امير مؤمنان على(عليه السلام)

درسهايى از اصول دين، شماره بیست

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه: اميرمؤمنان على(عليه السلام)

نويسنده : هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر : مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-7743221

تيراژ: 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

قطع : جیبی

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

جانشين پيامبر(صلى الله عليه وآله)(1)

كتاب جهانى الغدير همّت بلند مجاهد فقيد، علاّمه ى شيخ عبدالحسين امينى - كه رحمت خدابراو باد - پيرامون حديث غدير، به وجود آمده است.

اين كتاب عظيم كه دستاورد يك عمر تلاش راستين آن بزرگ مرد است، در چندين جلد و به زبان عربى است و تا كنون 11 جلد از آن نشر يافته است.

زبان و بيان كتاب به استوارى كوه و به روانى آب تدوين يافته و محتواى آن چنان مستدل است كه به اذعان بزرگان و دانشمندان اهل سنّت، در طىّ آن حقّانيّت تشيّع، احياء شده است و يكباره تلقّى اهل سنّت از تشيّع را دگرگون ساخته و به تفاهم اين دو گروه مسلمان، خدمتى بزرگ كرده است.

هماره نام او بزرگ باد.

در رساله حاضر، از اين كتاب عظيم، بسيار استفاده شده است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-الغدير و علامه امينى.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شيعه ى دوازده امامى، بر آنستكه: پس از رسول خدا، رهبرى جهان اسلام، با اميرمؤمنان على(عليه السلام) و آنگاه با يازده فرزند پاكش، مى باشد.

و اين ايده و عقيده را دلايلى به روشنى آفتاب در آستين دارد كه با ديدن آن، بى نظران بى غرض را جاى ترديد باز نمى ماند:

جابر فرزند عبدالله، از ياران ويژه ى پيامبر(صلى الله عليه وآله)، مى گويد:

روزى كه آيه ى وجوب اطاعت از خدا و رسول و اولى الامر(1)، فرود آمد به آن گرامى گفتم: خدا و رسول را شناخته ايم امّا سه ديگر چه كسانند؟

فرمود: «آنان امامان و جانشينان من هستند كه

__________________

1- اَطيْعوُا الله وَ اَطيعُوالرَّسوُلَ وَ اُولِى الاَْمْرِمِنْكُمْ،سوره نساء،آيه ى 59.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نخستين ايشان على فرزند ابوطالب و آنگاه به ترتيب حسن، حسين، على بن الحسين، محمدبن على - كه در تورات باقر ناميده شده و تو، جابر او را در خواهى يافت و در آن روزگار، سلام مرا بدو برسان! - پس از او جعفربن محمد الصّادق، موسى بن جعفر، على بن موسى، محمدبن على، على بن محمد، حسن بن على و در انجام: فرزندِ حسن بن على خواهد بود همان كه نام و كنيه ى(1)او همانند من است(2) و (3)».

_________________

1- در زبان عرب،به نام هايى كه جزء نخستين آن كلمه ى «اب» يا «ام» مى باشد، كنيه مى گويند.

2 - نام و كنيه ى پيامبر(صلى الله عليه وآله) به ترتيب محمد و ابوالقاسم است.

3- منتخب الاثر، ص 101 به نقل از كفاية الاثر، مؤلف اين كتاب در اين باب 50 روايت از كتابهاى عامه و خاصه نقل مى كند كه در همه ى آنها پيامبر(صلى الله عليه وآله) امامان دوازده گانه(عليهم السلام) را با اسم معرفى نموده است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نخستين پيشوا

هيچ جامعه يى، در هيچ موضوع از زمان و مكان، نمى تواند بى راهبر ويلهورها به سر برد; اين قولى است كه جملگى برآنند. با الهام از اين واقعيّت، اين يادآورى به خاطر مى آيد كه:

هر كس كه زمامدار جامعه يى است، اگر به دوام و سعادت آن عشق مىورزد، ناگزير بايد در حراست آن كوشا باشد و با توجّه به شعاع قدرت، مسؤوليّت، دانش و بينشى كه دارد; در حال و هم آينده و حتّى آينده ى دور آن جامعه بينديشد و طرح و برنامه داشته باشد، تا هماره سرنوشت جامعه به حوزه ى سعادت ايده آل، نزديك گرداند.

بر همين اساس و روى همين الزام است كه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

زمامداران، حتّى در مسافرت هاى كوتاه، قائم مقامى براى خود تعيين مى كنند. و اين كار در همه ى جلوه هاى رهبرى، نمود دارد:

يك رئيس خانوار، يك مدير مدرسه، يك استاد كار كارخانه، در غيبت چند ساعته، جانشينى براى خويش برمى گزيند و ديگران را به فرمانبرى از او- در غياب خويش - سفارش مى كند. اين مسأله چندان بديهى است كه نياز به برهان ندارد.

پيامبر دلسوز و مآل انديش

پيامبر گرامى(صلى الله عليه وآله) كه راهبر جامعه ى جهانى اسلام بود، بر همين روال عمل مى كردند.

هر جا كه براى نخستين بار، فروغ اسلام مى تابيد; هر چند هم كوچك، آن گرامى حاكمى شايسته بر آن

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى گماشت تا زمام امور را به دست گيرد.

براى لشكرهايى كه به جهاد اعزام مى كرد، فرمانده ى سپاه معيّن مى فرمود و گاه چند نفر را به ترتيب معاون آن فرمانده قرار مى داد تا اگر يكى كشته شود، سپاه بى سرپرست نماند.

همچنين، كسانى را مى شناسيم كه آن گرامى، به هنگام مسافرت از مدينه، آنان را به عنوان جانشين و نماينده ى خويش مى گمارد تا مدينه در غيبت آن بزرگ، بى زمامدار نماند(1).

شيعه مى گويد: با همين دليل چگونه با خرد موافق است كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) رحلت فرمايد بى آنكه جانشين

__________________

1- به كتاب هايى كه درباره ى تاريخ اسلام و روش رسول اكرم(صلى الله عليه وآله)، نوشته شده است مانند سيره ى ابن هشام، مراجعه فرماييد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خويش را برگمارده باشد؟!

كدامين سوى از اين احتمال ها كه بر مى شمريم با خرد راست است؟:

- آيا پس از رحلت «پيامبر(صلى الله عليه وآله)» ديگر جامعه ى اسلامى نيازى به رهبر نداشت؟

- و يا پيامبر(صلى الله عليه وآله) براى جامعه ى مسلمين، پس از خويش، اهميّتى قائل نبود؟

- و يا دلسوزى و تدبير خويش، از كف نهاده بود؟

- و يا لايق ترين جانشين را نمى شناخت؟

دگر باره مى پرسيم: كدام سوى از اين احتمال ها كه بر شمرديم، با خرد هماهنگ مى باشد؟

پيامبر عزيز اسلام(صلى الله عليه وآله)- كه با مهرى عميم، در همه ى چم و خم هاى زندگى مسلمانان، نشانه هاى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

راهبرى و تعيين تكليف را از سوى او، مى توان ديد، چگونه ممكن است، در امرى چنين عظيم، تعيين تكليف نفرموده باشد؟

شيعه ى اماميّه با توجّه به اين حقايق، به پى جويى متون و مدرك هاى نخستين و اصلى اسلام مى پردازد و در اين پى جويى، به منابعى سرشار كه خرد و وجدان اسلامى اش، از پيش حكم مى كرده است; برمى خورد و سرانجام بدين نتيجه مى رسد كه از پيامبر (صلى الله عليه وآله)، فرمانهايى روشن، كافى و قاطع در زمينه ى تعيين جانشين به جاى مانده:

چنان چون: آيه ى ولايت، حديث غدير، حديث سفينه، حديث ثقلين، حديث حق، حديث منزلت، حديث دعوت عشيره و ديگر چيزهاييكه در كتاب هاى بزرگ به گستردگى به محك بحث و تحقيق زده شده

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

است. و ما از اين همه، تنها حديث غدير را برمى گزينيم و انصافتان را به داورى مى طلبيم:

حديث تاريخى غدير

پيامبر گرامى(صلى الله عليه وآله)، در سال دهم هجرت به مكّه عزيمت فرمودند تا فريضه ى حج بگزارند.

اين حج، در آخرين سال عمر پيامبر عزيز، انجام شد و به همين جهت در تاريخ، آن را حجّة الوداع مى گويند، يعنى حج بدرود، حج خداحافظى.

همراهان پيامبر را كه به شوق همسفرى با آن حضرت و ديدن و فراگرفتن حجّى درست، به ركابش شتافته بودند; تا 120هزار نفر نوشته اند...

گروهى نيز در شهر مكّه به او پيوستند. پس از انجام گزاردن حج و به هنگام بازگشت به مدينه، روز هيجدهم

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ماه ذيحجه، در «غدير خم(1)» اين آيه نازل شد:

يا اَيُّهَاالرَّسوُلُ: بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ، فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النّاسِ(2).

«اى پيامبر، برسان آنچه از پروردگارت بر تو فرود آمده است و اگر نرسانى، رسالت خداى را به جا نياورده اى و خداوند تو را از - گزند - مردمان در امان دارد...».

بدين ترتيب فرمانى بزرگ از سوى خداوند بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) نازل شد.

لبهاى كاروانيان به آهستگى نجوا مى كند:

- خدا فرمانى داده است...

__________________

1- غدير خم نام جايى است بين مكه و مدينه.

2- سوره ى مائده، آيه ى 67 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و همه منتظر فرمان مى مانند...

در همين هنگام، پيامبر(صلى الله عليه وآله)، دستور مى دهد كه همه از حركت باز گردند و بازماندگان در رسند.

چنين مى كنند... و راهگذرانى بسيار، به فرمان رسول خدا(صلى الله عليه وآله)، اينك براى شنودن يك خبر ايستاده اند... و صحرا چنان كه مى دانيم و گفتيم: پهنه ى بى آب و تفته ى غدير خم است.

نيمروز است و هرم آفتاب سوزنده;

خبر چيست كه پيامبر در اينهنگام و هنگامه، مردم را بر سر پا نگاهداشته است؟

در اين هنگام، بانگ اذان به گوش مى رسد; پيامبر(صلى الله عليه وآله) با مردم نماز مى گزارد و از باربند شتران، مكانى بلند ساخته مى شود. پيامبر(صلى الله عليه وآله) بر فراز آن مى ايستد. سينه ها نفس ها را دزديده اند و مردم چون

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ريگزار صحرا، خاموش خاموشند و منتظر شنودن خبر.

پيامبر(صلى الله عليه وآله) شروع مى كند; سخنانش چون تراوش ذرّات آب كه از آبشار در هوا بپراكند، نرم و نوازشگر است و هرم گرما را مى شكند و مردمان تشنه، زير آفتاب، با گوش جان آن را مى نوشند و مى نيوشند; پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) پس از ستايش خداوند، چنين ادامه مى دهد:

- من و شما، هر دوران مسؤوليم(1); چه مى گوييد؟

- گواهيم كه ما را تبليغ كردى و در اين راه چه بسيار كوشيدى، خدا تو را بهترين پاداش دهد!

- آيا به يگانگى خداوند و پيامبرى بنده اش

__________________

1- مسؤوليت پيامبر(صلى الله عليه وآله)، ابلاغ رسالت و مسؤوليت ديگران، عمل بدين و ابلاغ به ديگران است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

محمد(صلى الله عليه وآله)، گواهى نمى دهيد؟

و به راستينى بهشت، دوزخ، مرگ، رستخيز و زندگى پس از در گذشتن؟

- گواهى مى دهيم.

- خدايا گواه باش! و آنگاه رو سوى مردم باز مى گويد:

- مردم! من و شما كنار كوثر يكديگر را خواهيم ديد; هشيار باشيد كه پس از من با دو «گرانبها گوهر» چگونه خواهيد بود؟

- اى پيامبر خدا، آن دو، چيست؟

- كتاب خدا و اهل بيت من. خدا به من خبر داده است كه اين دو از هم نگسلند تا كنار كوثر به من رسند... از آنان پيشى مجوييد كه هلاك خواهيد شد و هم باز پس نمانيد كه باز موجب هلاكت است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

در اين هنگام، دست اميرمؤمنان حضرت على(عليه السلام)را برمى افرازد تا مردم، همه، او را ببينند و بازشناسند; پس آنگاه در همان حال منشور آسمانى جانشينى خود را مى خواند:

-اَيُّهَاالنّاسُ مَنْ اَوْلَى النّاس بَاْلُمُؤْمِنينَ مِنْ اَنْفُسِهِمْ.

مردم! چه كسى به مؤمنان از ايشان سزاوارتر است و بر آنان ولايت و سرپرستى دارد؟

- خدا و پيامبرش داناترند.

- خدا بر من ولايت دارد و من بر مؤمنان، و من بر گرويدگان، از خود ايشان سزاوارترم; پس:

مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلىٌّ مَوْلاهُ(1)

_____________________

1- طبق روايت احمد بن حنبل - يكى از چهار پيشواى بزرگ اهل تسنن - پيامبر(صلى الله عليه وآله) اين جمله را چهار بار تكرار فرمود.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

هر كس من ولىّ و سرپرست اويم، على سرپرست و ولىّ اوست.

خداى من! دوستانش را دوست بدار و با دشمنانش دشمن باش! و يارى كن هر كه او را يارى كند و كيفر ده آن را كه با وى بستيزد...

هان! هر حاضرى بايد به غايبان ابلاغ كند.

هنوز مردم نپراكنده اند كه اين آيه نازل مى شود:

امروز دينتان را كامل و نعمت را بر شما تمام كردم و خرسند شدم كه اسلام دين شما باشد(1)!

پس آنگاه پيامبر(صلى الله عليه وآله)، فرياد برآورد: الله اكـبر!

____________________

1- اَلْيَوْمَ اَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ اَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتى وَ رَضيتُ لَكُمُ الاِْسلامَ ديناً، سوره ى مائده، آيه ى 3.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

دين خدا كامل شد و پروردگار به رسالت من و امامت على پس از من، خشنود گشت.

پس از اين مراسم، مردم به اميرمؤمنان حضرت على(عليه السلام) شاد باش گفتند; از كسانى كه پيشاپيش اصحاب، به اميرمؤمنان، حضرت على(عليه السلام) تهنيت گفتند، ابوبكر و عمر بودند كه گفتند:

بَخّ بَخّ لَكَ يا عَلىُّ، اَصْبَحْتَ مَوْلاىَ وَ مَوْلى كُلّ مُؤمِن وَ مُؤمِنَة اى خوشا بر تو يا على، كه مولاى من و هر مرد و زن با ايمان شده اى.(1)

سند حديث غدير

اين حديث از جهت سلسله ى راويان، چندان محكم است كه شايد كمتر مانند داشته باشد.

___________________

1- الغدير، ج 1، ص 11 - 9.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

يكصد و ده نفر(1)از اصحاب پيامبر(صلى الله عليه وآله) كه در غدير حاضر بوده اند، اين حديث را بى هيچ واسطه، از پيامبر(صلى الله عليه وآله) نقل كرده اند و هم هشتاد و چهار نفر از تابعين(2).

دانشمندان آگاه و بى غرض، چه تاريخ نويسان و چه مفسّران و ديگرها، از اهل تسنّن، مسأله ى غدير را با مدارك زياد در كتاب هاى خود آورده اند، كه نام سيصد و پنجاه نفر از آنها در كتاب «الغدير» فراهم آمده است.

چه بسيارى از دانشمندان بزرگ اسلامى، در اين باره مستقلا كتاب نوشته اند كه نام بيست و شش نفر از آنان باويژگيهاى كتاب هايشان در «الغدير» فراهم آمده است.

__________________

1- الغدير، ج 1، ص 61 - 14.

2- الغدير، ج 1، ص 72-62 - تابعين آنانند كه خود پيامبر(صلى الله عليه وآله)را نديده اند، امّا يك يا چند تن از اصحاب آن حضرت را ديده اند. «فريدوجدى».

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فرهنگ نويسان چون به واژه ى غدير يا مولى، رسيده اند، داستان غدير را باز گفته اند...

و بارى، كوچك ترين ترديد و كمترين سايه ى انكار در سند حديث غدير وجود ندارد مگر براى آن دسته از مردمان كه در نور خورشيد مى ايستند و گرمى آن را برپوست خود حس مى كنند امّا باز مى گويند نور و گرمايى نيست.

بررسى كوتاهى در معناى حديث غدير

حديث غدير، با نشانه هايى كه در خود آن و خارج از آن وجود دارد; چنان چشمگير است كه هر انسان با انصافى را متوجّه خود مى سازد و از آن به روشنى برمى آيد كه اميرمؤمنان، حضرت على(عليه السلام)، نخستين جانشين پيامبر اسلام بوده است.

اينك به توضيح و گشودن برخى از آن نشانه ها

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و شواهد مى پردازيم:

1- كلمه ى مولى كه در اين حديث به چشم مى خورد، از روشن ترين كلماتى است كه در اين زمينه به كار گرفته شده است.

«مولى» در اين حديث يعنى كسى كه داراى مقام ولايت، امامت، رأى و فرمان است و خواسته اش بر همه ى خواسته ها مقدّم; به اين دليل كه پيامبر پيش از جمله ى «من كنت مولاه» فرمود:

اَيُّهَا النّاسُ مَنْ اَوْلىَ النّاسِ بِالْمُؤمنينَ مِنْ اَنْفُسِهِمْ؟

مردم! چه كسى به مؤمنان از ايشان سزاوارتر است.

معناى اولويت پيامبر(صلى الله عليه وآله) آن است كه خواسته ى او بر خواسته ى مردم پيشى جويد و هر چه بگويد و انجام دهد، براى مردم حجّت باشد و مردم پيروى كنند و در حقيقت بر مردم ولايت و سرپرستى داشته باشد. حال

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  22  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى گوييم: همانطور كه در جمله ى پيشين، صحبت از اولويّت و ولايت پيامبر(صلى الله عليه وآله)است، در جمله ى بعد هم بايد صحبت از ولايت و اولويت به همان معنى باشد تا ارتباط معنوى دو جمله ى پيشين و پسين، محفوظ بماند.

بدين ترتيب، معناى درست و كاملى كه از اين چند جمله به دست مى آيد; اين است كه پيامبر(صلى الله عليه وآله)فرمود:

آيا من نسبت به شما از خودتان سزاوارتر نيستم; همه گفتند هستى; آنگاه پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود: همين سزاوارى و اولويّت و ولايت كه من نسبت به شما دارم، على نيز دارد و پس از من، او مولاى همه ى مسلمانان و جانشين من خواهد بود.

پس، در اين حديث، هيچ يك از معانى ديگر «مولى»، جز همان اولويت و ولايت و امامت، منظور نيست و معانى ديگر در اين مقام، كاملا بى تناسب است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  23  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

توجّه به اين نكته نيز كه: پيامبر اسلام در آن هواى گرم، انبوه مردم را سرپا نگهداشت; اين حقيقت تاريخى را بيشتر آشكار مى كند كه موضوع، اهميّتى ويژه داشته است وگرنه هيچ عاقلى باور نمى كند كه پيامبر(صلى الله عليه وآله)مردم را در آن شرايط نگه دارد و منظورش فقط اين باشد كه يك موضوع جزئى(مثلا على دوست من است) را به مردم يادآورى كند.

2- دليل ديگر اين كه:

پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) در جمله ى بعد فرمود: «خدايا يارى كن آن را كه على را يارى كند و از رحمت خود دور بدار آن را كه از يارى على، خوددارى كند».

پيامبر(صلى الله عليه وآله) مى دانست كه پس از او، حضرت على(عليه السلام)بايد از نظر ظاهر، نيرو و ارتش داشته باشد و مردم او را يارى كنند تا اسلام ريشه گيرد; چرا كه حكومت اسلام

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  24  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نياز به فرماندهان عادل و مطاع دارد و لازم است همه ى مردم از جانشين پيامبر فرمانبردارى كنند; از اين رو، ياوران حضرت على(عليه السلام) را دعا كرد و مخالفان او را نفرين، تا از اين راه نيز به مردم بفهماند مخالفت با حضرت على(عليه السلام)، موجب غضب خداوند و نفرين پيامبر(صلى الله عليه وآله) است.

3- پيامبر(صلى الله عليه وآله) در پيشانى خطبه فرمود:

آيا به يگانگى خدا و رسالت بنده اش محمد(صلى الله عليه وآله)، گواهى نمى دهيد؟ گفتند: مى دهيم، آنگاه فرمود: ولىّ و مولاى شما كيست و سپس فرمود: هر كس من مولاى او هستم على نيز مولاى او خواهد بود.

بديهى است كه منظور از ولايت حضرت على(عليه السلام)، پس از شهادت به يگانگى خدا و رسالت و ولايت پيامبر، همان امامت است زيرا جز بدين معنى، ارتباط

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  25  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

جمله ها حفظ نمى شود و مى دانيم كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) از بليغ ترين و فصيح ترين مردمان بود در گفتار.

4- مردم پس از انجام مراسم، به اميرمؤمنان حضرت على(عليه السلام) تهنيت ها گفتند. آشكار است كه اين شاد باش در صورتى صحيح به نظر مى رسد كه در آن روز حضرت على(عليه السلام) از سوى خدا و پيامبر(صلى الله عليه وآله)، به مقامى بلند رسيده باشد. جز در اين صورت، تهنيت معنا نداشت.

5- آيه ى: يا اَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَيْكَ مِنْ ربِّكَ وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغت رِسالَتَهُ وَاللهُ يَعصِمُكَ مِنَ النّاس(1).

_____________________

1- سوره مائده، آيه 67 . اى پيامبر، برسان آنچه از پروردگارت بر تو فرود آمده است و گرنه رسالت خداى را به جانياورده اى و خداوند ترا از - گزند - مردمان در امان دارد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  26  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

به گواهى دانشمندان اهل تسنن، روز غدير، درباره ى مسأله ى جانشينى حضرت على- كه درود خدا بر او - فرود آمده است(1).

براى نمونه، گفتار مفسّر و مورّخ بزرگ اهل تسنّن: حافظ ابو جعفر محمّد بن جرير طبرى را مى آوريم:

«... بعد از اين آيه كه در غدير خم نازل شد، پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود: جبرئيل از طرف خدا دستور آورد كه در اين جايگاه بايستم و به هر سفيد و سياه اعلام كنم كه على فرزند ابوطالب، برادر من، وصىّ من، جانشين من و امام پس از من است...»(2).

____________________

1- علاّمه امينى در «الغدير» سى نفر از مشاهير اهل تسنّن را نام مى برد كه همه اعتراف كرده اند اين آيه درباره ى على(عليه السلام)نازل شده است.

2 - الغدير، ج 1، ص 214، به نقل از كتاب الولاية طبرى .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  27  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

6- اشعار و چكامه هاى شكوهمند و بلندى كه شاعران و اديبان اعصار از آن روز تا امروز درباره ى غدير و جانشينى اميرمؤمنان، حضرت على(عليه السلام)سروده اند; گذشته از اهميّت جنبه ى ادبى، دليل محكمى در مسأله ى مورد بحث ماست زيرا همه ى آنها خطبه ى غدير خم را مربوط به ولايت و امامت دانسته و شرح داده اند.

شعر و نام اين شاعران همه ضبط شده است و آنان كه با ادبيات عرب آشنايى دارند، مى توانند كتاب ارجمند «الغدير» را ببينند.

در اين كتاب بلند، اشعار و نام بسيارى از شعرايى كه در موضوع غدير شعر سروده اند، از قرن اوّل هجرى تاقرنهاى بعد، به ترتيب فراهم آمده و حتى نقد و بررسى شده است.

7- پيامبر بزرگ ما(صلى الله عليه وآله) و امامان گرامى(عليهم السلام)، روز هيجدهم ذيحجّه را، يكى از عيدهاى رسمى مسلمانان

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  28  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اعلام فرموده اند تا مسأله ى غدير، هر ساله بازگو شود و به دست فراموشى سپرده نگردد.

چنان كه ابوريحان بيرونى دانشمند مشهور ايرانى در قرن پنجم، در كتاب «آثار الباقيه» و نيز ابن طلحه ى شافعى در كتاب «مطالب السؤول»، روز غدير را يكى از عيدهاى اسلامى نام برده اند.

ابو منصور ثعالبى، اديب و دانشمند مشهور هم در كتاب «ثمارالقلوب» شب غدير را از شبهاى بزرگ اسلامى دانسته است.

8- احتجاج ها: اميرمؤمنان، حضرت على(عليه السلام) و امامان ديگر، هرگاه به حديث غدير احتجاج و در برابر مخالفان بدان استدلال كرده اند، هيچ كس در معناى آن و اين كه مربوط به امامت و جانشينى حضرت

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  29  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

على(عليه السلام)است; اشكالى نكرده و مجاب شده اند(1).

اميرمؤمنان(عليه السلام)، يك روز در كوفه خطبه مى خواند; ضمن آن فرمود: به خدايتان سوگند مى دهم، هر كس در غدير حاضر بود و به گوش خود شنيد كه پيامبر مرا به جانشـينى برگزيد، بايستد، تنها آنان كه به گوش خود از پيامبر شنيده اند; برخيزند نه آنان كه از ديگران شنيده اند و خود در غدير نبوده اند. جمعى برخاستند.

احمد حنبل، پيشواى بزرگ مذهب حنبلى مى گويد:

آنان سى نفر بودند كه آن روز برخاستند و به شنيدن حديث غدير گواهى دادند.

بايد دانست كه در آن تاريخ، بيست و پنج سال يا بيشتر از واقعه ى غدير گذشته بود و هم برخى از

____________________

1- الغدير، ج 1، ص 159 به بعد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  30  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اصحاب پيامبر(صلى الله عليه وآله) در آن روز، در كوفه نبودند و ياپيش ازتاريخ در گذشته بودندو نيزبرخى به بعضى غرض هابودند وگواهى ندادند.

رهبر آزادگان حضرت امام حسين(عليه السلام) نيز به هنگام سخنرانى در اجتماع اسلامى مكّه، بين هفتصد نفر از پارسايان اصحاب و تابعان پيامبر(صلى الله عليه وآله)(1)،فرمود:

«... به خداوندتان سوگند باد، آيا مى دانيد كه پيامبر در غدير، على(عليه السلام) را به خلافت و ولايت برگزيد و فرمود: حاضران به غايبان برسانند؟

آن جمع همه گفتند: خدا گواه است كه چنين بود...»(2).

____________________

1- دويست نفر ايشان از اصحاب بودند.

2- در كتاب ارجمند «الغدير» ج 1، ص 213 - 159،22، احتجاج در اين زمينه شده است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  31  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

در پايان اين مقال، با تقريظى كه شيخ محمّد دحدوح، امام جمعه و پيشواى روحانى اهل تسنّن شهر حلب بر كتاب الغدير نوشته است; سخن را كوتاه مى كنيم:

«... كتاب الغدير، حقايقى را استوار كرد و در برابر، خرافه هايى را ريشه كن ساخت. برخى از چيزها را به ثبوت رسانيد كه ما نمى دانستيم و گفته هايى را باطل كرد كه ما بر اثر بى خبرى، قرنها بدانها دل سپرده بوديم.

آرى، از حوادث گذشته، به گونه يى براى ما سخن رفته بود كه ما مى گفتيم: منشاء آنها را نمى دانيم و در اسرار آنها نيز نمى انديشيديم; با آن كه لازم بود از پيشامدها درس مى گرفتيم و بناى بلند بررسى قضاياى تاريخى را بر پايه ى تحقيق بالا مى برديم...».

چنان كه ديديم، تا پيش از كتاب الغدير اين مقدار،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  32  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

دانش عمومى اهل تسنّن مى بود از واقعه ى تاريخى غدير; امّا هم اكنون و از آن پس كه فصل ها و بخش هاى «الغدير» منتشر شد، در برابر، دريايى جوشان مى بينند سرشار از دليل رسا، برهان روشن و دانش فروزان; آنچه در «الغدير» مى بينيم يك زبان مى گويد: فروغ مهتاب پوشيدنى نيست.

برخى از كتابهاى مفيد در اين زمينه مى توانيد بخوانيد:

1 - ترجمه ى كتاب «المراجعات»

2 - ترجمه ى كتاب «الغدير»

3 - شبهاى پيشاور

4 - حساسترين فراز تاريخ