قمار

يك بازى تخديرى

دوره ششم، شماره شش

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه : قمار يك بازى تخديرى

نويسنده : هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر : مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-7743221

تيراژ: 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

قطع: جیبی

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بازى هاى تخديرى و اهريمنى

چرا به جاى ورق و... به كتاب و مطالعه نپردازيم و به جاى ميز قمار، كنار ميز لابراتوار و آزمايشگاه ننشينيم؟

چرا به جاى بازى با نردو شطرنج، به حل معادلات رياضى و مسايل فكرى و علمى نينديشيم؟

چرا عوض نقشه كشى در برد و باخت و خالى كردن جيب حريف، نقشه كشى پيشرفت و پيروزى در مسايل حياتى را ترسيم نكنيم؟ و به كشف علل شكست و عقب ماندگى نپردازيم؟

چرا به جاى بازى هاى ناسودمند

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

به كارهاى سودمند نپردازيم. و راه صحيح و اصولى زيستن را نپيماييم؟

و چرا...؟

استعمار فكرى

ارزش انسان به نيروى فكرى اوست، هر چه فكر برتر و انديشه فراتر باشد، شخصيت انسانى ارزنده تر و مهمتر خواهد بود.

اگر انديشه و بينش از جامعه يى رخت بربندد، ديرى نمى پايد كه هستى آن جامعه نيز در خطر زوال و نابودى قرار مى گيرد، زيان هاى مالى زيانهاى ناچيزى است و از دست دادن ذخاير معنوى زيانى است كه هرگز نمى توان آن را با از دست دادن ثروت ها و زيان هاى مالى مقايسه كرد.

جامعه يى كه تنها ثروت را از دست داده ولى نيروى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تفكّر و انديشمندى را دارا باشد، بزودى مى تواند با به كار انداختن نيروها و انديشه ها زيان هاى مالى را جبران و شوكت و شكوه گذشته را بازيابد.

مغزهاى متفكّر و انديشمند، گرانبهاترين اندوخته ها و سرمايه هاى هر ملّت است، اگر انديشمندان نباشند هيچ اجتماعى روى رستگارى نمى بيند.

استعمارگران در هر زمان و موقّعيتى با لباس تازه يى رخنه مى كنند، در گذشته بيشتر به استعمار نظامى، سياسى و اقتصادى ملّتها مى پرداختند، و اكنون تلاش و كوشش سازمانهايشان بر آن است كه انديشه ى ملّتها را قبضه كنند، تا از آنان مردمى بسازند كه افكارشان كپيه ى خواسته هاى استعمارگران باشد و در مسير تمايلات و تلقينات آنان بينديشند و بدين ترتيب بردگان و واقعى مصرف كنندگان سرگرم و سر به زيرى باشند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بهترين گواه آنچه گفتيم وضع آشفته ى ملّتهاى جهان سوم و به ويژه ملل تحت نفوذ غرب است. و مى بينيم كه عيّاشى، سكس، شكم پرستى، شهوترانى. و سرگرميهاى تخديرى در اين گونه ملّتها رواجى سرسام آور دارد. و مهمترين مسايلى كه به آن مى انديشند همين هاست.

و اينها همه ره آوردى است كه دستهاى استعمار سخاوتمندانه به ايشان تقديم كرده است. و در سايه ى شوم همين درخت فساد است كه فرصتها و نيروهاى فكرى و بدنى آنان بيهوده از دست مى رود، و در زبونى و عقب افتادگى خويش هر چه بيشتر فرو مى روند...

بازيهاى موسمى، تأسيس كلوپ ها و باشگاههاى غيرمفيد نيز نمودارى از همين وضع پريشان و اسف بار است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى بينيم كه چگونه اين برنامه هاى مبتذل و سرگرميهاى تخديرى را در سطح جهان رواج مى دهند، و چه با اهميّت تلقى و با آب و تاب دنبال مى كنند; و در اين رهگذر چه زيان هايى كه دامنگير ملّتها نمى شود، و چه نيروها و فرصتهايى كه ضايع نمى گردد...

نقشه ها را به گونه يى طرح كرده اند كه در ذهن جوان، آن اندازه كه ورزش و مسابقات ورزشى اهميّت دارد، مسائل علمى و مسابقات در زمينه هاى دانش اهميت نداشته باشد، و اصولاً جوانان را به مسيرى بكشانند كه به ورزش و مسابقات ورزشى به صورت يك هدف بنگرند نه يك وسيله، و در رژيم طاغوتى گذشته شاهد بوديم كه عموماً ارج و احترام و شهرتى كه يك قهرمان ورزشى داشت، هرگز براى يك استاد و دانشمند قائل نبودند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اينها همه براى آنست كه ملّتها كمتر بينديشيد و يا هرگز فرصت انديشيدن نداشته باشند، و نتوانند پيرامون مشكلات زندگى و عوامل آن و مسايل حياتى ديگرى كه در سرنوشتشان مؤثر است دقّت كنند، و مغز خويش را براى درمان و چاره ى آن به كار گيرند...

آرى، خطرناكترين نوع استعمار، استعمار فكرى است... در اين گونه استعمار افكار و نيروى دماغى جامعه را تخدير مى كند، و افراد را بى اراده بار مى آورند، و ملّتى كه بدين گونه استعمار مبتلا باشد بردهوار براى دشمنان خويش كار مى كند، و كوركورانه در راه تحصيل منافع و مقاصد شوم استعمارگر مى كوشد.

قمار يك بازى تخديرى است.

از بازيهايى كه با عنوان فريبنده ى ورزش فكرى بر

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مفاسد آن سرپوش گذاشته، و در سطحى جهانى به توسعه ى آن پرداخته اند، قمار است. اگر آمار دقيقى در دست بود، مى ديديم كه چه نيروهاى ارزنده يى بيهوده در اين راه تلف مى شود، و فرصتهايى در خلال اين وقت گذرانيها از دست مى رود.

وقتها و فرصتهاى پرارزشى كه در كشورهاى عقب افتاده و زير سلطه ى استعمار در كلوپها و سرميزهاى قمار نابود مى شود. و ميزان زيانهاى اين سرگرميهاى تخديرى را آنگاه به خوبى درمى يابيم كه بينديشيم اگر اين فرصتها و نيروهاى فكرى به جاى آنكه تباه شود، صرف مطالعه و يا تمرين و آزمايش در علوم و يا كار و صنعت مى شد چه بهره هايى بزرگى به بار مى آورد.

با بررسى زندگى مردان بزرگ به روشنى درمى يابيم

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

كه پيروزى هاى خود را مرهون آن بوده اند; كه وقت را بيهوده از دست نمى دادند، تا آنجا كه در زندان نيز بيكار نمى ماندند، و از فراغت و فرصت حداكثر استفاده را مى بردند، و حتى برخى از آثار بزرگ خويش را در همين گونه فرصتها تأليف و تنظيم كرده اند.

«شهيد اول، جمال الدين مكى» فقيه بزرگوار و مجاهد عاليقدر شيعه كه در سال 734 هجرى متولد، و در سال 786 هجرى شهيد گرديد.

اين بزرگ مرد تأليفات گرانمايه يى دارد كه از آن جمله كتاب «لمعة الدمشقيّه»يكى از بهترين كتابهاى درسى فقه شيعه است، و كتاب «لمعه» را شهيد در زندان تأليف كرد و اصولاً موفقيت اين دانشمند به خاطر آن بود كه قدر عمر خويش را مى شناخت، و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى كوشيد تا وقت به بيهوده از دست ندهد(1).

در تاريخ از اين گونه كوشش هاى سازنده و بهره بردارى از فراغتها - حتى در زندانها - بسيار ديده مى شود.

بنابراين دستاويز سرگرمى جز دامى براى ربودن و از بين بردن وقتها نيست و بسيارى از چيزهايى كه به عنوان سرگرمى معرّفى مى شوند نه تنها براى رشد فكرى سودمند نيستند، بلكه زيان هاى بسيارى دارند كه از آن جمله اند: زيانهاى اقتصادى، از دست رفتن فرصتها و انديشه ها، خدمت به استعمار و استثمار، عملى ساختن آرمانهاى دشمنان كه ناخودآگاه افكار را در جهت منافع خود سوق مى دهند و نيروى درست

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- مقدمه ى بحار، ج 1، ص 122 و روضات الجنات، ج 7، ص 10 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

انديشيدن را از ملّتها مى ربايند، و زمينه را براى هدفهاى شوم خويش آماده مى سازند.

ارزش فكر از ديدگاه اسلام

اگر منصفانه داورى كنيم، درمى يابيم كه چرا اسلام اين همه انديشه و انديشيدن را ارج مى نهد، زيرا تنها در پرتو درست انديشيدن و با عملى ساختن انديشه هاى درست است كه مى توان به فرازهاى عالى پيشرفت هاى مادّى و معنوى دست يافت; مسلماً ملتهاى پيشرفته در سايه ى افكار انديشمندان خويش مدارج تعالى و ترقّى را پيموده اند، حتى مقرّبان درگاه خدا و مردان الهى نيز با ژرف انديشى و با معرفت حاصل از تفكر عميق به مقامات بلند معنوى، و به قلّه هاى نورانى قرب و پاكى رسيده اند. پيامبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله)مى فرمايد:

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

يك ساعت انديشيدن از يك سال عبادت برتر است(1).

با توجّه به ارزش انديشه و نقش حسّاس آن در سرنوشت فرد و اجتماع است كه اسلام هر كارى را كه موجب تخدير فكر و اتلاف وقت باشد ناپسند مى داند، و به همين منظور و مصالح ديگر، اسلام با «لهو و لعب» مبارزه مى كند.

قمار از بازيهايى است كه در قرآن صريحاًنكوهش شده، و خداوند به روشنى عواقب شوم و خطرناك اين بازى اهريمنى را بيان فرموده است:

«يا اَيُّهَاالَّذينَ آمَنُوا اِنَّماَ الْخَمْرُ وَاْلمَيْسِرُ وَاْلاَنْصابُ وَ اْلاَزْلامُ رِجسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُون.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- بحار، ج 71، ص 327 - 326 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اِنَّما يُريدُ الشَّيطانُ أَنْ يوُقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِي الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِوَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللهِ وَ عَنِ الصَّلوةِ فَهَلْ اَنْتُمْ مُنْتَهُونَ(1)»

«اى كسانى كه ايمان آورده ايد! همانا «شراب» و «قمار» و «بتها» و «ازلام(2)» پليد و از كارهاى شيطان است، از آنها دورى كنيد تا رستگار شويد.

شيطان مى خواهد با شراب و قمار ميان شما بغض و دشمنى بيفكند، و شما را از ياد خدا و از نماز بازدارد، آيا شما از اين پليديها دست بردار هستيد؟

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى مائده، آيه ى 91 - 90 .

1- اعراب قبل از اسلام، برخى از اموال مشترك را به وسيله ى (ازلام) يعنى چوبه هاى تير تقسيم مى كردند و اين تقسيم عادلانه نبود و در اسلام ممنوع گرديد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

در اين آيه علاوه بر آن كه قمار، پليد و زشت، و همسنگ دو گناه بزرگ - شراب و بت پرستى - ياد شده، به دو نكته نيز اشاره شده است كه در ذيل توضيح مى دهيم:

1 - قمار عامل تفرقه و دشمنى است، اگر دقت كنيم درمى يابيم كه در هر «باخت» براى بازنده حسرت و تأثّر و در نتيجه بغض و نفرتى نسبت به برنده وجود دارد و در هر «برد» براى برنده شوق و حرصى جهت چپاول بيشتر بازنده و مآلاً بى اعتنائى به حقوق ديگران به وجود مى آيد، و اينها همه مؤثرترين وسيله ايست كه مى تواند دوستيها و همبستگى ها را نابود سازد، و به جاى آن نفاق و بغض و كينه قرار دهد.

چه بسيار اتّفاق افتاده كه دوستان صميمى و ياران ديرين در پايان قمار با نفرت و دشمنى از هم جدا

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شده اند، و حتى گاهى به جنگ و ستيز و ضرب و قتل يكديگر نيز دست يازيده اند. نشريه ى «انجمن امور همگانى نيويورك» كه خود سند مدون گوشه يى از فاجعه هاى اجتماعى غرب و انحطاط روزافزون فرهنگ و تمدّن غربى است، مى نويسد:

«در شهركى از نيوانگلاند، يك نفر سرب كار كه زندگيش از همه بهتر بود، به يك رشته بازيهاى سنگين «پوكر» گرفتار شد، و براى جبران باخته هاى خود همچنان به بازى ادامه داد تا سرانجام در اثر بدهى و سهل انگارى شغل كاملا پيشرفته ى خود را از دست داد، او به يكى از دوستانش گفت: نمى توانم خودم را نگهدارم، بايد انتقام خود را بگيرم(1).

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- نشريه ى امور همگانىThe Public Affairs Committeeص1.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خشم و نفرت حاصل از قمار، در زندگى خصوصى قمارباز نيز اثرات شومى دارد; اختلافات خانوادگى، طلاق و جدايى ميان زن و شوهر، و از هم پاشيدگى كانون خانواده، خطراتى است كه همواره زندگى قمار باز را تهديد مى كند.

2 - قمارباز با گرفتار شدن به اين بازى پليد، خدا را از ياد مى برد، و مى دانيم كه در اسلام توجّه به خدا و به ياد او بودن اساس دين و پايه ى همه سعادتهاست و به راستى نيز همچنان كه قرآن مى فرمايد: «تنها ياد خدا آرامش بخش دلهاست(1)».

توجّه به خدا و ياد «او» استوارترين پناهگاه و پشتوانه ى انسان در برابر مشكلات است، و مى بينيم كه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى رعد، آيه ى 28 .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

انسانهاى مضطرب و بى خبر از خدا، با همه ى وسائل مادّى خود را بى پناه مى بينند، و گاه براى نجات از پريشانى ها به انتحار و خودكشى نيز پناه مى برند، و به همين جهت جنون و خودكشى و اضطراب و هيجانهاى عصبى در قماربازان بسيار است، تا آن جا كه مى توان قمار را دشمن خطرناك آرامش ناميد.

نشريه ى «انجمن امور همگانى نيويورك» مى نويسد: «ناظر صحنه هايى بوده ايم كه زنى مرتعش و رنگ پريده، ساعتها در برابر يكى از ماشينهاى قمار ايستاده، و يا مردى با قيافه ى گرفته و عبوس دسته ى اين دستگاه را مى چرخاند چنان كه گويى چرخهاى متحرّك، او را به خواب مصنوعى فرو برده است(1)».

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - نشريه انجمن امور همگانى، ص 14 - 9 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

يك قمارباز به خبرنگار «نيويورك تايمز» گفت: «من چنان در اين سوراخ گير كرده بودم كه مى بايست يا بيرون آيم، يا خودكشى كنم(1)».

زيانهاى فردى و اجتماعى قمار

زيانهاى قمار بسيار است، و ما در ذيل به بعضى از پى آمدهاى قمار و زيانهاى اجتماعى و مالى آن كه در نشريه ى «انجمن امور همگانى» بررسى شده است اشاره مى كنيم، البته در اين نشريه محيط آمريكا در نظر گرفته شده، ولى بررسى آن براى همه ملّتها مفيد است.

اين نشريه مى نويسد:

«يكى از كارمندان شهر لوس آنجلس، در مدت يك سال بيش از 50 هزار دلار از صندوق شهردارى بالا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- نشريه انجمن امور همگانى، ص 14 - 9 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

كشيد تا بدهى هاى (لاتارى) خود را با آن بپردازد.

در نيويورك سيتى، يك كارگر لنگرگاه كه در بازى روزانه ى نرد (بازى در بندر) مرتّب شركت مى كرد، مقدار زيادى باخت و ناچار از يك كلاهبردار وام بده، وام گرفت، سپس براى پرداخت وام آنها، به دله دزدى از كالاهاى بندر پرداخت، و يكى از كارگرانى را كه مسؤول نگهبانى كالاها بودند، به سرقت متّهم ساخت.

تعدادى بى شمارى از اين قبيل حوادث محنت بار در زندگى افراد رخ داده است كه سرچشمه ى همه ى آنها قمار بوده است.

تأثير قمار بر روى زندگى ملّى ما بسيار زيانبار شده است، قمار يك مشكل اجتماعى بسيار سختى ايجاد كرده است. مشكلى كه هم اكنون در حال رشد و افزايش است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تخمين زده اند: مجموع مبلغى كه هم اكنون ساليانه صرف قمار مى شود پنجاه بيليون دلار، يا بيشتر است. وقتى در نظر بگيريد كه سرتاسر ملّت ما (منظور آمريكاست) سالانه فقط حدود 25 بيليون دلار صرف امور درمانى مى كند مى توانيد جوانب و ابعاد واقعى قمار را در ايالات متّحده امروز مشاهده كنيد.

مى گويند از بيليونها دلارى كه در جلسات قمار ريخته مى شود نه تا ده بيليون آن به جيب دايركنندگان حرفه يى مى ريزد، بنابراين تنها سود اين افراد حرفه يى خيلى بيشتر از پنج بيليون دلارى است كه سالانه صرف هر گونه تحقيق و تعليم و تربيت خصوصى مى شود، و نيز، بسيار بيشتر از مبلغى است كه به كليه ى فعّاليّتهاى دينى و رفاه اجتماعى اختصاص يافته است....

ترديدى نيست كه قمار يك اثر تخريبى روى حيات

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  22  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خانوادگى دارد... «پترسون» پژوهشگر سابق F.B.I.قمار را يكى از علل اساسى اختلاس مأموران و مستخدمان شغلى مى داند، (علت ديگر زندگى افراطى است).

سيلوانس دوئل DUVALLSYLVANUS كه در مشكله ى قمار به تحقيق پرداخته مى گويد: ( - گاهى خانواده هاى فقير و متوسط خيال مى كنند تنها راه رهايى از قيود زندگى ذلّت بار، زدن جك پوت (نوعى بازى پوكر) است، براى اين قبيل خانواده ها اين بيمارى مضاعف مى شود، كوشش براى «برد» نه تنها معمولا اين خانواده ها را در تنگدستى بيشتر غرق مى كند، بلكه غالباً فرصتهاى مناسبى را هم كه براى اصلاح شرايط زندگى پيش آمده از دست مى دهند، از قبيل فعّاليّت يكنواخت و متّحد، تكميل تخصصهاى شغلى،... و ديگر كارها).

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  23  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

Lycurgus - stroakeyjrاستاد در يكى از مدارس «سن پول» مى گويد: (به طور كلّى قمارباز معتاد، به عنوان يك گريز يا تلافى و جبران براى مشكلات شخصى خويش و... به قمار نگاه مى كند،... قمار باز عصبى درصدد آن است كه درانداختن يك ورق، يا گرداندن يك چرخ راه حلّى براى همه ى مشكلات خويش پيدا كند، مشكلات از اين راه به ندرت حل مى شود، بلكه در واقع چند برابر مى گردد...).

...در 1783 «جرج واشنگتن» در مورد قمار بررسى تحليلى كرد و به آن نتيجه رسيد كه بسيار دقيق و از نظر روانى بسيار معتبر است: (قمار مايه ى ويرانى بسيارى از خانواده هاى آبرومند و محترم، و سبب از دست دادن شرف و حيثيّت، و علّت خودكشى است، قمار براى همه كسانى كه جزءِ اين دسته ها درآمده اند يكسان

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  24  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فريبنده است، قمارباز برنده همچنان به برد ادامه مى دهد تا گرفتار شكست شود، بازنده هم به اميد جبران بدشانسى گذشته... به باخت ادامه مى دهد تا همه چيز خود را ببازد، عدّه ى كمى هستند كه از قمار چيزى به دست مى آورند، و هزارها تن زيان مى بينند).

قمار اجبارى

«... چرا يك پيشهور ماهر كه مى تواند دست مزد خوبى بگيرد، شغل و خانواده ى خود را ناديده مى گيرد تا همچنان پيوسته در قمار فرو رود؟... يا يك فروشنده شغل خود را رها مى كند تا بعداز ظهرها را در قمارخانه ها يا محلّ مسابقات بگذراند؟

شايد اين طور به نظر بيايد كه اين قبيل سرگرميها در آغاز هيچ گونه خطرى ندارد، امّا خطر روزافزون اين

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  25  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

است كه همين ها شخص را غالباً به بدهى ها و سپس به قمار اجبارى مى كشاند و ترك آن براى معتادان به همان اندازه دشوار است كه ترك اعتياد به الكل و مواد مخدّر!»

«قمار اجبارى به صورت مشكلى بسيار خطرناك و تهديدآميز درآمده است، مردان و زنانى كه در چنگال اين الزام گرفتارند، پريشانى و نوميدى را خوب مى شناسند....

گوينده ى اين سخن از معتادان به قمار خوب آگاهى و وقوف دارد، او خود يك قمارباز اضطرارى شده بود كه سرانجام خود را از اين فشار شديد و سوق دهنده رهايى بخشيد».

«قمار را متخصصان پزشكى، خود معتادان فقط يك عمل خلاف اخلاق يا زشت نمى دانند، بلكه قمار

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  26  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اضطرارى فعلاً يك بيمارى و علامت براى مشكلات بسيار شديد عاطفى شمرده مى شود».

«قماربازان معتاد، در يك گواهى شخصى غالباً اعتياد خود را به سرطان تشبيه كرده و آن را يك «بيمارى» و «خود فرساينده» ناميده اند، و مى گويند: ما و همكارانمان گويى درصدد نابود كردن خويش برآمده ايم(1)».

***

قمار از نظر فقه اسلامى

با توجه به آنچه گذشت، لازم است «قمار» را از نظر فقه اسلام نيز مورد بررسى قرار دهيم:

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- نقل ازنشريه ى انجمن امورهمگانى نيويورك،ص 16 الى 1.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  27  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

حرمت قمار در اسلام، بنا به تصريح قرآن و روايات بسيار، قطعى و مسلّم است و در اين مورد همه ى فقيها متفقند و اصولاً حرمت قمار از «ضروريّات» دين به شمار مى رود، يعنى منكر آن از دين اسلام و جماعت مسلمين بيرون است(1).

قماربازى، ياددادن و يادگرفتن آن، كمك به قمار باز در كارهاى قمار، خريد و فروش و ساختن آلات قمار، نشستن در مجلس قمار، همه حرام و گناه است و حتى در اسلام، از سلام دادن به قمار باز نهى شده است(2).

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- مصباح الفقاهه، ج 1، ص 368 - مكاسب مرحوم شيخ انصارى، چاپ تبريز، ص 47، مسأله 15 .

2- مفتاح الكرامه، ج 2، ص 56 - تذكره، ج 1، ص 582، وسائل، ج12، ص 243-237-119 - خصال، باب اثنى عشر، شماره ى 9و...

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  28  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

براى آن كه موارد قمار و بازيهاى حرام را بهتر بشناسيم به تقسيم زير توجه كنيد:

1 - بازى با وسايل مخصوص قمار همراه با شرط بندى و برد و باخت.

2 - بازى با وسايل مخصوص قمار، ولى بدون شرط بندى و برد و باخت.

3 - بازى با وسايلى غير از وسايل مخصوص قمار، ولى همراه با شرط بندى و برد و باخت.

4 - بازى بدون وسايل قمار و بدون شرط بندى و برد و باخت.

نوع اوّل از نظر همه ى علماى اسلام(شيعه و سنّى) حرام است.

نوع دوّم از نظر همه ى علماى شيعه و برخى از عالمان سنّى حرام است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  29  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نوع سوّم از نظر همه ى علماى شيعه و بيشتر علماى سنّى حرام است(1).

بايد توجه داشت اسلام آنچه را به زيان فرد و اجتماع باشد حرام مى داند، و با هر آنچه بر جسم و روح و اخلاق و اقتصاد سالم و تلاش و فعّاليّت اصيل و اساسى لطمه وارد آورد مبارزه مى كند، و براى ريشه كن ساختن فساد همه ى راههاى نفوذ آن را مى بندد، و هرگونه گرايش بدان را هر چند جزئى و ناچيز باشد محكوم مى كند.

اسلام همانطور كه براى پيشگيرى از اعتياد به الكل و مفاسد ميخوارگى حتى نوشيدن يك قطره شراب را

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-مصباح الفقاهه، ص 374 - 368 - منهاج الصالحين، ج 2، ص7، مسأله ى 19 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  30  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

حرام كرده است، براى نابود ساختن قمار و مفاسد آن نيز همه ى راههايى را كه بدان منتهى مى شود بسته است، و حتّى ساختن و خريد و فروش آلات قمار و نشستن در مجالس قمار را اجازه نمى دهد. تا افكار مسلمانان از گرايش به اين مفسده ى خطرناك مصون بماند، و هرگز مسلمانى به اين كار نزديك نشود.

اساساً در اسلام، هرگونه تصرّف در اموال ديگران، كه به گونه ى تجارت و دادوستد درست و حلال انجام نگيرد، باطل و حرام است.

قرآن مى فرمايد:

«يا اَيُّهاَالَّذينَ آمَنُوا لاتَأْكُلُوا اَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْباطِلِ اِلاّ أَنْ تَكوُنَ تجارَةً عَنْ تَراض مِنْكُمْ(1)»

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى نساء، آيه ى 29 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  31  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

«اى كسانى كه ايمان آورده ايد اموال يكديگر را به باطل (همچون ربا و قمار) نخوريد، مگر آن كه به صورت داد و ستد صحيح و با رضايت طرفين باشد».

در مورد نوع چهارم، يعنى «بازى بدون وسايل قمار و بدون پول و شرط بندى» بايد دانست: در اسلام، هر نوع سرگرمى سودمند و سالم كه باعث رشد و يا وسيله ى تفريح درست و تجديد نيروى جان و تن باشد، و انسان را براى نبرد با مشكلات زندگى و رويدادهاى ناگوار، و نيز براى نظام جنگ و جهاد ورزيده و آماده سازد جايز و پسنديده است و اين موضوع در بحث «تفريحات سالم» جداگانه و گسترده بيان شده است.

امّا بازيهاى بيهوده و بى ثمر كه موجب ركود و عقب ماندگى است، نه سود مادّى همگانى دارد و نه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  32  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

معنوى، از ديدگاه اسلام كار خوبى به شمار نمى رود، چرا كه در آن اتلاف وقت و نيرو هست و رشد و سلامت و نتايج مثبت نيست.

قرآن در توصيف مؤمنان مى فرمايد:

«وَالَّذينَ هُمْ عَنِ الَّلغْوِ مُعْرِضُونَ(1)».

(مؤمنان) كسانى هستند كه از لغو و بيهوده روگردانند.

اگر بازيهاى بيهوده و بى فايده موجب شادى و غفلت مفرطى شود كه انسان را از خدا بى خبر و لاابالى سازد، حكم قمار را دارد(2)،و از نظر اسلام ممنوع و حرام

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى مؤمنون، آيه 3.

2- مكاسب مرحوم شيخ انصارى، ص 54، مسأله ى 20 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  33  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

است: كُلُّ ما اَلْهى عَنْ ذِكْرِاللهِ فُهُوَ مِنَ الْمَيْسِرِ(1).

***

چگونه با قمار مبارزه كنيم؟

مبارزه با اين بيمارى به دو گونه ممكن است:

الف - پيشگيرى.

بهترين راه پيشگيرى همان است كه اسلام دستور مى دهد، اسلام نخست با صراحت قمار را كارى زشت و پليد و حرام معرّفى مى كند، و سپس همه ى راههائى را كه ممكن است به اين بيمارى بيانجامد به روى پيروان خويش مى بندد; ساختن و خريد و فروش وسايل قمار، و ياد گرفتن و ياددادن آن همه در اسلام

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- وسائل، ج 12، ص 235 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  34  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ممنوع است(1)و حتى اجازه نمى دهد مسلمان در مجلسى كه قمار يا گناه ديگرى در آن مى كنند شركت كند(2).و از سوى ديگر با قانون «امر به معروف و نهى از منكر» همه ى افراد را موظّف مى سازد كه از گناهان جلوگيرى كنند، و اين خود مؤثّرترين راه مبارزه با هرگونه فساد و گناه است.

براى پيشگيرى از اين بيمارى چند راه پيشنهاد مى كنيم:

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- اَلْقِمارُ حَرامٌ تَعَلُّمُهُ وَ اسْتِعْمالُهُ و الْكَسْبُ بِه وَ حَتّى لَعْبُ الِصّبْيانِ بِالْجَوْزِ وَ الْخاتَم -تذكره، ج 1، ص 582 .

2-لايَنْبَغى لِلْمُؤْمِنِ اَنْ يَجْلِسَ مَجْلِساً يُعْصَى اللهُ فيه وَ لايَقْدِرُ عَلى تَغْييرِه - كافى،ج 2،ص 374، يعنى: سزاوار نيست مؤمن در مجلسى كه در آن معصيت خدا مى شود بنشيند، در صورتى كه قدرت بر تغيير آن ندارد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  35  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

1 - توجّه دادن جامعه به مبانى اخلاقى و بالابردن سطح ايمان و عقيده ى آنهاست، كه اين اوّلين و بهترين راه پيشگيرى است.

2 - مبارزه ى شديد و پى گير با عوامل گسترش قمار و كلوپها و مراكز آن است، و براى اين منظور بايد مراكزى را كه براى قمار با نامهاى فريبنده تشكيل مى دهند از بين برد، و افراد متخلّف را مجازات كرد، و نبايد مبارزه را تنها به مراكزى كه به طور قاچاق براى قمار تشكيل مى شود محدود نمود، بلكه بايد مبازره همه جانبه و عمومى باشد، و هيچ كلوپ و مركزى را به عذر رسمى بودن نبايد باقى گذاشت.

3 - بايد از بيكاريها، هرزگيها، و عيّاشيها كه خود از عوامل توسعه ى انحراف اخلاقى و گرايش به قمار است نيز جلوگيرى كرد، و مردم را به جاى آن كه به

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  36  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بخت و شانس و... فكر كنند، به مسايل سازنده و تلاشهاى اصيل دعوت نمود.

ب - درمان

براى درمان مبتلايان به قمار و براى نجات معتادان به آن راههاى زير را پيشنهاد مى كنيم:

1 - بهتر است شخص معتاد و آلوده ى به قمار، در ساعتهاى فراغت به سرگرميهاى سودمندى همچون كتاب خوانى، انجام كارهاى دستى، ورزشهاى سالم، شركت در جلسات علمى و اجتماعى و انجمن هاى دينى و... بپردازد و با ادامه ى آنها خود را به سرگرميهاى سودمند عادت دهد. زيرا روانشناسان معتقدند براى مبارزه با هر عادت زشتى بايد عادت تازه يى جايگزين آن شود.

2 - آلوده شدگان بايد از معاشرت با افراد آلوده به

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  37  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ويژه قماربازان حرفه يى بپرهيزند، و دوستان سالم و شايسته يى براى معاشرت خويش انتخاب كنند.

3 - در صورت لزوم، اگر نجات از محيط و معاشرين آلوده ممكن نشد بايد «هجرت» كرد، در شرايطى كه ايمان و عقيده و معنويت در خطرى حتمى قرار گيرد.

اسلام براى بهتر و سالمتر زيستن، فرار از محيط آلوده را لازم مى داند.

4 - بايد زيانهاى گوناگون قمار را يادآورى كرده، و در اين راه بر دانشمندان و نويسندگان و گويندگان است كه آلوده شدگان را راهنمايى كنند.

5 - پدران و مادران بايد فرزندان خود را از شركت در مجالس قمار، بازدارند، و با مراقبتى پى گير همراه با مهربانى و خوشرويى آنان را به كارهاى ديگر علاقمند سازند، و خود نيز هرگز قمار نكنند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  38  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

«وقتى والدين قمار مى كنند، كودكان نيز به اين كار وادار و تشويق مى شوند، ممكن است پدر و مادر بكوشند تا فرزند را قانع كنند كه او چنين نكند، اما اگر فرزندان ناظر قماربازى پدر و مادر باشند در اين كار موفّق نخواهند شد(1)».

6 - همسران در پاى بند ساختن شريك زندگى خود به خانه و زندگى، و جلوگيرى از اين گونه هوسرانى ها و سرگرميهاى شيطانى مسئوليت بيشترى دارند و مى توانند نقش مؤثّرى ايفا كنند.

7 - از مهمترين راههاى جلوگيرى از قمار و هر گناه ديگر، آگاه ساختن گناهكار به عواقب وخيم آن گناه و توجّه دادن او برعذاب و مجازاتى است كه پس از مرگ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- نشريه انجمن امور همگانى، ص 13.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  39  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و در دنياى ديگر دامن گير او خواهد شد.

قمار خود گناه بزرگى است و اموالى كه از اين راه به دست آيد مال قمارباز نيست، و هرگونه تصرّف او در آن اموال حرام و گناه ديگرى محسوب مى شود، و هر گناه خود گناه ديگرى برمى انگيزد. نتيجه آن كه قمارباز در انجام فرمانهاى الهى و ساير دستورات دين نيز لاابالى مى شود، و بدين ترتيب روزاروز بر جرم و گناه خويش مى افزايد و بدبختى و عذاب بزرگترى براى آخرت خويش به بار مى آورد.

«وَ مَنْ جاءِ بِالسَّيِّئَة فَكُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فى النّارِ هَلْ تُجْزَوْنَ اِلاّما كُنْتُمْ تَعْمَلوُنَ(1)»;

و آنان كه گناه ورزند بارويهاى خود در آتش سرنگون شوند، آيا جز آنچه كرده ايد پاداشى مى گيرد؟

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى نمل،آيه ى 90 .

اشتراک نشریات رایگان

سامانه پاسخگویی