شخصيت حضرت محمد(صلى الله عليه وآله)

پيش از بعثت

دوره سوم، شماره شش

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه : شخصيت حضرت محمد(صلى الله عليه وآله)پيش ازبعثت

نويسنده : هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر : مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-7743221

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

قطع : جیبی

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اصل «محاكات»(1)

روان شناسان معتقدند: محيط سازنده ى زير بناى شخصيت و طرز تفكر افراد است و اصل «هم رنگى و همآهنگى» آنان را به دنبال افكار و كردار اجتماع مى كشاند.

گر چه گروهى از آنان در اين مسأله افراطى شده اند و اين نظريه را يك «اصل كلى و همه جانبه» پنداشته اند و تمام پديده هاى اجتماعى را بدون استثناء با اين قانون تجزيه و تحليل مى كنند، ولى اصل تأثير «اجتماع» در

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-رهبران بزرگ و مسؤوليت هاى بزرگ تر، چاپ دوّم، ص 37 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

روحيه ى افراد قابل انكار نيست.

بنابراين، محيط تقوى و فضيلت، فرزندان را با تقوى و منظم تربيت مى كند و اجتماع فاسد و منحرف، نوعاً افراد را به پرتگاه فساد و انحراف مى كشاند، پس كسانى كه راه خود را از مسير اجتماع آلوده جدا مى كنند، انسانهاى عادى و معمولى نيستند.

محيط عربستان پيش از ظهور اسلام

جهان، به ويژه عربستان در درياى آشوب و جهل غرق بود و توده ى عرب در آتش فساد و خرافات مى سوخت، ابرهاى سياه جهالت، افق زندگى اعراب را تاريك ساخته بود و در روزگارى سياه به سر مى بردند، چه مالها كه به غارت نمى رفت و چه خونها كه به ناحق ريخته نمى شد!

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و از همه ننگين تر، مجسمه هاى بى جانى بود كه مورد پرستش آنها واقع مى شد(1)موهومات و اختلافات طبقاتى با شديدترين وضعى حكومت مى كرد. چيزى كه وجود نداشت، قانون و عدالت بود، توانگران بى عاطفه از دسترنج ديگران و خون دل يتيمان و بيوه زنان سيم و زر مى اندوختند و بزرگى و آقايى مى فروختند و طبقه ى رنجبر و زحمتكش را استثمار مى كردند.

برنامه ى آنان در كسب و تجارت، به اندازه يى نادرست بود كه در مقابل بدهى شوهر ناتوان، زن را مسؤول مى دانستند و در برابر طلبى كه از زن ناتوان و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- تاريخ تمدن ويل دورانت، كتاب چهارم، ترجمه ابوالقاسم پاينده، ج11، ص 1 تا10 - الدرة البيضاء فى شرح خطبة فاطمة الزهراء، ص 27 و 54 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

درمانده داشتند، شوهر او را بازداشت مى كردند(1).

عوض اين كه خود به كمال و تحصيل علوم بپردازند، به نياكان و كثرت افراد افتخار مى كردند و گاهى براى اين كه ثابت كنند عده ى آنان از قبيله ى ديگر بيشتر است، به گورستان مى رفتند و قبرها را مى شمردند و ضميمه مى كردند(2)!

شهوت رانى، مى گسارى و خون ريزى از كارهاى روزمرّه و پيش پا افتاده ى آنان بود(3).

«امرؤالقيس» شاعر معروف عرب. سرگذشت خود را با دختر عمويش «عنيزه» كه نمودارى از يك

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- دائرة المعارف فريد وجدى، ج 6، ص 250 .

2- مجمع البيان، ج 10، ص 534، چاپ جديد .

3- العصر الجاهلى - دكتر سوفى ضيف، چاپ پنجم مصر، ص 70 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

عشق بازى شيطانى و جنون آميز است با كمال بى شرمى در اشعارش شرح مى دهد(1).

و عجيب تر آن كه همان اشعار را جزو عالى ترين آثار ادبى در خانه ى كعبه مى آويختند!

اين دورنمايى از وضع عمومى و اخلاق و رفتار جامعه يى بود كه نور اسلام از افق تاريك آن ظاهر شد.

بديهى است كسى كه رنگ اين اجتماع را به خود نگيرد بلكه از آن رنج هم ببرد و به معارضه با آن برخيزد، شخصيتى عظيم و ملكوتى دارد كه شايسته ى رهبرى ملت ها و نجات آنان از نابسامانى ها مى باشد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- شرح المعلقّات السبع، تأليف الزوزنى، ص 3 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پيامبران سازنده ى محيط بودند نه پيرو آن

همه به سوى بتكده مى رفتند ولى محمد(صلى الله عليه وآله) با اين كه از كسى درسى فرا نگرفته بود(1)راه كوه «حرا» را در پيش مى گرفت و آنجا در مقابل قدرت و عظمت آفريدگار جهان خاكسار مى شد و او را مى پرستيد(2).

محمد(صلى الله عليه وآله)در پرتو عنايات خداوند از همان ابتدا، راه خود را تشخيص داد و بدون هيچ اضطراب و ترديد، روشهاى نادرست قوم خود را تقبيح كرد و برخلاف آن سنتهاى غلط، گام برداشت(3).

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى عنكبوت، آيه ى 48 .

2- بحارالانوار، ج 18، ص 280 .

3- بحارالانوار، ج 18، ص 281 - 277 و نهج البلاغه ى فيض الاسلام، ص 802 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

او نه تنها لحظه يى از عمر شريفش را به بت پرستى نگذراند بلكه از شنيدن نام آن ها هم بيزار بود. چنانكه در فصول پيش گفتيم:

هنگامى كه دوازده ساله بود و (بحيرا) او را به نام دو بت معروف «لات و عزّى» قسم داد، آن حضرت در غضب شد و گفت: من هيچ چيز را به اندازه ى اين دو دشمن ندارم(1).

عظمت و پاكى او زبانزد خاص عام بود، درستكارى و امانتش لقب «امين» به او بخشيد و همين صفت پسنديده موجب شد، خديجه كالاى تجارى خود را به او بسپرد.

اخلاق و رفتار محمد(صلى الله عليه وآله)با مردم به اندازه يى عالى و دلنشين بود كه همه مجذوبش مى شدند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- اعلام الورى، طبع نجف، ص 18 - 17 وبحار، ج 15، ص410 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

«عمار» مى گويد: پيش از بعثت، من و محمد شبانى مى كرديم، روزى به او پيشنهاد كردم: خوب است برويم در چراگاه «فخ»، محمد(صلى الله عليه وآله) اظهار موافقت كرد چون فردا شد و به آنجا رفتم، ديدم محمد(صلى الله عليه وآله) قبل از من به آنجا رفته است ولى گوسفندان خود را از چريدن باز مى دارد، پرسيدم چرا نمى گذارى گوسفندان بچرند؟

گفت چون به تو وعده داده بودم، ميل نداشتم پيش از تو گوسفندان من از اين مرتع استفاده كنند(1).

محمد(صلى الله عليه وآله)بدين ترتيب مسير ديگرى را طى مى كرد و شيفته ى سنن و عادات قومى نمى شد و تحت نظارت عامل غيبى به تكامل خود ادامه مى داد.

به همين جهت مردم نسبت به او احترام بيشترى

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- بحارالانوار، ج 16، ص 224 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

قائل بودند و در حل مشكلات به رأى و نظر او اهميّت زيادى مى دادند و از وى پيروى مى كردند.

نصب حجرالاسود و نظريه ى محمد(ص)

پيامبر اسلام 35 سال داشت كه قريش تصميم گرفتند كعبه يعنى خانه ى خدا را به وضع بهترى مرمّت كنند. و چون قبايل قريش همگى مى خواستند افتخار اين بناى مقدّس را داشته باشند، هر كدام قسمتى از ساختمان كعبه را به عهده گرفتند.

ابتدا «وليد» به خراب كردن خانه شروع كرد سپس ديگران او را كمك دادند تا پايه هايى كه ابراهيم خليل(عليه السلام)بنا كرده بود نمايان شد. آنگاه هر قبيله ساختمان قسمتى از خانه را به دست گرفت. موقعى كه بناى خانه به جايى رسيد كه بايد «حجرالاسود» در آنجا

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نصب شود، اختلاف شديدى ميان قبايل قريش رخ داد، زيرا هر دسته از آنان مايل بودند اين كار به دست آنها تمام شود و اين افتخار نصيب آنها گردد.

رفته رفته دامنه ى اختلاف بالا گرفت تا از هم جدا شدند و مهياى كارزار گرديدند، پسران «عبدالدار» كاسه ى بزرگى را پر از خون كردند و دستهاى خود را در آن فرو بردند و بدين ترتيب از يكديگر پيمان مرگ و كشته شدن گرفتند.

اين اختلاف وحشت زا چهار شب يا پنج شب به طول انجاميد، تااينكه «ابواميّه» كه سالخورده ترين افراد قريش بود گفت: پيشنهاد من اين است كه اولين شخصى كه از در مسجد وارد مى شود، او را در اين مسأله «داور» قرار دهيد و نظريه ى او را همگى بپذيريد تا مشكل حل شود.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

قريش پيشنهاد او را پذيرفتند و منتظر آن بودند كه چه كسى از در مسجد وارد مى شود، ناگهان پيامبر اسلام وارد شد، چشم آنان وقتى به او افتاد گفتند: اين امين است، اين محمد است ما به راى او راضى هستيم.

محمد(صلى الله عليه وآله) كه از جريان اطلاعى نداشت، وقتى از قضيه آگاه شد، گفت: جامه يى بياوريد قريش با اينكه از منظور آن حضرت بى اطلاع بودند فوراً جامه يى حاضر كردند، پيامبر آن را پهن كرد و «حجرالاسود» را در ميان آن گذارد و گفت: هر يك از قبايل يك طرف اين جامه را بگيرد تا همه در اين افتخار سهيم باشند قريش اطراف جامه را گرفتند و بالا بردند تا به جايى رسيد كه بايد حجرالاسود در آنجا نصب شود، آن وقت محمد(صلى الله عليه وآله)ديد اگر نصب آن را به ديگرى واگذارد اختلاف و نزاع در مى گيرد لذا شخصاً حجرالاسود را برداشت و در جاى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خود گذاشت و با اين تدبير عالى، اختلاف را به كلى رفع كرد(1).

اين قضيه به خوبى شخصيت عظيم اجتماعى محمد(صلى الله عليه وآله) را روشن مى كند و از طرفى، حسن تدبير و فكر صحيح او را كه غايله ى وحشتناكى را بدون خونريزى و نبرد، فيصل داد، آشكار مى كند.

و بدين ترتيب دانسته مى شود كه وى شايسته ى مقام پيامبرى و پرچمدارى انقلاب آسمانى و مقدّس بوده است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سيره ى ابن هشام، ج 1، ص 192 - 197، چاپ سال 1375 - بحارالانوار، ج 15، ص 337 و 412 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فهرست مطالب

اصل محاكات    …3

محيط عربستان پيش از ظهور اسلام    …4

پيامبران سازنده ى محيط بودند نه پيرو آن    …8

نصب حجرالاسود و نظريه ى محمد(صلى الله عليه وآله)   …11