مسأله ى شورا

درسهايى از اصول دين ، شماره بیست ویک

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه :مسأله شورا

نويسنده : هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر : مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-7743221

تيراژ: 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

قطع : جیبی

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مسلمانان، بى ترديد و با قاطعيّت برآنند كه : پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله)، معصوم و گفتار پاكش برابر با واقعيّت و خواست خدا است و اگر جز اين مى بود، خداوند پيروى بى چون و چرا از او را، فرمان نمى داد. پس فرمان او فرمان خداست و بر همه لازم است از او پيروى كنند.

اضافه بر پايه ى آيه هاى زير، در مى يابيم كه پيامبر- كه درود خدا براو - بر مردم، حقّ حاكميّت مى داشته و فرمان او بر نظر و رأى همه پيشى مى گرفته و دستورهاى او در امور اجتماعى و جز آن، واجب الاجراء مى بوده است:

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

1- اَلنَّبِىُّ اَوْلى بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ اَنْفُسِهِمْ(1)

پيامبر (صلى الله عليه وآله) نسبت به مؤمنان، از خودشان سزاوارتر است.

2- وَ ما كانَ لِمُؤْمِن وَ لامُؤْمِنَة اِذا قَضَى اللّهُ وَ رَسُولُهُ اَمْراً اَنْ يُكونَ لَهُمْ الْخِيَرَةُ مِنْ اَمْرِهِمْ(2)... و چون خدا و پيامبرش در امرى، فرمانى دهند، هيچ مرد و زنى را نشايد كه رأى خويش، برآن برگزينند.

انديشيدن به اين آيه و تفسير آن، آشكار مى سازد كه فرمان پيامبر در همه ى امور، - اگر چه امور شخصى باشد- نافذ است; چراكه آيه در زمينه يى فرود آمده كه از «احوال شخصيّه» است يعنى در مسأله ى ازدواج زيد

__________________

1- احزاب، آيه ى 6 .

2- احزاب، آيه ى 36 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و زينب.(1)

پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله)براى درهم كوبيدن يك سنّت جاهلى كه حاضر نبودند با غير اشراف و ثروتمندان ازدواج كنند; به زينب دستور داد به ازدواج زيد در آيد، غرور كاذب و نخوت بى جايى كه ميراث ايّام جاهليّت بود; نمى گذاشت كه زينب، زيد را به شوهرى برگزيند. اما اين آيه روشن ساخت كه حتّى در امور شخصى نيز بايد به فرمان پيامبر(صلى الله عليه وآله)گردن نهاد و زينب چنان كرد و راضى شد.(2)

3- فَلاوَرَبِّكَ لايُؤْمِنُونَ حَتّى يُحَكِّمُوكَ فيما شَجَرَ

___________________

1- معروف آن است كه زينب دخترى عموى پيامبر و از قريش بود اما زيد، غلامى بود كه به دست پيامبر آزادى يافت.

2- تفسير نورالثقلين، ج 4، ص 280 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بَيْنَهُمْ ثُمَّ لايَجِدوُا فى اَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمّا قَضَيْتَ وَ يُسَلِّموُا تَسْليماً.(1)

نه، سوگند به خداوند كه ايمان (اين دورويان)، ايمان راستينى نيست مگر تو را در آنچه ميانشان رخ داده است به داورى برگزينند و از آنچه تو حكم مى دهى، در دل احساس ناراحتى نيابند و كاملا فرمان برند.

آيا پيامبر، محكوم رأى اكثريّت است؟

برخى از اهل تسنّن مى گويند: رأى اكثريّت، در امور اجتماعى، حاكم است تا آنجا كه پيامبر خود بايد از آن پيروى كند!

با نگرشى ژرفتر در آيه هايى كه پيشتر گفته آمد،

___________________

1- سوره ى نساء، آيه ى 64.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بطلان اين نظر، آشكار است. اينك به وارسى دليل ها و گفته هاى آنها مى نشينيم و پاسخ مى گوييم:

استدلال آنان به آيه ى (159)از سوره ى آل عمران است.(1)

از رحمت خداست كه - چونين - نرم و گشاده رويى با ايشان; كه اگر جز اين مى بود و تو سخت و سنگين دل مى بودى از كنار تو مى پراكندند، از ايشان درگذر و برايشان رحمت بخواه و با آنان مشورت كن و آنگاه كه به كارى عزم كردى، برخدا توكّل كن- و انجام ده - خدا كسانى كه بر او توكّل دارند دوست مى دارد.

___________________

1- فَبِمارَحْمَة مَن اللّه لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْكُنْتَ فَظّاًغَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرلَهُمْ وَ شاوِرْ هُمْ فِى الاَْمْرِ فَاِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ اِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلينَ.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

در پاسخ، مى گوييم: در همين آيه شاهدى آشكار وجود دارد كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) محكوم به پيروى از رأى اكثريّت نيست; يعنى حقّ حاكميّت حتّى در امور اجتماعى نيز با پيامبر(صلى الله عليه وآله) است و آن گرامى وظيفه دارد پس از مشورت; نظر خود را عمل كند نه رأى سايرين را، چرا كه مى فرمايد:

« ... با آنان مشورت كن و آنگاه كه خود - به كارى - عزم كردى برخدا توكّل كن و انجام ده...»

و حال آن كه اگر نظر ديگران لازم الاجراء بود بايست چنين مى فرمود:

«... آنگاه كه رأى مردم بر چيزى قرار گرفت، تو هم همان را بپذير و انجام ده...»

ولى مى بينيم، از آيه چنين برنمى آيد.

به اضافه، در تاريخ نيز شواهدى بر خلاف نظر اهل

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تسنّن وجود دارد; از جمله در صلح حديبيّه.(1)

پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) به زيارت خانه ى خدا از مدينه خارج شد. نزديك مكّه، نماينده ى كافران قريش نزد آن بزرگ آمد و گفت: قريش برآنند كه نگذارند به مكّه درآيى. فرمود: ما به جنگ نيامده ايم و تنها به زيارت مى رويم.

پس از گفت و شنود بسيار، قريش بر آن شد كه صلح كند و پيامبر با شرايطى ويژه، تن در داد در حالى كه مسلمانان از اين صلح ناخشنود بودند و مى خواستند با زور به مكّه درآيند.(2)

_________________

1- چون اين صلح در محلى به نام حديبيه واقع شد به همين نام معروف شده است.

2- سيره ى ابن هشام، جلد3، از ص 321 به بعد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پيامبر به مسلمانان فرمود:

من بنده ى خداى و پيامبر او هستم. هرگز از امر خداوند سر نپيچيم او نيز مرا رها نمى كند(1).(2)

در اين جا پرسشى صادقانه رخ مى نمايد كه:

پس منظور از مشورت پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) با مردم چيست؟

مشاوره هاى آن گرامى تدبيرى بود كه بدينوسيله هم به نظر مردم احترام و ارج مى گذارد و هم عقل وانديشه ها را در راه پيشرفت اسلام به كار مى انداخت و نيز جلو قسمتى از كارشكنى هاى برخى از سران قوم گرفته مى شد زيرا همين اندازه كه طرف مشورت قرار

_________________

1و2- اَنَا عَبدُاللّهِ وَ رَسُولُهُ لَنْ اُخالِفَ اَمْرَهُ وَلَنْ يُضيعَنى. تاريخ طبرى، ج 3، ص 1546 طبع ليدن.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى گرفتند خود را در كارها سهيم مى ديدند و دست از كارشكنى بر مى داشتند امّا آن گرامى در اين نوع مشاوره هايى كه داشت هيچ گاه محكوم رأى اكثريّت قرار نمى گرفت. و اگر به رأى كسى يا گروهى توجه مى كرد در واقع همان نظر خود او نيز مى بوده است.

و در هيچ مدرك معتبرى نيامده است كه آن گرامى نظر اكثر را ملاك عمل خود قرار داده باشد.

آيا پس از پيامبر، شورايى تشكيل شد؟

ديديم و دانستيم و ثابت شد كه رأى پيامبر بر نظرهمه، حتى برنظر اكثريّت برترى دارد و از نظرهاى قطعى پيامبر(صلى الله عليه وآله)، گزينش حضرت على(عليه السلام) بود كه او را براى جانشينى خود در روز غدير و غير آن برگزيد و به مردم معرّفى كرد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پس، مشورت در تعيين جانشين، بعد از پيامبر(صلى الله عليه وآله)مخالفت آشكار با نظر خداوند و پيامبر اوست و به هيچ گونه ارزشمند نيست امّا، ما صرفنظر از اين واقعيّت، اينك مى خواهيم بدانيم كه آيا پس از پيامبر(صلى الله عليه وآله) اصولاً شورايى تشكيل شد و اگر شد، آيا «اكثريّت» تحقّق يافت يا نه؟

براى گشودن و نمودن اين مسأله، نخست، پاره هايى از تاريخ و قضيّه ى سقيفه ى بنى ساعده را، از ديدگاه مدارك مسلم، به تماشا مى نشينيم:

تاريخچه ى سقيفه

چون پيامبر(صلى الله عليه وآله)، چشم مهربان از جهان فروپوشيد، انصار در جايى به نام «سقيفه ى بنى ساعده» گرد آمدند و گفتند:

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پس از پيامبر، حكومت و ولايت را به سعدبن عباده، مى سپاريم. سعد بيمار بود اما در آن جمع حاضر شد و پس از سپاس خداى چنين گفت:

«...اى «انصار»! برترى شما را در اسلام هيچ گروه ديگر ندارد چرا كه پيامبر13 سال ميان قريش بود و ايشان را به ترك بت، و پرستش خداى يگانه خواند اما جز تنى چند، بدو ايمان نياوردند كه آنان هم چندان نمى توانستند از او و ايده ى او دفاع كنند و دين او را بزرگى بخشند تا آن كه خداوند شما رابه سعادتمندى برگزيد و ايمان به پيامبر و دين او را روزيتان فرمود و جانبدارى از او و دينش را به شما سپرد و شما همواره بر اين پيمان استوار بوديد تا او باخشنودى از شما، رحلت فرمود، اينك با تماميت تلاش بر آن باشيد كه در جانشينى او نوبت به ديگران نسپاريد كه حقّى است

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ويژه ى شما...»

انصار گفتند، سخنى به جا گفتى پس اينك تو بايد حكومت و جانشينى را بدست گيرى، و برخى گفتند: امّا اگر قريش به ستيزه برخيزند چه خواهيم كرد؟

گروهى ديگر پاسخ دادند كه: خواهيم گفت: شما اميرى از خود و ما نيز اميرى از خويش برمى گزينيم.

سعد گفت: اين نخستين ضربه و شكست!.

***

به عمر خبر بردند. از پى ابوبكر فرستاد. و او كه همراه با على(عليه السلام) در خانه ى پيامبر(صلى الله عليه وآله)، بود، پيام داد كه من اينجا گرفتار هستم. عمر دوباره پيغام فرستاد كه خبر تازه يى است، از بودن تو ناگزيريم.

ابوبكر از كنار پيكر نازنين پيامبر(صلى الله عليه وآله) كه على(عليه السلام)مشغول تجهيز آن بود - بيرون آمد. عمر به او گفت: مگر

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نمى دانى كه انصار در سقيفه گرد آمده اند تا سعد را به خلافت برگزينند؟

پس هر دو بى درنگ به آن جا شتافتند. ميان راه ابوعبيده جرّاح را ديدند. او را نيز با خود بردند... و به سقيفه درآمدند ابوبكر به سخن برخاست كه:

«سپاس خداى را و درود بر پيامبر او; خداوند پيامبر(صلى الله عليه وآله) را براى مردم فرستاد تا خداى يگانه را بپرستند كه آنها خدايان چند گانه را مى پرستيدند و مى پنداشتند كه آنان شافعند و سودى برايشان دارند و بر عرب گران مى آمد كه دين پدران واگذارند... پس خداوند نخستين مهاجران را اين برترى را داد كه به دين پيامبر(صلى الله عليه وآله) ايمان آورند و برسختيها با آن گرامى، شكيبايى ورزند، پس آنها بعد از وى به اين موضوع سزاوارترند. و شما اى انصار كسى برتريتان را در دين

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

انكار نمى كند، پس از مهاجرين كسى به پايه ى شما در نمى رسد پس ما فرمانروايانيم و شما وزيران و مشاوران; ما بى نظر شما كارى انجام نخواهيم داد...»

«حباب بن منذر» برخاست و گفت: اى انصار به هوش باشيد كه زمام امورتان را خود به كف داشته باشيد چرا كه مردم در پناه شمابودند و كسى را ياراى ستيزه با شما نيست! با يكديگر مخالفت نورزيد تا كار به تباهى نكشد. اينان امارت ما نمى پذيرند پس ما بايد اميرى از خويش داشته باشيم و اينان نيز از خويش.

عمر گفت: هرگز چنين نخواهد شد وعرب به حكومت شما تن در نمى دهد و گردن نمى نهد كه پيامبر از شما نبوده است.

حباب دوباره برخاست كه:

اى انصار! اختيارتان باخودتان باشد، به سخنان اين

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مرد و يارانش گوش ندهيد كه حق شما را به كلى تباه مى كند و اگر نگذاشتند، آنان را از اين شهر بيرون كنيد و رشته ى كار را به دست گيريد كه سوگند به خدا شما سزاوارتريد.

عمر: خدا تو را بكشد!

حباب: تو را بكشد!

ابوعبيده به ميانجى گرى برخاست كه:

اى انصار! شما نخستين گروه بوديد كه يارى كرديد و ايمان آورديد، پس اول كسى نيز نباشيد كه تغيير داده باشد.

در اينجا، بشيربن سعد برخاست وگفت:

اى انصار! سوگند به خدا، اگر ما در جهاد با مشركان برترى و در اين دين سابقه داريم، اما نظرى جز رضاى پروردگار نداريم...

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ابوبكر گفت: اينك; اين عمر و اين هم ابوعبيده جرّاح، با هريك مى خواهيد بيعت كنيد!

و آندو گفتند: نه، سوگند به خدا تو برترين مهاجرانى و در جايى كه تو باشى ما درخور اين مقام نيستيم، دستت را بده تا با تو بيعت كنيم...

و آنگاه تا عمر و ابوعبيده خواستند با ابوبكر بيعت كنند; بشيربن سعد - از انصار و از قبيله ى اوس(1)- برآنها پيشى گرفت و بيعت كرد...

افراد قبيله ى اوس چون ديدند كه بشير سدّ را شكست و قريش خود را سزاوارتر مى داند و خزرج نيز

__________________

1- اوس، و خزرج دو قبيله ى بزرگ و مهم مدينه بودند. كه با هم رقابت داشتند و همين رقابت سبب شد كه قبيله ى اوس در بيعت با ابى بكر عجله و شتاب كنند تا سعدبن عباده جلو نيفتد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى خواهد سعدبن عباده را امير كند، پس برخى به برخى گفتند:

به خداى اگر خزرج زمام امور را در دست گيرد، تا هميشه اين برترى سهم آنها خواهد بود پس برخيزيد و با ابوبكر بيعت كنيد!

در اين هنگام، عمر با سعدبن عباده دست بگريبان شد و به مردم گفت: او را بكشيد!... و سعد تا آخر عمر با ابوبكر بيعت نكرد.(1)(2).

_______________

1- البتّه افرادى كه بيعت نكردند، بسيار بودند مثل: بنى هاشم،عبّاس و فرزندانش،حباب بن منذر، سلمان فارسى،ابوذر،مقداد،عمّار،زبير، خزيمه، ابىّ بن كعب،فروه،خالد،براءبن عازبو...- فصول المهمّه، ص 45.

2- طبرى، ج 4، ص 1837 به بعد به اختصار.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

داورى كنيد!

با دليل هايى كه در زير برخواهيم شمرد، خواننده در خواهد يافت كه داستان سقيفه، نه تنها شوراى مسلمانان نبود بلكه دسيسه يى بود براى غصب حق خلافت حضرت على - كه درود خدا بر او - و رسيدن برخى به رياست:

1- عمر، به هنگام رفتن به سقيفه، تنها پى ابوبكر فرستاد و نه كس ديگر و ابوبكر با آن كه در خانه ى پيامبر(صلى الله عليه وآله)، بزرگان اصحاب و همراه با حضرت على(عليه السلام)بود، بى آن كه به هيچ كس اطّلاعى بدهد، بى سرو صدا مصيبت رحلت پيامبر(صلى الله عليه وآله) را فراموش كرد و پيكر پاك آن گرامى را واگذاشت و به سقيفه شتافت. اگر به راستى، نقشه يى چيده نشده بود، چرا ابوبكر به عمر نگفت ما بايد بنى هاشم و ياران پيامبر را خبر كنيم، اكنون واگذار

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تاجسد پيامبر را به خاك بسپاريم، آنگاه همه با هم به دنبال تعيين خليفه خواهيم رفت؟

آيا شورا چنين است كه سه تن به ميان يكى از قبايل شهر در آيند و ايشان راكه رأيشان بر رياست يك تن از خودشان است; با چرب زبانى، تهديد، و با ديگر راهها بفريبند و ميانشان اختلاف افكنند و با زور و بدزبانى، جريان را به سود خويش پايان دهند و معتمدين را نيز آگاه نكنند و آنگاه هر كس هم مخالفت ورزد او را بكوبند و بگويند:

با اجماع امّت و مصالح عالم اسلام سر ستيزه دارد، و او را اخلالگر معرّفى و خونش را حلال كنند و باهمين دستاويزها، اعدام يا تبعيد او را اعمال نمايند.

آيا هنگام مشورت در مسأله يى چنين عظيم و مهم، دست كم نبايد بزرگان اصحاب و بنى هاشم كه در رديف

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  22  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نخستين آنها اميرمؤمنان حضرت على(عليه السلام)قرار داشت;خبرشوند؟

2- سقيفه به ميدان فوتبال شباهت يافته بود كه بى اختيار برلبان، لبخنده ى درد مى آورد:

ابوبكر، پس از چرب زبانى ها و خويشتن ستايى ها به انصار مى گويد: اين عمر و اين نيز ابوعبيده، با هر كدام كه مى خواهيد بيعت كنيد، گويى هيچ جاى چون و چرا نيست كه يكى از اين دو بايد خليفه شوند و آن دو نيز كه درس خويش را از پيش خوانده اند; خلافت را چون توپ به خود ابوبكر پاس مى دهند و مى گويند تا تو هستى ما چكاره ايم؟

و اهل تسنّن، نام اين توپ بازى كودكانه را، اجماع و شوراى امت مى گذارند!

3- تصريح عمر به تشكيل نشدن «شورا»

چند سال پس از جريان سقيفه، عمر به هنگام

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  23  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خلافت خود بر منبر گفت:

« شنيده ام، كسى از شما گفته است اگر عمر بميرد، من با فلانى بيعت مى كنم كسى به اين گفته: اِنَّ بَيْعَةَ اَبى بكْر كانَتْ فَلْتةً...يعنى: بيعت با ابوبكر بى مشاوره و بى حساب بوده است مغرور نگردد.

درست است بيعت با ابوبكر ناگهانى، بى تفكّر و حساب ناشده بود اما خدا شرّ آن را نگاهداشت; ولى بين شما كسى مثل ابوبكر نيست تا سران قوم از او پيروى كنند»(1).

اگر واقعاً شورايى در كار بود و بزرگان و اصحاب پيامبر(صلى الله عليه وآله) با آزادى رأى داده بودند; بيعت با ابوبكر فلته و ناگهانى و بى حساب و بى مشورت ناميده نمى شد و به

_________________

1- طبرى، ج 4، ص 1820 - 1823 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  24  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اين عنوان مشهور نمى گرديد و شرّ و خطرى نداشت.

4- عمر مى گويد: «پس از پيامبر، على و زبير و ياران آنان با ما به مخالفت برخاستند و در خانه ى فاطمه گرد آمدند»;(1)مى پرسيم، اين مخالفت صريح را مى توان ناديده گرفت؟ به ويژه كه عمر خود به آن معترف است.

آيا اين است معناى اجماع؟

5- اگر مسأله ى خلافت مى بايست براساس مشورت، بنا گردد، بطور حتم پيامبر گرامى(صلى الله عليه وآله) پيش از رحلت، شكل و ويژگيهاى آن رابيان و يادست كم اشاره يى مى فرمود. آيا با معيارهاى خرد همراهست كه پيامبر(صلى الله عليه وآله)، احكام جزئى را بيان فرموده اما در زمينه ى مسأله يى چنين بزرگ، هيچ يادآورى نكرده باشد؟

_______________

1- طبرى، ج 4، ص 1822 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  25  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

چگونه حق على(عليه السلام) را عضب كردند؟

در جوامع بشرى برخى وجود دارند كه مى خواهند زمام امور را به هرگونه ممكن گردد، به دست گيرند و بر مردم حكومت كنند.

اينان، هماره در پى آنند تا در هر فرصتى به آرمان و هوس خويش دست يازند اگر چه در اين راه فرمان خدا و رسول پايمال گردد.

در تاريخ خلافت پيامبراسلام(صلى الله عليه وآله)، هر ذهن كاوشگر ردپايى چونين را مى تواند يافت.

و آنان كه در سقيفه فراهم آمدند و سنگ اسلام و اصلاح بر سينه زدند، از همين گروهند.

اينك دگرباره، پاره يى از وقايع همزمان بيمارى و رحلت پيامبر(صلى الله عليه وآله)را، مرور مى كنيم:

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  26  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

1- لشكر اسامه

پيامبر(صلى الله عليه وآله)در آخرين دمان حيات خويش در بستر بيمارى به اسامة بن زيد كه جوانى نوخاسته امّا پيراسته و شايسته بود فرمان داد تا به سپهسالارى لشكرى به جانب موته(1)حركت كند...

در سپاه او مهاجرين و انصار و ازجمله ابوبكر و عمر و ابوعبيده ى جراح و... ديگران بودند.

پيامبر(صلى الله عليه وآله)بسيار تأكيد مى فرمود كه حتماً اين جبهه را وا مگذارند، حتى اسامه پرسيد:

اجازه مى فرماييد ما باشيم تا خداوند شما را شفا عنايت فرمايد؟

فرمود: از شهر خارج شويد و با نام خدا حركت كنيد!

__________________

1- نزديك سرحدّات روم شرقى آن زمان.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  27  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ـ اگر بيرون روم و لشكر گسيل دارم و شما چنين بيمار باشيد; دلم نگران و ناراحت خواهد بود.

فرمود: حركت كن به پيروزى و عافيت!

اسامه - من خوش ندارم از مسافران از حال شما بپرسيم.

فرمود: آنچه فرمان دادم، همان كن!

و آنگاه بيهوش شد و چون به هوش آمد، فرمود:

خدا لعنت كند آن را كه از سپاه اسامه كناره گزيند و آن را ترك كند(1). امّا در عين حال ابوبكر و عمر لشكر اسامه را ترك گفتند و به مدينه بازگشتند!

_______________

1- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 21، چاپ 4 جلدى .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  28  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

3- مسأله ى قلم و دوات

پيامبر(صلى الله عليه وآله)، در آخرين روزهاى حيات در بستر بيمارى، فرمان داد تاصفحه يى و دواتى براى او بياورند و فرمود مى خواهم نوشته يى بنويسم كه پس از من گمراه نشويد.

اما برخى گفتند: هذيان مى گويد(1).

ابن عبّاس مى گويد:

در نخستين روزهاى خلافت عمر، بر او وارد شدم.

عمر پرسيد: هنوز او (على(عليه السلام)) خود را خليفه مى داند؟

- آرى

_________________

1- تاريخ طبرى، ج 4، ص 86 - صحيح مسلم، كتاب الوصيه، از قول عمرنقل شده است كه: او نسبت به پيامبر(صلى الله عليه وآله)گفت: غلب عليه الوجع.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  29  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

- آيا گمان مى برد كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) برخلافتش تصريح كرده است؟

- آرى، و بيشتر و صريح تر آن كه من خود از پدرم در اين مورد پرسيدم و او گفت: على(عليه السلام)راست مى گويد.

عمر گفت: پيامبر در حال بيمارى مى خواست به نام او تصريح كند، امّا من نگذاشتم(1).

از اين جمله آشكار مى گردد كه چه كسى در آن هنگام، به پيامبر نسبت نارواى هذيان داده بوده است.

آيا به راستى عمر از پيامبر(صلى الله عليه وآله)بهتر مى فهميد و مصالح امّت اسلام را خوبتر درمى يافت كه نگذاشت پيامبر(صلى الله عليه وآله)به نام على(عليه السلام) تصريح فرمايد.

سخن را بااين نتيجه به پايان مى بريم:

_________________

1- شرح نهج البلاغة ابن ابى الحديد، ج 2، ص 563 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  30  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آنان كه با دسيسه و فريب، بر مسند خلافت پيامبر(صلى الله عليه وآله) به ناحق تكيه زدند; از هنگام رحلت آن گرامى، بلكه از پيشتر، در نقشه هاى خليفه تراشى، عامل اصلى بودند واين، همه، نشانه هاى رياست خواهى و جاه طلبى است.

همين انگيزه ى رياست خواهى، باعث آمد كه اينان، خارهاى سر راه را برچينند چنان كه سعدبن عباده را كه با خلافت ابوبكر مخالف بود و بدو دست بيعت نسپرد، كشتند و گفتند كه «جن» او را كشت! و هم; مالك بن نويره كه از مردان بسيار با ايمان و چنان بود كه پيامبر در حقّ او مى فرمود: هر كه مى خواهد به مردى از اهل بهشت در نگرد، به چهره ى مالك نگاه كند - چون از پيامبر(صلى الله عليه وآله)شنيده بود كه خلافت از آن حضرت على(عليه السلام)است، پس از رحلت پيامبر، هنگامى كه به مدينه آمد و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  31  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شنيد و ديد كه خلافت را به ناحق غصب كرده اند; به مخالفت برخاست.

خالدبن وليد او را كشت و به ناموس او تجاوز كرد و هيچ گونه تنبيه و كيفرى از سوى خليفه نديد.

ديگر از پليدكاريهاى كه در راه استحكام رياست خواهى آنان انجام شد; غصب فدك را بايد نام برد.

فدك منطقه اى بود انباشته از باغستانهاى سرسبز و بسيار پر درآمد، و در تصرّف يگانه دختر گرامى پيامبر حضرت فاطمه - كه درود خدا برآن هر دوان -.

ابوبكر آن را بازستد و كارگران حضرت فاطمه(عليها السلام)را از آنجا بيرون رانده فاطمه(عليها السلام)با ابوبكر به بحث پرداخت و او را محكوم ساخت و ابوبكر سندى به آن گرامى داد كه فدك از آن اوست.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  32  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اما عمر، آن سند را گرفت و پاره كرد(1)بى آن كه هيچ توبيخى از سوى ابوبكر ببيند و اين خود مسأله يى است. و ابوبكر دگرباره، هرگز سندى به فاطمه(عليها السلام)نداد.

بارى، از آنچه گفته آمد جز اين برنمى آيد كه اينان مردمى رياست خواه و خويشتن دوست بودند و دنياى جوى، و در اين راه از هيچگونه جنايتى نيز رو نمى گردانيدند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سيره ى حلبيه، ج 3، ص 400 .

اشتراک نشریات رایگان

سامانه پاسخگویی