بى پناهى عصرحاضر و پناهگاه راستين

دوره پنجم، شماره یک

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه: بى پناهى عصر حاضر و پناهگاه راستين

نويسنده : هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر : مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-7743221

تيراژ: 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

قطع جیبی

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

* از آغاز قرن بيستم تاكنون بيش از يك ميليار نفر دست به خودكشى زده اند و جوانان بيشتر از ديگران خودكشى مى كنند(1).

* يك چهارم مردم اسكانديناوى، يك سوم فرانسوى، دو پنجم مردم شوروى و يك دوم آمريكايى گرفتار مرض بيخوابى (در اثرنگرانى) هستند.(2)

* تلفات نظامى آمريكا در ميدانهاى جنگ جهانى دوم سيصدهزار نظامى بود، ولى در همان مدت، دو

____________________

1- اطلاعات هفتگى 9/8/1348 .

2- دانشمند 1/9/1349.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ميليون آمريكايى بر اثر بيمارى قلبى تلف شدند كه نيمى از اين رقم به سبب نگرانى بوده است.(1)

* در آلمان روزانه يك ميليون قرص خواب آور مصرف مى شود!(2)

جهان متمدّن و انسان قرن فضا نيز با بيمارى نگرانى دست بگريبانست، اين بلاى نوين و بيمارى قرن، دامنگير بسيارى از آدمها شده و همه را به نابودى تهديد مى كند.

توسعه ى نگرانى و دلهره كه ره آورد زندگى خشك ماشينى و معلول تمدّن مادّى غرب است، آن چنان صاحب نظران را بيمناك ساخته است كه آن را بزرگ ترين بيمارى قرن نام نهاده اند.

_____________________

1- آئين زندگى، ص 57 .

2- اطلاعات بانوان 31/2/1348.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نگرانى(ام الامراض) و سرچشمه ى تمام يا اغلب بيمارى هاى روحى و جسمى مى باشد. سوءِ هاضمه، زخم معده، زخم اثناعشر، سرطان، ناراحتى هاى قلبى، بى خوابى، سردرد، فلج، ورم و درد مفاصل رماتيسم و... حتى درد دندان و كرم خوردگى آن و يك سوم از امراض جلدى، ناشى از نگرانى و دل واپسى و هيجانات روحى است(1).

دكتر الكسيس كارل مى گويد: براى مبارزه با بيمارى «آبله» در نيويورك كه تنها هشت نفر بدان مبتلا شده و دو نفر تلفات داده بود، همه ى نيروها بسيج شده در خانه ها را مى زدند و مردم را مايه كوبى مى كردند و متجاوز از دو هزار پزشك و پرستار بدون استراحت، شبانه روز كار

_____________________

1 - كليدهاى خوش بختى، ص 263.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى كردند و علاوه بر بيمارستان ها، مراكز آتش نشانى، كلانترى ها، حتى كارخانجات، همه جا انبوه جمعيّت، پشت سر هم در نوبت ايستاده بودند تا مايه كوبى شوند، ولى با آن كه بيمارى نگرانى ده هزار بار بيش از آبله تلفات به بار آورده است و بزودى يك دهم ساكنين فعلى نيويورك را از پاى درخواهد آورد، كسى براى مبارزه با آن برنخاسته و در مدّت عمرم حتى يك بار در خانه مرا براى مايه كوبى بر ضدّ اين بيمارى خطرناك به صدا در نياورده اند(1)!

نگرانى لازمه زندگى است؟!

چون در زندگى، پديده هاى برابر هم و متضاد وجود داشته و دارد: نيش و نوش، زشت و زيبا، روشنايى و

_____________________

1 - آئين زندگى، ص 46 - 47.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تاريكى و... پس اضطراب و نگرانى تا حدّى لازمه ى زندگانى بشر است و فقدان آن (به اصطلاح بى خيالى محض و بى غم بودن!) از نظر روانشناسى نوعى بيمارى روانى و نشانه ى جنونى موسوم به «پسى كوپاتى» است(1).

در اين عصر، با پشت كردن جوامع صنعتى به دين و معنويت، موجبات نگرانى و دلهره در زندگى، زيادتر از هر دوره و زمان ديگر به چشم مى خورد; احساس تنهائى و هضم شدن و از دست دادن اصالت هاى انسانى در روند پيشرفت هاى صرفاً صنعتى و احساس بى پناهى و بردگى ناخواسته در برابر غول ماشينيزم، وحشت و اضطراب از آينده ى مجهول و تاريك، دلهره از عدم موفقيّت در شؤون گوناگون زندگى: در تحصيل، شغل و نحوه ى كار،

_____________________

1 - آن سوى چهره ها، ص 35.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

انتخاب همسر و زندگى مشترك و نحوه ى سلوك و زندگى خانوادگى، وضعيت تحصيل و تربيت فرزندان و آينده ى آنان و...

بنابراين، در عصرى كه دلهره در ذات آن نهفته است خواه ناخواه، مبارزه با نيش ها، زشتى ها و تاريكى هاى زندگى از طريق صحيح و راه اصولى بايد صورت گيرد تا زندگى سالم و سعادتمندانه هر فرد تضمين گردد. و ما بايد اين راه اساسى و نحوه ى غلبه و تسلّط بر نگرانى ها را بياموزيم و آنها را مهار كنيم و از روشنايى، زيبايى و گلهاى زندگى بهره مند گرديم.

نياز به ايمان و معنويّت

زندگى، درياى پر تلاطم و مواجى است كه هر آن خطر غرق شدن در آن، انسان را تهديد مى كند امّا هر فرد،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ناچار است كه از اين درياى ژرف بگذرد و براى غرق نشدن ناگزير بايد وسيله يى داشته باشد كه خود را روى آب نگهدارد و اين جز با داشتن كشتى مجهز يا آشنايى كامل و صحيح به شنا و تلاش و تكاپو در آموختن راه صحيح زندگى و غلبه بر مشكلات امكان پذير نيست تا انسان را با آرامش خاطر به كرانه ى آمال برساند.

امام هفتم شيعيان(عليه السلام) به هشام مى فرمايد: لقمان حكيم به پسر خود گفت:

دنيا درياى ژرفى است كه: انسان هاى زيادى در آن غرق شده اند، تقوى و پرهيزگارى كشتى توست آن كشتى كه پر از ايمان است. بادبان هاى آن، توكّل به خدا، نگهبان و پاسدارش عقل و فكر، راهنما و ناخدايش، علم و تدبير

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و سكان آن بردبارى و تحمّل است(1). كه در برابر فشار توفان و امواج سهمگين درياى زندگى خرد نمى گردد.

راستى هم جز با چنين نيرويى نمى توان از ژرفاى درياى پرتلاطم و پرخوف زندگى گذشت و از غرقاب نجات يافت. و بدون ايمان، تحمل و بردبارى، اراده ى محكم و توكل به قدرت و لطف پروردگار جهان در مبارزه با زندگى، نمى توان پيروز بود.

نگرانى، بلاى عالمگيرى كه روزانه بيش از نه هزار نفر بر اثر آن، دست به خودكشى مى زنند(2)نشان ورشكستگى تمدّن مادّى غرب و نمودار فقر اخلاقى و فضيلت در اجتماع امروز است. عقربه ايست نمودار

________________________

1 - اصول كافى، ج 1، ص 16.

2- اطلاعات 27/8/1347از آمار سازمان جهانى بهداشت .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نارسايى علوم و دانش مادّى در پاسخگويى به نيازمنديهاى بشر و بازگوكننده ى عجز و ناتوانى قوانين بشرى در حل مشكلات و اداره ى اجتماعات و رهبرى انسانها.

و گرنه چرا با پيشرفت علوم و تكنيك و فراهم شدن همه گونه وسايل رفاه و آسايش براى بشر و كام جويى و بهره گيرى از همه ى پديده ها، به جاى آن كه انسانها را شادكام تر و سعادتمندتر كند، فرسوده تر و بيمارتر و بدبخت كرده است، آسايش و آرامش سلب شده و جا به اضطراب و دلهره و نگرانيها داده است. اينجاست كه نسل نگران و سرگشته، به دنبال گمشده مى گردد و چون آن را - كه تنها در سايه ى ايمان است - نمى يابد، به الكل و افيون و قرص هاى مسكّن و خواب آور پناه مى برد يا سرانجام به دامن خودكشى پناه مى شود؟ چرا چنين

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

است؟ جواب روشن است: علوم مادّى تنها به جنبه ى جسمى و نيازمنديهاى مادّى انسان توجّه كرده ولى به بخش عمده ى عرصه ى وجود انسانى يعنى روح و نيازهاى روانى و معنوى او توجّه نكرده و آن را ناديده گرفته است. در نتيجه اين همه آشفتگى ها و نگرانى ها و نابسامانيها پديد آورده.

فقدان ايمان و نياز بسيار بشر به آن، آن چنان مهم است و نقش آن در زندگى انسانها آن قدر احساس مى شود كه بزرگ ترين روانشناس معاصر و دكتر طب و حقوق، استاد كرسى روان شناسى «پرفسور كارل يونگ» مى گويد:

بيمارى قرن ما، بيمارى مذهبى است. در اثر تكنولوژى و جمود تعاليم و كوته نظرى و تعصّب، بشر قرن بيستم لامذهب شده و سرگشته در جستجوى روح خود است و تا مذهبى نيابد آسايش ندارد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بى مذهبى لامحاله پوچى و بى معنا بودن زندگى را سبب مى شود و داشتن مذهب و آرمان به زندگى مفهوم و معنا مى بخشد. آن كس كه با شهامت در راه خودشناسى گام گذاشت، به خداشناسى مى رسد و در مرحله ى آخر به تكامل نفس و فرديّت خود واصل مى گردد(1).

بدون مذهب و ايمان حقيقى آرامش وجود نخواهد داشت. قرآن كريم در اين زمينه تعبير بسيار جالبى دارد.

هر كه از ياد خدا غفلت ورزد و از ايمان و دين روى برتابد، مسلماً زندگى او تنگ، رنج آور، دردآلود و ناگوار خواهد بود(2).

زندگى تنگ و توام با نگرانى، نتيجه ى بى ايمانى و

________________________

1- كيهان، شماره 8196، مصاحبه ى دكتر احمد اردوبادى با يونگ.

2 - سوره ى طه، آيه ى 125.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نداشتن قرارگاه فكرى و پناهگاه معنوى و بر اثر تنها كمبود بشر، در حيات فردى و اجتماعى، در اين قرن پر اضطراب است. براى رهايى از اين غرقاب هولناك و نجات از نگرانى ها ناگزير از پذيرش عقيده خالص مذهبى هستيم.

«دكتر گيلوردهاوزر» در كتاب «گذرنامه براى يك زندگانى نوين» مى نويسد:

ما در زندگى به اعتدال و ايمان احتياج داريم و من با ژ.ا. ليبمان G.A.Liebman بزرگ ترين فيلسوف عصر حاضر هم عقيده هستم آن جا كه مى گويد «دين و مذهب در زندگانى به انسان اطمينان و تكيه گاه روحى مى بخشد»(1).

_______________________

1 - نسل سرگردان، ص 76.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

قرآن كريم مى فرمايد: آگاه باشيد كه آرامش دلها و اطمينان خاطر تنها در سايه ى ياد خدا و ايمان است(11).

راستى چرا آرامش و سكون و اطمينان خاطر مخصوص مؤمنان و افراد خداشناس باشد و ديگران از اين نعمت بزرگ محروم بمانند؟

شما حساب كنيد كسى كه هميشه از يك قدرت بى پايان غيبى كمك مى گيرد و خود را وابسته به خداوند قادر، حكيم، دانا و مهربان مى داند و او را ياور و پناهگاه خويش مى پنداردو نيروى غيبى و معنوى او را پشتوانه ى خود مى داند و او را در هر حال ناظر و آگاه به كارهاى خويش محسوب مى كند وخواست واراده اش را در

______________________

1 - سوره ى رعد، آيه ى 28.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

سرنوشت خويش مؤثّر مى داند و طبق مصلحت خدا و با ياد او كارها را شروع مى كند و در انتظار پاداش و اجر دنيوى و اخروى خداوند بزرگ مى باشد، نبايد احساس آرامش و امنيّت كند؟

در مقابل، كسى كه براى خود قرارگاه فكرى و پناهگاه معنوى و مطمئن و آرمان مقدّسى ندارد و همانند پَر كاهى در فضايى بى پايان، دستخوش گردباد و توفان هاى حوادث است و هر لحظه به سويى مى گردد و سرگشته و حيران است; نبايد دستخوش اضطراب و نگرانى گردد؟! راستى كدام دسته سزاوار آرامش روحى و امنيت خاطر هستند؟

قرآن كريم جواب روشن و قاطعى مى دهد. آن جا كه در مقام مقايسه ى مشركين، كفار و مؤمنان مى فرمايد:

«كداميك از اين دو دسته سزاوار آرامش و امنيت

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

حقيقى هستند؟ آنان كه به خداوند گرويده و ايمان خود را به ستم و(شرك) نياميخته اند تنها براى آنان آسايش روحى است و هم آنها هدايت يافتگانند»(1).

با كمك اين پشتوانه ى معنوى يعنى ايمان، مى توان مشكلات را رفع و بر نگرانيها غلبه كرد. حتى آن را به عنوان مؤثّرترين داروها در معالجه ى روحى و جسمى بيماران بكار برد.

دكتر پول ارنست - آدولف P.E.Adolph متخصص جراحى عمومى و طب دانشگاه پنسيلوانيا مى نويسد:

«... مهمترين عامل شفاى مريض ويتامين ها، دارو، معدنيات و جراحى و... نيست بلكه اميد و ايمان مى باشد. من به اين نكته پى بردم كه از اين پس، بايد جسم

_____________________

1 - سوره ى انعام، آيه ى 83 - 82.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مريض را با بكار بردن وسايل طبى و جراحى و روح وى را با تقويت ايمانش نسبت به خدا معالجه كرد. ثابت شده است كه اگر ايمان و توسّل به خدا در معالجات منظور شود و از عوامل معالجه محسوب گردد، نتايج درخشانى بدست مى آيد»(1).

قدرت ايمان شگفت انگيز است و اى بسا افرادى كه در اثر نداشتن ايمان دچارنگرانى ها شده و نااميد و مأيوس به كام مرگ و انتحار فرورفته اند.

نيروى مقاومت مؤمن

مؤمن واقعى در سخت ترين لحظات و حسّاس ترين شرايط، در زير فشار كوههاى مصيبت و ناملايمات، خم به ابرو نمى آورد و بلكه با قدمهاى استوار به پيشواز

____________________

1 - اثبات وجود خدا، ص 249.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

حوادث و به جنگ مشكلات مى رود و با شكست و ناكامى مبارزه مى كند و پيروز مى گردد.

آيا براى اثبات معجزه ى ايمان مثالى زنده تر و گوياتر از اثرات ايمان و مذهب در مبارزه ى شگفت ملّت مسلمان ايران مى توان نشان داد؟...

ايمان پيشواى عظيم الشأن انقلاب و تكيه و توكّل او بر رحمت خداى جهان بود كه با وجود حبس و تبعيد و رنجها و مصيبت ها، نه تنها شكستى در او راه نيافت بلكه هر روز در مبارزه راسخ تر و سرسخت تر از روز پيش پايمردى كرد.

ايمان اسلامى اين بزرگ مرد و قاطبه ى ملّت مسلمان بود كه با دستهاى خالى توانست رژيمى را با ميلياردها دلار اسلحه و با برخوردارى از حمايت ابرقدرتها، از اريكه اوج قدرت به زير كشيد و طاغوت را سرافكنده و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

گريان و ذليل فرارى سازد....

آرى، براستى معجزه ى ايمان، مؤمن را چون كوه استوارى مى سازد كه هيچ سيل و توفان را ياراى درهم شكستن آن نيست.

ساختمانى را كه در بستر رودخانه و مسيل قرار دارد; به نظر آوريد. اگر بنيان آن سست باشد و با آجر گچ و مصالح معمولى بنا شود، در اندك زمانى با اولين حربه و هجوم سيل از بيخ و بن كنده مى شود و ديواره هايش فرو مى ريزد. ولى اگر پى و بنيانش محكم باشد و با بتون آرمه و سيمان و آهن، پايه ها و ديوارش را بنا كنيم، امواج خروشان سيل در آن مؤثر نيست و نمى تواند مقاومت آن را درهم بشكند. در نتيجه ساختمان محكم و پناهگاه مطمئنى خواهد بود.

قدرت مقاومت مردان با ايمان نيز، در برابر حوادث،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مشكلات و نگرانيها، به كوه تشبيه شده است «المؤمن كالجبل الراسخ لايحركه العواصف».

مؤمن روحى بزرگ و قلبى گسترده دارد، نگرانيها و حوادث نمى تواند او را هضم كند و يا همرنگ خود سازد با آن كه نگرانى همانند اسيدى است كه قطره قطره بر آهن ريخته و سرانجام آهن را سوراخ مى كند، و يا چون موريانه اى است كه جان انسانها را از داخل مى خورد و از پاى درمى آورد.

اما مؤمنان كه خود را با ابديت و بى نهايت پيوند داده اند و به خداى بزرگ و لطف و كمك بى پايانش اميدوارند، روحشان بزرگ و چنان چون اقيانوس است. و قطراتى كه از ابرهاى تيره و متراكم نگرانى مى چكد در برابر پهناى درياى تحمّل و صبر مؤمن شرمسار مى شود.

امام صادق(عليه السلام) فرمود:مؤمن از پاره هاى آهن محكمتر است; چون پاره هاى آهن در آتش تغيير مى يابد امّا مؤمن اگر كشته شود و دوباره زنده و باز كشته گردد، قلبش تغيير نمى يابد. و هماره ثابت و پايدار است.