يكسونگرى

دوره ششم، شماره نه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه : يكسونگرى

نويسنده : هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر : مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-7743221

تيراژ: 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

قطع: جیبی

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بى ترديد آنان كه يك بعدى مى انديشند افرادى ناقصند كه همه ى وجودشان در يك سوخلاصه مى شود، و از خواست ها و نيازهاى گوناگون انسان بى خبرند، آنان همه ى واقعيات زندگى را براساس يك ضابطه مى شناسند و تنها به يك جانب مى نگرند.

يكسو نگران دو دسته اند:

1 - آنان كه تنها يك انگيزه را عامل جنبش و تحرّك انسان در روابط فردى و اجتماعى مى دانند.

2 - گروهى كه انگيزه هاى گوناگونى را مى شناسند ولى تنها «ابر انگيزه» يا «ابر انگيزه ها»يى را فرمانده و عامل مى پندارند، و معتقدند انسان ها به نيروى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بى امان آن «انگيزه» يا «انگيزه ها»ى حاكم به فعّاليّت هاى گوناگون مى پردازند.

ما در اين جا بر سر آن نيستيم كه اين دو دسته را با ويژگى هايش بررسى كنيم و نيز نمى خواهيم تحقيق كنيم كه آيا يكسونگران جزء اين دسته اند يا آن ديگر... بلكه مى خواهيم نارسائى ها و سستى هاى بنيادى اين طرز فكر را برشمريم.

تاريخ را ورق مى زنيم، سرگذشت سياه يكسونگران را مطالعه مى كنيم و درمى يابيم كه در هر عصر و زمانى «يك بعد انديشى» و «يكسونگرى» به گونه اى خاص خودنمائى كرده است.

در عصر «سعدى» شاعر و سخنور شيراز، معيار شخصيّت بر اساس تسلّط بر ادبيات بود، در آن زمان، ارزش، سودمندى، والائى شخصيّت از آن كسى بود كه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

در علم نحو و ادبيات استادى آگاه و ژرفكاوى استوار بوده باشد، تكامل انسانها را نيز با همين قاعده در سايه ى دانايى و توانايى بر همين فن ارزيابى مى كردند، و به همين جهت مردم با سختيهاى زمان، و عواقب سوء پيروزى بيگانگان بر دين و و چاره جويى براى فقراء خاك نشين و دهها مسائل ضرورى ديگر بيگانه بودند.

آرى آنگاه كه مرضى در جامعه، عمومى باشد مردم از درك آن بيمارى عاجزند و مى پندارند در جامعه يى سالم زندگى مى كنند.

يكسونگرى در مكتب ماركس

بالاترين بحران بيمارى يكسونگرى را بايد در مكتب اقتصادى ماركس ديد. در انديشه ى ماركس و پيروانش

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نيروى توليد زير بناى همه ى مسائل سياسى حقوقى، پديده هاى فكرى و دينى، و... است. ما در اين مقال نمى خواهيم به بررسى نتايج اقتصادى مكتب ماركس در جومع زير سلطه ى اين مكتب بپردازيم و فعلاً به اين موضوع كارى نداريم كه در كشورهاى كمونيستى حتى اقتصاد افراد جامعه هم ايده آل نيست و فقط سرمايه داران كوچكتر از بين رفته اند و سرمايه دار بزرگترى كه همان حزب حاكم است با سرنيزه بر مردم حكومت مى كند و همه چيز جامعه را در اختيار دارد ما فقط مى پرسيم كه بفرض اگر جامعه اى براساس اقتصادى سالم به وجود آيد و افراد به حقوق اقتصادى خود برسند ديگرى نيازى نخواهند داشت؟ آيا در چنين جامعه اى ديگر مردم گمشده اى ندارند؟ و آيا ديگر سخنى از كجا آمدن، براى چه آمدن، به كجا رفتن

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

كه پرسش مردم است، بر زبان نخواهد بود؟

بى ترديد مكتب اقتصادى ماركس با جهان بينى غلطى كه دارد نمى تواند همه ى جوانب و ابعاد انسان را در برگيرد، چرا كه در اين مكتب همه ى هستى در چهارچوب «ماده» محصور مى شود و از ابعاد روحى و معنوى و خواستهاى ژرف درون آدمى خبرى نيست. از ديدگاه ماركس و پيروانش انسان ابزار توليدى است در رديف داس و چكش و آچار!

البته اين مكتب نخستين و واپسين مكتبى نيست كه تحولات جهان را تنها با يك معيار و يك ضابطه به تحليل مى برد و خشم ها و محبتها، جذبه ها وگريزها، همزيستى ها و تضادها، تقديرها و تنقيدها و دگرگونيهاى تاريخ انسان را در واپسين تحليل به يك سو و يك جهت پايان مى بخشيد... مى بينيم «فرويد» نيز با

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مكتبى ديگر، مكتبى ننگين و هولناك يكسره در دام ابر انگيزه ى ديگرى گرفتار مى شوتد، و جهان بشرى را فقط از يك زاويه - غريزه ى جنسى - مى نگرد... او با نگاهى جستجوگر به دنبال رويدادها، تلاش ها، گريزها و گرايش ها مى رود تا مگر رد پايى از يك عامل جنسى بيابد و تفسير گرانه واقعه را به توجيه برد.

فرويد معتقد است كه همه ى عقده ها و احساس كمبودها واكنشى واكنشى از واپس زدگى نياز جنسى است در صورتيكه مى دانيم انسان مجموعه اى است از غرائز و انگيزه ها كه هر يك در زندگى و ساختمان شخصيت آدمى نقش مؤثرى دارد و براى كاوش نيازهاى انسان و پاسخ درست به آن تأمين سعادت همه جانبه ى فرد و اجتماع نمى توان هيچيك را ناديده گرفت.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نژادپرستى

نژادپرستى گونه ى ديگرى از «يكسونگرى» است كه در آن نژاد يا ملّت خاصى را «برترين» مى دانند و ملل ديگر را پست و ناچيز مى شمرند.

قوم يهود خود را «قوم خدا» مى ناميدند و ساير مردم را بنده و حيوان خويش مى دانستند و هرگونه رفتارى را با ديگر اقوام براى خود جايز مى پنداشتند(1)و حتى تورات تحريف شده اشان نيز بر جنايات و قتل عامهاى بى رحمانه ى آنان در سرزمينهاى ديگران گواهى

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- «اليهود بين الدين و التاريخ»، تأليف دكتر صابر عبدالرحمن طعيمه، چاپ مصر، ص 550 و صفحات ديگر و به كتاب «صهيونيزم در فلسطين»، تأليف صبرى جريس، ترجمه منوچهر فكرى ارشاد نيز مراجعه شود.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى دهد(1).

«هيتلر» رهبر آلمان نازى نيز يكى از رهبران يكسونگر و خطرناك نژادپرست بود كه «نژاد ژرمن» را برترين نژاد و حكومت و سرورى را تنها شايسته ى اين نژاد مى دانست و مى دانيم كه در راه اين عقيده چه جنگ خانمانسوزى را بر بشريّت تحميل نمود و در پايان نيز نه تنها نژاد «ژرمن» و سرزمين اين نژاد - آلمان - را به برترى و پيروزى نرسانيد بلكه باعث تجزيه ى آلمان به دوكشور شرقى و غربى، و باعث شكست وسرافكندگى نژاد مورد پرستش خود شد.

هم اكنون نيز در برخى از كشورهاى غربى مسأله ى نژاد سياه يكى از مشكلات حل نشدنى است، زيرا در

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- تورات، سفر تثنيه، فصل 2، بند 34 - 32 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

برخى از ايالات و استانها سفيدپوستان به هيچوجه حاضر به همزيستى با سياهان نيستند و سياهپوستان در محروميت و فشار بسر مى برند و اين تبعيض و محرومّيت را بايد فقط به جهت رنگ پوست خود تحمّل كنند، در حالى كه هيچ عاقلى نمى تواند بپذيرد كه انسانى به جهت رنگ سفيدِ پوستش در رفاه و آسايش باشد و انسان ديگرى به جهت رنگ تيره ى پوست خود محروم بماند.

آرى نژاد تأثيرى در انسانيّت كسى ندارد و برترى از نظر نژاد خرافه اى بيش نيست. انسان با دانش و خرد و فضيلت است كه انسان است نه با رنگى روشن يا قدى موزون و بازويى زورمند.

* * *

اينك با نگاهى كوتاه به حوزه هاى اجتماعى معاصر

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خودمان، به توضيح يكسونگرى هايى كه در دور و بر خود مى بينيم مى پردازيم:

گروهى از مردم، از اسلام فقط عبادتهاى مرسوم در اين آيين را دريافته اند و بى آن كه به ارزشها و بايستهاى ديگر اسلام بينديشند و بپردازند يكباره همه ى جوانب دين را در سجاده و تسبيح خلاصه كرده اند.

ما منكر اين حقيقت نيستيم كه اعمال عبادى يكى از اركان اسلام است و به جاى خود وظيفه اى است عالى و شيرين و پر رمز و راز، امّا نه آن چنان كه ساير مسائل حياتى را ناديده بگيريم و كسب و كار و زن و فرزند و وظايف بزرگتر فردى و اجتماعى را وانهيم و همه ى نيرويمان را يكسره در عبادت به كار بريم و تكليف هاى ديگر را به بهانه هاى گوناگون به فراموشى بسپاريم و حتى يك صدم آنچه به سجاده و تسبيح مى انديشيم و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى گذرانيم مثلا به امر به معروف و نهى از منكر و «خودسازى» و «ديگرسازى» نپردازيم.

اين همان يكسونگرى غلط است كه انسان را از سوى ها و جانبهاى ديگر دور مى سازد.

گروهى ديگر «اصحاب طهارتند» كه طهارت و شست و شو را كه از سهل ترين احكام اسلام است تا سرحد وسواس رعايت مى كنند امّا از غيبت و دروغ و زشتى هاى ديگر واهمه و هراسى ندارند...

دسته اى ديگر دين را فقط به «پاكى دل» وابسته مى دانند و تلاش و فعّاليّت و كوششهاى علمى و عملى اسلامى را به كلّى غير لازم مى شمارند. اين درون گرايان براى فرار از هر مسئوليّت و وظيفه اى تنها دليلشان اين است كه «قلبت صاف باشد».

مثلا اگر به او بگويند شراب نخور مى گويد «اى بابا

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

دلت پاك باشد» و با همين جمله ى بى معنا شانه از بار انجام هر وظيفه اى خالى مى كند و خود را تبرئه شده نيز مى پندارد و خود را همراه با هزارها آلودگى و رذيلت اخلاقى پاكدل مى نامد و معتقد است اگر بيرونش آلوده و خرابست ولى باطنى دارد كه از پاكى و صفا آيينه را شرمنده مى سازد.

برخى نيز از دوستى حضرت اميرمؤمنان على(عليه السلام)و خاندان گرامى او دم مى زنند و با آن كه محبّت آن گراميان را زيربناى اسلام مى پندارند آداب و سنن اسلامى را در پناه اين محبّت ناديده مى گيرند و مى گويند محبّت داشته باش و هر كارى دلت مى خواهد بكن يا يك قطره اشك براى امام حسين(عليه السلام) بريز و ديگر از انجام گناه باكى نداشته باش.

اينان در حقيقت به معناى واقعى دوستى و محبّت

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پى نبرده اند، چرا كه هرگز يك دوست واقعى نبايد راهى را بپويد كه محبوبش نمى پسندد.

ما معترفيم كه دوستى و وابستگى قلبى به پيامبر و خاندان گرامى او از اوّلين وظايف هر مسلمان آگاه و موجب نجات انسان است اما نه چنان كه از اين دوستى سوءتعبير و سوءاستفاده شود و به دستاويز آن در انجام آداب و سنن اسلامى سستى ورزند و از گناهان باكى نداشته باشند.

امام باقر(عليه السلام) در حديثى طولانى فرمود:

«... هر كه فرمانبر خداست دوست ما و هر كه نافرمان خداست او دشمن ماست، جز با عمل و ترك حرام و گناه به ولايت ما دسترسى نيست(1)».

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- كافى، ج 2 /74 « مَنْ كانَ للهِ مُطيعاً فَهُوَلنَا وَلىٌّ وَ مَنْ كانَ ِللهِ عاصِياً فَهُوَ لَنا عَدُوٌّ وَ ماتُنالُ وَلايَتُنا اِلاّ بِالْعَمَلِ وَ الْوَرَعِ».

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فاجعه ى هولناكى كه امروزه بيش از هر چيز ديگر زندگى مردم را در كام خود فرو كشيده «زندگى ماشينى» است، به راستى در رابطه ى ماشين با اجتماع، انسان به مقياسى بسيار گسترده به ابزار و ماشين تبديل شده است، زندگى ماشينى ريشه ى پديده ها و روابط را در جامعه ى امروز در وسايل تكنيك توجيه مى كند.

انسان وجودى است با نيازهاى گوناگون ولى «ماشينيزم» او را بر آن مى دارد كه شكل و فرم ويژه يى از كار را براى خود بپذيرد، و با اين شكل كار به صورت تكرارى تا پايان عمر و آخرين نفس همچون گردونه اى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى گردد بى آن كه بتواند به نيازهاى ديگر خود برسد، انسانى چنين، ابزارى است در اختيار ماشين نه انسانى داراى خواستها و نيازهاى متفاوت است. مى كوشد براى خوردن و مى خورد براى كار كردن. مصرف براى توليد، توليد براى مصرف .

در جامعه اى كه «ماشينيزم» فرمانرواست افراد بى آن كه قدرت تفكّر داشته باشند به اسارت در مى آيند و از سازندگى باز مى ايستند، هر روز را همچون هزاران روز ديگر مى آغازند و به پايان مى برند در چنين جامعه اى به سرعت نظام صنعتى جانشين هرگونه تفكّرهاى مسلكى و ايدئولوژيكى انسان مى شود و افراد ناخودآگاه شكل مى گيرند و شخصيتشان رشد مى كند، تنها تفاوتى كه به چشم مى خورد ميزان پول و قدرت مصرف است در زندگى...

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

يك شكل لباس مى پوشند، يك جور ژست مى گيرند و تغيير شكل لباس و رفتار را تنها از وسايل ارتباط جمعى مى آموزند. ديگر خود، سازنده، متفكر، انديشمند و مبتكر نيستند.

معمولاً از يك نوع آزادى مصنوعى و ماشينى برخوردار و شادمانند و بى آن كه خود بدانند در همه ى شؤون زندگى پاى بند و اسير ماشينند.

براى نجات جامعه از اين گونه بيماريها بايد به همه ى ابعاد و جوانب وجود آدمى توجّه شود به هيچ گرفتن واقعيّات، انكار نيازهاى انسانى، نديده گرفتن انگيزه هاى مختلف و تنها به يك جانب نظر دوختن براستى يك نوع بيمارى است و متأسفانه زمانه ى ما به صورت بسيار گسترده اى به اين بيمارى مبتلاست، كدام بيمارى خطرناكتر از اين است كه در مجتمعى تنها پول

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

معيار روابط و زيربناى زندگى محسوب شود.

در چنين شرايطى همگان به جاى دريافت و درك درست نيازهاى اجتماع و همبستگى دينى و عاطفى و كوشش صميمانه و مرتبط براى ترقّى و بهزيستى و به جاى توجّه به افقهاى روشن فضيلت و گذشت و فداكارى و ديگر دوستى، تنها براى پركردن جيب و برخوردارى بيشتر از مواهب مادّى مى كوشند و مى دوند، پزشك بى توجّه به مسئوليت دينى و اجتماعى خود به سوداگرى سودجو تبديل مى شود، قاضى با اخذ رشوه هاى كلان به ساختن كاخ مى پردازد، تاجر به جاى آن كه با خريد و فروش اجناس مفيد تجارت كند فقط به آن مى انديشد كه كدام جنس بيشتر سود مى دهد، سرمايه دار باكى ندارد كه با تشكيل مراكز فساد و گمراه كردن يك مشت جوان ثروت بيندوزد،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

دانشجو به خاطر به چنگ آوردن پول تحصيل مى كند نه به خاطر خدمت.

در اين جامعه برترى ها، ارزشها و انحطاطها با ميزانى اين چنين پوچ سنجيده مى شود وجود شخص را در اجتماع، موجودىِ بانكى و ملكى او مشخّص مى سازد و ارزشهاى راستين و انسانى فراموش مى گردد و در گيرودار اين مسابقه ى پول اندوزى انديشه ها نازا و استعدادها عقيم مى ماند و نبوغها به هرز مى رود و هر چه پوچ تر و بى ارزش تر است روى آب مى آيد و سنگهاى قيمتى زير رسوب لايه هاى زيرين دفن مى شود.

 * * *

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نظر اسلام

اسلام برخلاف يكسونگران همه ى خواسته ها و نيازهاى جان و تن و دنيا و آخرت فرد و اجتماع را در نظر گرفته است.

از ديدگاه اسلام در صورتى مى توان سعادت بشر را تأمين كرد كه به همه ى ابعاد وجودى او توجّه شود، يعنى هم به نيازهاى غريزى او پاسخ مثبت و روشن داده شود و هم در عين حال ضوابطى در كار باشد كه زندگى فرد و اجتماع را بر مبنائى عادلانه كنترل كند و مآلاً انسانها همراه با برخوردارى از مواهب اين جهان به آسانى به سوى كمال معنوى خويش و زندگى جاودان جهان ديگر گام بردارند.

كدام قانون مى تواند وجود اسرارآميز آدمى را

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  22  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

در همه ى مراحل و از همه ى زوايا راهبر باشد جز قانونى كه خداى با انسانها با آگاهى كامل خود از ژرفاى وجود همه ى افراد، طرح ريزى و ارائه كرده باشد؟

اسلام قانون خداست، خدايى كه مى داند فردفرد انسانها در سراسر گيتى، در تمامى قرون و در شرايط مختلف زمان و مكان و محيط و آب و هوا و نژاد با چه مسائلى روبرو خواهند بود، خدايى كه از ضربان قلب هر جنبنده آگاه است و از نياز جنين در رحم تا مرده در گور بيش از خودِ نيازمند خبر دارد، خدايى كه امروز و فرداى هر كس را مى داند، خدايى كه امسال هر جامعه و سالهاى بعد هر جامعه را مى داند، خدايى كه با دانش بيكران خود خود همراه همه كس و داناى رازهاى نهفته و نگفته ى هر بنده است... آرى چنين قانونگزارى صلاحيّت ارائه ى قانونى هميشگى براى سعادت انسانها

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  23  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

را دارد و اسلام قانون اوست: فَاَقِمْ وَجْهَكَ لِلّدينِ حَنيفاً فِطْرَةَ اللهِ الَّتى فَطَرَ النّاسَ عَلَيْها(1)

«بدون انحراف به سوى دين (اسلام) روى آور، دينى فطرى كه خداوند انسانها را مطابق آن سرشتهاست».

اسلام جسم و روح بشر هر دو را در نظر مى گيرد و نيازهاى هر دو را مهم مى شمارد و پاسخ به نيازهاى روح و تكامل معنوى و دستيابى به سعادتهاى جاويدان اخروى را مهم تر و هدف اصلى مى داند.

اسلام به نيازهاى جسمى نيز توجّه دارد چرا كه اگر جسم نباشد روح نمى تواند به پيشرفت خود ادامه دهد، به حفظ بدن و بهداشت آن دستور مى دهد زيرا اگر بدن سالم نباشد روح از فعّاليّت باز مى ماند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى روم، آيه ى 30 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  24  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اسلام سركوبى غرايز و ناديده گرفتن آنها را كارى ناپسند مى داند، و پيروان خود را از رهبانيت و رياضت هاى باطل منع مى كند و براى پاسخ به همه ى غرايز راههاى صحيح و اصولى پيشنهاد مى نمايد تا از بى بند و بارى و آزادى بى حد و مرز و زيانبار آنها نيز جلوگيرى كرده باشد.

دستورات اسلام در مسائل اقتصادى، اجتماعى، سياسى، عبادى و... خود شاهد گويايى است كه اين دين پاك هيچ حكم لازمى را فروگذار نكرده است.

براى نيازهاى اقتصادى به كار و كوشش كشاورزى، آباد كردن زمينهاى باير، دام دارى، تجارت، حرفه و صنعت دستور داده، و از بيكارى و تنبلى مذمت فرموده است. و از سوى ديگر براى اعتدال بشر در كار و تحصيل مال و براى از بين بردن فاصله ى طبقاتى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  25  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

راههايى براى تعديل ثروت تعيين كرده و به پيروان خويش مى آموزد كه «كار و مال» وسيله است نه هدف، تا تنها به ثروت چشم ندوزند و از پرداخت حقوق شرعى خود شانه خالى نكنند.

اسلام هر نوع درآمدى را جايز نمى داند و از رباخوارى و مكيدن خون بى بضاعتان اكيداً نهى مى فرمايد و ربا را گناه بزرگ و مبارزه ى با خدا معرّفى مى كند.

اسلام به اقامه نماز دستور مى دهد تا مسلمان همواره رابطه اش را با خدا حفظ كند و در مادّيّات غرق نشود. به روزه گرفتن فرمان مى دهد تا به لذّت هاى تن خو نگيرد و اسير شكم نماند و روح و عقلش فرمانرواى تن باشد.

به دعا و عبادتهاى مستحب دستور مى دهد چرا كه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  26  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

دعا و راز و نياز با خدا غذاى روح است و جان را به فرازهاى قرب مى برد و از بندهاى زمين وامى رهاند و در مشكلات به مسلمان توان و شكيبايى مى بخشد، و در عين حال زياده روى در عبادات مستحبّى را كه به ساير وظايف لطمه وارد سازد ناپسند مى داند.

اسلام محبت و دوستى قلبى نسبت به خدا و پيامبر(صلى الله عليه وآله)و خاندان گرامى پيامبر و دوستان آنان و انزجار و تنفر از دشمنان خدا و پيامبر و خاندان پيامبر را لازم مى داند تا آنجا كه ايمان را همان «حب و بغض(1)» معرّفى مى كند و در عين حال براى آن گروهى نپندارند تنها دوستى بدون «عمل صالح» وسيله ى نجات است، پيروى از ساير دستورات دين را نيز دستور مى دهد و

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- وسائل الشيعه، ج 11، ص 440 - 435 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  27  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

براى دوستى آنگاه ارزش قائل است كه همراه با عمل و پيروى از فرمان خدا پيامبر و خاندان گرامى او مى باشد.

«قُلْ اِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللهَ فَاتَّبِعُونى(1)»

«اى پيامبر بگو اگر مدعى هستيد كه خدا را دوست مى داريد از من (و دين من) تبعيّت كنيد».

و نيز امام صادق(عليه السلام) به هنگام وفات مى فرمايد «اِنَّ شَفاعَتَنا لاتَنالُ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلوةِ(2)»; شفاعت ما به آن كه نماز را سبك شمارد نمى رسد.

* * *

آرى اسلام قانون كاملى است كه با نهاد انسان منطبق است و به همه ى جوانب و ابعاد وجود آدمى توجّه و در

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى آل عمران، آيه ى 31 .

2- وسائل الشيعه، ج 2، ص 16 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  28  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

همه ى زمينه ها دستورات كاملى دارد. به اميد آن كه ما مسلمانان نيز با توجه به حقيقت اين آيين پاك تنها به «يكسو» ننگريم و زندگى خود را بر اساس روش صحيحى كه اسلام بر ايمان خواسته است بنا كنيم.