان را در دل راه ندهند. در آيه ى بسيار

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل الشيعه، ج 11، ص 407.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  48  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

درخشانِ: «وَ اَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّة» كه از اين پيش به آن اشاره داشتيم; كلمه «قوّه»; شامل هر نيرو، از جمله نيروهاى صنعتى پيشرفته براى استقلال و خودكفايى است.

زيرا دشمنان ما; ديگر سال ها است كه تا مى توانند; نخست از راه هاى پيچيده اى; به جز جنگ مسلّحانه; براى درهم شكستن ما; استفاده مى برند; كه از آن جمله است نفوذ مزوّرانه و با نقاب «روابط حسنه» در مملكت و برنامه ريزى وسيع جهتِ به اصطلاح گسترش صنعت و كشاورزى و تعليم فنون نظامى و امثال آن...

بدين گونه غير مستقيم امّا به طور اصولى و و پايگى ريشگى; با طرح ها و برنامه هاى بلند مدّت و ماهرانه و خائنانه; نظام فرهنگى، كشاورزى، صنعتى و ارتشى كشور را; از سويى در دست مى گيرند و از سويى به

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  49  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شدّت وابسته به فرهنگ و كشاورزى و صنعت و ارتش خود مى سازند; به طورى كه بعد از طىّ چند و چندين سال; اصولاً نيازى به دخالت مستقيم آن دشمنان و قدرتمداران دركشور زير سلطه; وجود ندارد و دشمن، رشته اى برگردنِ اقتصاد و فرهنگ و صنعت و كشاورزى او افكنده است كه اين كشور; مى رود آن جا كه خاطرخواه اوست.

به ويژه كه دشمن در اين كشورها، اغلب عروسك هاى استعمارى خود را به عنوان شاه يا رئيس مملكت يا امثال آن; بر مردم مسلّط مى كند و با دست او; و با اشاعه فساد و فرهنگ مصرفى و ايجاد «خود بيگانگى فرهنگى»; روح جامعه را مى كُشد و شجاعت و حميّت جوامع و خلاّقيّت آن را، از بين مى برد و بدين گونه; آن كشور هميشه وابسته مى ماند و براى سُلطه ى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  50  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

دشمن، نيازى به لشگركشى نيست; مگر آن كه جامعه با وجود رهبرى آگاه و پيروى از دستورهاى زنده ساز و آينده ساز اسلام، زيرا شلاّق لطمه هاى استعمار; هر قدر زخمى شود; امّا نميرد تا به هنگام،برپا خيزد; چنانكه ما به زعامت على الاطلاق رهبر عاليقدر انقلاب مقدس اسلامى خود حضرت آية الله العظمى امام خمينى(رحمة الله) على رؤوس المسلمين و با همگامى با روحانيّت ارجمند و آگاه و پيشرو اسلامى; بپا خاستيم و زنجيرهاى استعمار فرهنگى و اقتصادى و صنعتى و تجارى و كشاورزى غرب و شرق را از دست و پاى خود; گشوديم... به همين جهت است كه دشمن كه از طريق هاى قبلى يعنى استعمار فرهنگى ما مأيوس است; دست به جنگ مسلّحانه زده و با كوك كردن يكى ديگر از عروسكان دست آموز خويش يعنى صدّام;

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  51  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى خواهد با يك تير دو نشان زده باشد: هم يك ملّت مسلمان را كه ملّت عراق باشد; به خونريزى هولناك و در نتيجه ضعف شديد دچار كند و هم ملّت بيدارى شده ى ما را با سلاح تهديد و دوباره بخواباند... امّا هَيْهاتَ مِنَّا الذِّلَّةُ ... و چقدر ابله است دشمن; نمى داند كه ملّتى كه بيدار بوده و اينك از رختخواب هم، بيرون آمده و به پاسدارى فرهنگ اسلامى و شرف قرآنى خود ايستاده است; ديگر دوباره به هيچ قيمت; به خواب يا رختخواب نخواهد رفت. و چه بدبخت است صدّام; كه در برابر سنّت الهى ايستاده است و عرض خود مى برد و زحمت ما مى دارد. بيچاره تقصيرى هم ندارد; مسلمانان نيست تا بداند كه ما مسلمانان طبق قرآن فرهنگمان; فرهنگ جهاد است و به فرموده ى رهبر عاليقدرمان:   ما، مرد جنگيم.

اشتراک نشریات رایگان

سامانه پاسخگویی