هدايت معنوى و باطنى امام (عليه السلام) 

درسهايى از اصول دين، شماره نوزده

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه : هدايت معنوى و باطنى امام(عليه السلام)

نويسنده : هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر : مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-7743221

تيراژ : 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

قطع : جیبی

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

زندگى پيامبر(صلى الله عليه وآله)و كردارهاى او، نمايشگر راستين برنامه هاى اساسى اسلام است. او، هم راهبر سياسى و زمامدار جامعه ى مسلمانان بود و هم با پيك وحى، احكام و قوانين اسلامى را، از سوى خدا دريافت مى فرمود و در قلمرو حكومت اسلامى به كار مى بست. كردار او، قانون مجسّم و رفتارش اخلاق محض و دستوراتش، رهبرى و هدايتى خردمندانه و استوار بود... به پندواندرز اكتفا نمى كرد بلكه به تشكيل جامعه يى نمونه براساس عدالت راستين نيز مى پرداخت.

چرا كه اسلام در تأمين سعادت جامعه، ضمانت

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اجراى دنيوى نيز دارد; چنان نيست كه: كيفر كسانى را كه به سعادت جامعه با بزهكارى، لطمه مى زنند، فقط به آخرت حوالت كند بلكه هم در اين سو، و در همين دنيا نيز آنان را به كيفر مقرر شده مى رساند. پس حكومت و رهبرى، متن كار آن گرامى بود.

اما البته اسلام، اين امتياز را برسيستمهاى ديگر حكومتى دنيا دارد كه: به آن روى سكّه ى وجود هر انسان نيز، هماره چشم داشته است و همگام با اكثر دستورهاى اسلامى به كسب فضايل معنوى و انسانى، توصيه مى كند.

آنچه امروز در تمدّن بشرى، بسيار به دست فراموشى سپرده شده و روزاروز، نتيجه هاى پليد و پلشت آن به چشم مى خورد; همين مسأله است: «از خاطر بردن انسانيت و معنويت و آخرت».

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اما اسلام، به اين مهم، توجّه ويژه دارد و پيشوايان اسلام، پيوسته اساس ايده ى خويش را بر همين «تربيت معنوى» انسانها; قرار مى دادند.

بيشتر مردم، از حقيقت «جوهر والاى انسانى» خويش، غافل اند; چرا كه چنان لطيف و دقيق است كه جز به چشم روشن بينان نمى آيد... پس، از ديدگاه مردم عادى، اين سرزمين خرّم وجود هر انسان; در كرانه يى دور از افكار و ايده ها ونگرش مردم عادى قرار دارد و از توجّه به آن ناتوانند، تا چه رسد به آن كه بتوانند در اين زمينه «راهبر» باشند.

از انسانى كه پس از گذشت قرنها، هنوز نيمى از همه ى فعّاليّتها و واكنشهاى فيزيكى بدن خويش را، باز نشناخته است; چگونه مى توان انتظار داشت كه جنبه ى متافيزيكى آن را بشناسد؟! و براى رسيدن به آن دور

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

دست; برنامه و طرح ارائه كند؟!

پس بى هيچ گفتگو، در اين زمينه راهبر، بايد خود كسى باشد كه جوهر وجودش، با عالم متافيزيك پيوند داشته باشد و محرم و آشناى آن عالم و در همه ى راههاى ناشناخته و بلند آن وادى، راهسپر باشد... كه گفت: تا راهرو نباشى، كى راهبر شوى؟

به راستى، آيا سزاوار است كه دست از سرنوشت معنوى انسان بشوييم؟

استعداد ويژه ى روحانى و جوهر متعالى هر انسان را، ناديده انگاريم؟

و او را با حيوانى برابر بدانيم و با دنياى خور و خواب و خشم و شهوت واگذاريم تا چون كرم، در نيازهاى حيوانى خود بلولد؟

هيچ، هرگز، اين سزاوار مقام بلند انسان نيست...

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

انسان، با نيازهاى روحانى و ملكوتيش و با استعداد ويژه اى كه خداوند در اين زمينه در نهاده است; شاهكار آفرينش و خورشيد عالم خلقت است: بر اوست كه چون مهر عالمتاب، تابلنديهاى دور از دسترس، مكان بگيرد و بر همه ى آفاق چون نور آفتاب، گرما و حرارت بپاشد...

چرا كه اين برگزيده; در منظومه ى آفرينش، سرگردان نيست; ذرّه اى است اما از پرتو خورشيد بلند ربوبى; بر او تابيده اند و خدا در جمع آفريده هاى خويش به او، نظر لطف داشته است و دارد...

آثار اين لطف را از سوى خداوند نسبت به انسان در طول تاريخ بشرى، با بعثت پيامبران به چشم مى بينيم.

خدا بر اساس همين مهر و لطف، پيامبران را فرستاد، تا راهبرى كنند و روح بلند و بى آرام انسان هارا به

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

كرانه ى آن رستگارى و والايى عظيم برسانند.

قرآن كريم به اين حقيقت در آيه هاى بيشمار اشاره مى كند:

از جمله آنجا كه ابراهيم پيامبر(عليه السلام)، از خدا مى خواهد: پروردگارا! بر فرزندان ما، پيامبرى از خودشان بفرست تا آيه هاى روشن تو را برآنها بخواند و به آنان، كتاب و حكمت آموزد و پاكشان سازد; كه تو عزيز و حكيمى.(1)

در همين آيه، به روشنى مى بينيم كه: غير از دانش و حكمت و راهنمايى; پاكى و تزكيه ى نفس - كه همان تربيت معنوى است، يكى از اركان دعوت انبيا، به شمار آمده است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى بقره، آيه 129 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

در مكتب پيامبر ارجمند، مردانى از اين تربيت ويژه، برخوردار شدند و به تكاملى شگرف و خيره كننده رسيدند. سلمان، ابوذر، مقداد، عمار، ميثم، اويس قرن و ديگرها و ديگرها; همه از اين گروه برتر هستند.

وجودشان سرچشمه ى پاكى و درستى بود... از همه ى بدى ها پاك شده بودند... بجز خدا، نمى خواستند و بجز خدا نمى ديدند در همه ى وجود و بر سراسر جان و قلب و روح و تنشان، تنها خدا حكومت مى كرد...

به همين جهت، هر يك نمونه ى يك انسان تكامل يافته و هركدام منشاء خدمت هاى زمان خويش بودند.

پس، اخلاق و تهذيب روح، موضوع تشريفاتى و زائدى نيست كه نسبت به آن بى تفاوت بمانيم تا آنگاه كه از همه ى مسائل زندگى فارغ شديم و ذوق به ما

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

حالى داد و زندگى مجالى; به آن بپردازيم... نه، اخلاق سازنده ى همين زندگى و جزئى از آن و البته بسيار از آن مهمتر است: يعنى با گواهى خرد واحساس; صفات عالى اخلاقى و پاكى روح، چنان عظيم و چنان پرژرفاست كه انسان در پناه آن، از صورت و نقش، در مى گذرد و به حيات معنوى و حقيقت ارجمند انسانى خويش مى رسد تا آنجا كه: «آنچه ناديدنى است، آن ببيند»(1).

اشاره هايى از قرآن به حيات معنوى انسان

* مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَر اَوْاُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ، فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيوةً طَيِّبَةً.(2)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- از هاتف اصفهانى با اندك تغيير در مصراع .

2- سوره ى نحل، آيه ى 97 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

هركس - از مرد يا زن را - كردارى شايسته باشد، و ايمان هم; ما بدو، زندگى وحيات پاك خواهيم داد.

* يا اَيُّهَالَّذين امَنوُا اسْتَجيبوُا لِلّهِ وَ لِلرَّسوُلِ اِذا دَعاكُمْ لِما يُحْييكُمْ .(1)

اى مؤمنان چون خدا و پيامبر، شما را به سوى آنچه كه حيات بخش شماست فرا خواندند پاسخ گوييد; كه زنده خواهيد شد.

آشكار است كه زندگى و حياتى كه در آيه هاى بالا به چشم مى خورد; غير از زنده بودن ظاهرى است.

چيزى نيست جز حيات معنوى و زنده بودن راستين انسانى; كه تنها از راه كردار نيك و تزكيه ى نفس، حاصل مى گردد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى انفال، آيه ى 24 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

حيات معنوى چگونه پيدا مى شود؟

براى پيدايش حيات معنوى نيز، چون ساير پديده ها، شرايطى لازم است.

حيات معنوى، ثمره ى رفتار و كردار انسان است.

البته رفتار وكردارى كه با آموزش درست و راستين، شكل گرفته و از مربّيانى آسمانى، آموخته شده باشد.

امر و نهى خدا - كه آنرا اصطلاحاً «تشريع» مى گوييم; با حقايق و واقعيّتهاى عالم آفرينش و دنياى هستى يعنى «تكوين» ارتباط و بستگى كامل دارد. ما چون از حقايق عالم و مصالح و مفاسد رويدادها: ناآگاهيم; زيرا دانشمان بسيار اندك است; پس، از رفتارى كه سازنده ى حيات معنوى ما باشد، بى خبريم; امّا: امام(عليه السلام)آن حقايق و مصالح والا و بلند را، چون

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آموزگارى آگاه و مهربان، براى بشر، با بيانى بسيار روشن، باز مى گويد، تا سعادتمند شويم و به حيات معنوى برسيم.

پس دين: مجموعه ى حقايق و معارفى است بالاتر از فهم عادى ما كه خداوند آنها را به وسيله ى پيامبر و جانشينان پاك و معصوم او بيان مى كند تا در درون ما حيات معنوى را به وجود آورد و سعادت ابدى ما را تضمين كند.

اينك: اگر ما فرمان برديم، رستگارى خواهيم داشت; و گرنه زيان برده ايم، درست مانند كودكى كه تحت تربيت قرار مى گيرد و ازمربى، تنها امر و نهى، مى شنود و كارهايى را كه از خواسته اند، بى چون و چرا انجام مى دهد; اگر چه بيشتر نمى فهمد كه در عمق آن چيست و چه سودى دارد، ولى پس از گذراندن ايام

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تربيت، از جهت اخلاق و روشهاى پسنديده يى كه در باطن او، به وجود مى آيد، زندگى سعادتمندانه يى خواهد داشت... اما اگر از انجام دستورهاى مربى، سرپيچى كرده باشد، بعدها در خواهد يافت كه تا چه اندازه زيان برده است.

راهنماى حيات

اينك ببينيم، تأمين اين زندگى معنوى و تكامل آن - كه حتماً به راهنما نياز دارد - باكيست؟

آيا از انسان عادى برمى آيد؟; يا بايد كسى باشد با كلماتى مطمئن و تضمين شده و در رفتار، مصون از خطا و در اصطلاح: «معصوم» و نيز خود او بر مقام بلند حيات معنوى، ايستاده.

چرا كه خداوند تا كسى را خود كاملا هدايت نكند،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

وظيفه ى هدايت ديگران را برعهده ى او نمى سپارد.(1)

به ويژه كه: اساساً امامت به مفهوم هدايت معمولى نيست، زيرا اين وظيفه ى هر مسلمانى است و خاص امام نيست.

مراد از آن هدايت; «هدايت به امر» است. و تا آنان به حيات معنوى دست نيافته باشند و حقايق عالم برايشان كشف نشده باشد; نمى توانند به اين گونه هدايت بپردازند.

از وارسى آيات قرآن، در زمينه ى «امامت» و «هدايت»، در مى يابيم كه هر جا سخن از معناى امامت به ميان آمده; مسأله ى: «هدايت به امر» نيز، به عنوان

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- اَفَمَنْ يَهْدى اِلَى الْحَقِّ احقُّ أَنْ يُتّبعَ، اَمَّنْ لايَهْدّى اِلاّ اَنْ يُهْدى، فَمالَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ؟ سوره يونس، آيه ى 35 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تفسير و توضيح، ذكر شده است.

«هدايت به امر» چيست؟

امام، گذشته از آموزش احكام و هدايت ظاهرى; ولايت و هدايت باطنى نيز، دارد.

يعنى از راه باطن، دست انسانهايى را كه استعداد و سزاوارى دارند، مى گيرد و به سوى كمال سوق مى دهد. اين هدايت، چون بر اساس، فيض معنوى و مقام هاى باطنى انجام مى شود، «هدايت به امر» ناميده مى شود.

هدايت باطنى، مقام والايى است كه پيامبران بزرگ، پس از مقام پيامبرى، به آن مى رسيدند; چنان كه خداوند، ابراهيم(عليه السلام)را پس از مقام پيامبرى، به امامت و مقام هدايت باطنى رسانيد; كه فرمود:

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

اِنّى جاعِلُكَ لِلنّاسِ اِماماً.(1)

امام(عليه السلام); چون به مقام ولايت و هدايت به امر، رسيده است; مى تواند دست به كارهايى بزند كه از نظر- گاه مردم عادى، شگفت انگيز و غيرممكن مى نمايد.

به شهادت قرآن; «آصف بن برخيا»، از اوصياى سليمان(عليه السلام)توانست در مدتى كمتر از يك چشم بر هم نهادن; تخت «ملكه ى سبا» را، پيش از ورود او نزد سليمان حاضر سازد; چراكه او بر جهان خارج از طبيعت، مسلّط و پاره يى از حقايق پوشيده ى اين جهان را فرا گرفته بود.

پيشوايان و امامان معصوم ما(عليهم السلام)در مرتبه يى بس

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى بقره، آيه 124 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

والاتر از آصف، قرار داشتند.

شاهد اين حقيقت; تاريخ معتبر و مدارك اصيل روايى است كه در آن ها هدايت معنوى و ولايت باطنى امامان گرامى ما; ضمن داستانهاى زيادى; ياد شده است.

بارى;

امام چون خود در عالى ترين درجه ى حيات معنوى است; يك نوع هدايت و جذبه ى روحانى دارد كه مى تواند. بر دلهاى مردم شايسته، تأثير بگذارد و در آن ها تصرّف كند و آنان را به سوى كمال بكشاند... چنان كه در تاريخ، شرح حال گروهى از شاگردان امامان را مى خوانيم كه تاريخ به وجود تابناك ايشان مى بالد...

اينك نمونه اى چند:

1- مرد دمشقى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  19  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

على بن خالد «زيدى» بود; يعنى پس از امام چهارم حضرت زين العابدين(عليه السلام); ساير امامان را قبول نداشت و در زمان امام نهم، حضرت جواد كه درود خدا بر او باد - مى زيست.

مى گويد: در شهر «سامراء» بودم.

به من خبر دادند: مردى از دمشق را بدين جا به آورده اند و به اسارت و زندانى كرده اند كه ادّعاى پيامبرى مى كند.

به ديدن او رفتم.

پرسيدم چگونه يى و سرگذشت تو چيست؟

گفت: در شام، در محلّى كه مى گويند محل نهادن سر مقدّس و پاك امام شهيد آزاده، حضرت حسين(عليه السلام)است به عبادت مشغول بودم.

يك شب، به ناگاه مردى را پيش روى خود يافتم كه

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  20  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فرمود: برخيز!...

بى اراده برخاستم; كمى با او راه رفتم... اما خود را در مسجد كوفه يافتم!

فرمود: اين مسجد را مى شناسى؟

گفتم: آرى، مسجد كوفه است.

او نماز خواند، و من نيز با او نماز خواندم; آنگاه دوباره به راه افتاديم... هنوز راهى نرفته بوديم كه خود را در مسجد مدينه ديدم!

او به رسول خدا درود فرستاد; و هر دو آنجا نيز نماز گزارديم.

آنگاه خارج شديم و دوباره در راه بوديم... لحظه اى بعد خود را در مكّه ديدم... طواف كرديم... خارج شديم و گامى چند نپيموده من خود را بر جاى نخستين، در دمشق يافتم... و آن شخص از نظر ناپديد شد.- گويى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  21  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نسيمى بود كه به نوازش، برچهره ام وزيد و رفت...-

يك سال از اين ماجرا گذشت... سال بعد، باز همان مرد را ديدم، شاد شدم او مرا به همان سفرها خواند و همچنان، چون بار نخستين، همه ى آن جايگاههاى پاك را با هم درنورديديم... اما آنگاه كه مى خواست از من جدا شود، بدو گفتم:

- تو را سوگند مى دهم به كسى كه چنين يارايى، به تو داده است، خود را به من بازشناسان!

گفت: من: محمدبن على بن موسى بن جعفر; «يعنى امام نهم» مى باشم.

***

...و من اين واقعيّت را به هر كس كه ديدم بازگفتم تا خبر به محمد بن عبدالملك زيارت رسيد. او دستور داد تا مرا گرفتند و تهمت زدند كه مدّعى پيامبرى شده ام...

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  22  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

و اينك مى بينى كه در زندان او هستم.

به او گفتم: مى خواهى شرح حالت را براى محمد بن عبدالملك بنويسم؟

گفت بنويس!

من نوشتم; اما ابن عبدالملك، در جوابم نوشت:

« به او بگو; از همان كه در شبى او را از شام به كوفه و آنگاه به مدينه و مكّه و سپس به دمشق برد و بازگرداند، بخواهد، تا از اين زندان نيز رهايش كند».

از اين پاسخ اندوهناك شدم.

صبح آن روز به زندان رفتم، تا جواب نامه را به او بگويم.

اما ديدم كه سربازان بسيار و مردم بيشمارى، در حوالى زندان رفت و آمد مى كنند، پرسيدم چه شده است؟

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  23  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

گفتند: همان زندانى كه ادّعاى پيامبرى داشت; از زندان گريخته است و نمى دانيم كه به زمين رفته يا چون پرنده اى به آسمان.

على بن خالد، مى گويد; پس از ديدن اين واقعه; دست از مذهب خود «زيدى» شستم و از شيعيان امام نهم، حضرت جواد(عليه السلام)شدم.(1)

2- ميثم تمار

حضرت على(عليه السلام)، سالار پرهيزكاران، ميثم را خريد و آزاد كرد; و از وى پرسيد چه نام دارى؟

«سالم»

- اما من از پيامبر شنيدم كه نام اصلى تو ميثم است.

- آن عزيز راست فرموده اند، شما نيز راست

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- ارشاد مفيد، ص 305 - 304 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  24  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مى گوييد; نام اصلى من ميثم است.

- پس در نامى كه پيامبر فرموده است، بمان، و نام ديگر را ترك كن!

حضرت على(عليه السلام)، بدين ترتيب، بنده يى را خريد و آزاد كرد اما رشته اى از مهر برگردن او افكند كه تا آخرين لحظه هاى زندگى، با او ماند... مرگ هم نتوانست اين رشته را از گردن او بگسلد.

ميثم، آزاده يى بود كه استعدادى شگرف داشت و در مكتب حضرت على(عليه السلام)، رفته رفته آبرويى بزرگ يافت و در زمره ى ياران حضرت على(عليه السلام)، جاى گرفت.

از دقايق آگاه گشت و به حقايق پى برد. به على(عليه السلام)عشق ورزيد... چونانكه گياه تشنه، به باران، از او الهام مى گرفت، با او مى زيست، در او غرق بود و از او بر نور دل و شادى جان خويش مى افزود... و اين لذّت را به

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  25  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

جهانى ثروت، نمى فروخت.

روزى حضرت على(عليه السلام)به او فرمود:

تو پس از من به دار آويخته خواهى شد و بدنت را با حربه اى زخمى خواهند كرد و روز سوم، محاسن (ريش) تو از خون بينى و دهانت گلگون خواهد شد.

تو را در كنار خانه ى «عمروبن حريث»، به دار خواهند زد... همراه با 9 تن ديگر...

چوبه ى دار تو از همه كوتاه تر است، بيا برويم آن درخت خرمايى كه سرانجام بر شاخه اى از آن آويخته خواهى شد به تو نشان بدهم...

حضرت على(عليه السلام)آن درخت را به ميثم نشان داد.

سالها گذشت ...

حضرت على(عليه السلام) شهيد شد.

بنى اميّه بر مردم چيره شدند...

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  26  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ميثم بارها به كنار آن درخت مى رفت و نماز مى گزارد و با آن سخن مى گفت:

اى درخت! خدا ترا بركت دهد! من براى تو آفريده شده ام و تو براى من رشد مى كنى .

ميثم، در سال شهادت خود، به خانه ى خدا مشرّف شده و با «ام سلمه» ملاقات كرد.

ام سلمه به او گفت: نام تو را بسيار از پيامبر مى شنيدم كه به على(عليه السلام) تو را سفارش مى كرد.

ميثم از او، سراغ امام حسين(عليه السلام)را گرفت و چون شنيد كه آن حضرت به خارج شهر رفته اند; گفت: سلام مرابه آن گرامى برسان و بگو: ديرى نخواهد گذشت كه من و تو، در سراى ديگر، يكديگر را در پيشگاه پروردگار باز خواهيم ديد.

ام سلمه دستور داد تا براى خوشبو كردن محاسن

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  27  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ميثم، عطر آوردند. سپس به او گفت: به زودى محاسنت (در راه دوستى پيامبروآل او)به خونت رنگين خواهد شد.

ميثم وارد كوفه شد. مأمورين ابن زياد او را دستگير كردند و نزد او بردند.

اين سخنان بين ايشان رد و بدل شد:

- خداى تو كجاست.

- در كمين ستمگرانست و تو يكى از آنانى.

- مولاى تو على(عليه السلام)درباره منو تو چه گفته است؟

- فرمود: تو مرا به دار خواهى زد، در كنار 9 شهيد ديگر و چوبه دار من از همه كوتاه تر است...

- من مى خواهم با گفته ى مولايت مخالفت كنم و تو را به طرزى ديگر بكشم.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  28  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

- چگونه مى توانى، او از پيامبر و پيامبر از سوى خدا خبر داد; مى توانى با خدا مخالفت كنى؟; من محل شهادتم را نيز مى دانم و اولين مسلمانى هستم كه لجام بر دهانم مى زنند.

عبيداللّه بن زياد، با خشم فراوان دستور داد، فعلاً او را به زندان ببرند... در همين زندان، ميثم به مختار ثقفى، مژده آزادى او را داد و گفت:

تو به خون خواهى حضرت سيّد الشّهداء(عليه السلام)ابن زياد را خواهى كشت و چنين شد.

***

بارى; سرانجام، ميثم را به قربانگاه بردند... به سكوى پرتاب معنوى... مكانى كه از آنجا به عالى ترين و والاترين جايگاه پرواز روح بشر، صعود مى كرد او را كنار خانه ى «عمروبن حريث»، بر چوب همان درختى كه از

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  29  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پيش مى شناخت بردار آويختند... مردم گرد او جمع شدند... او بر فراز دار فرصتى مناسب يافت تا فضايل على(عليه السلام)را بيان كند...

زبان گشاد و دلهاى مردم گشود و جمعى را آگاه ساخت...

به ابن زياد خبر بردند كه ميثم تو را رسوا كرد... دستور داد تالجام به دهان او بزنند تا نتواند سخن بگويد...

و حربه اى به او زدند،چنان كه حضرت على(عليه السلام)خبر داده بود.

و او «اللّه اكبر» مى گفت... در آخر روز سوّم، خون از دهان وبينيش جارى و محاسنش به خون رنگين و از آن گلگون شد... سلام خدا بر او باد.(1)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- ارشاد مفيد، ص 154 - 152 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  30  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

3- اويس قرنى

پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)فرمود:

« از سوى قرن بوى بهشت مىوزد، اى اويس قرنى بسيار به تو مشتاقم هركس او را ديد سلام مرا به او برساند.(1)

حضرت على(عليه السلام)، هنگامى كه مردم در ناحيه ى «ذى قار»، با او بيعت مى كردند; فرمود: از سوى كوفه هزار سرباز- نه بيش و نه كم - خواهند آمد و با من بيعت خواهند كرد.

چون به آن جا رسيدند;

«ابن عباس»، سربازان را شمرد و آنها را 999 نفر يافت. در حيرت شد كه چرا يك نفر كم است؟

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سفينة البحار، ج 1، ص 53 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  31  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

چيزى نگذشت كه مردى نزديك شد با لباسى پشمينه و شمشير و سپر و ساير لوازم جنگى، و پيش حضرت على(عليه السلام) رفت و گفت:

مى خواهم با شما بيعت كنم تا سر حد مرگ و جانبازى. حضرت(عليه السلام)فرمود:نامت چيست؟

- اويس

- تو همان اويس قرنى هستى؟

- آرى

- اللّه اكبر... محبوب من رسول خدا(صلى الله عليه وآله) - كه درود خدا بر او - به من خبر داد كه مردى از پيروان او را خواهم ديد به نام اويس قرنى كه از گروه خدا و رسول او است و به شهادت خواهد مرد... و گروهى بيشمار را

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  32  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شفاعت خواهد كرد.(1)

چنين نيز شد و در ركاب حضرت على (عليه السلام)به شهادت رسيد.(2)

اويس، از جهت معنوى، به والايى مقام، مشهور است.

از عبادت لذّت مى برد و نسبت به زر و سيم دنيا بى علاقه بود.(3)

از كلمات و جملات اويس، مى توان به رگه هايى از حيات معنوى عظيم اين مرد، آگاهى يافت:

- به خدا سوگند، انديشيدن، به مرگ و ترس و بيم از روز بازپسين; براى مرد ايمان، در دنياجاى شادمانى باز نمى نهد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- ارشاد مفيد، ص 149 .

2- اسدالغابة، ج 1، ص 152 .

3- اعيان الشيعه، ج 13، ص 93 - 81، چاپ دوم.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  33  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

- در برابر امر به معروف و نهى از منكر به ما دشنام مى دهند و تهمت مى زنند، امّا با اين همه ما به حق خدا قيام مى كنيم.(1)

4- قنبر

قنبر نيز، از رادمردانى است كه از پرتو، قدرت معنوى پيامبر(صلى الله عليه وآله) و على(عليه السلام)به مقامى بس بلند رسيد.

از گفتن حقايق و پوييدن راه راستين، هراس نداشت. از نظر دنيا پرستان با آن كه در ظاهر، غلامى بيش نبود; در سير مقام معنوى به جايى رسيد كه محرم اسرار على(عليه السلام)شد.

جمله هاى زنده، كوبنده و پر تپش اين مرد آهنين، در محضر حجاج بن يوسف، جلاد خون آشام تاريخ كه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سفينة البحار، ج 1، ص 53 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  34  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ساديسم جنايت و خونريزى داشت - بسيار مشهور است:

حجاج پرسيد:

- تو در خدمت على (عليه السلام)چه مى كردى؟

- آب وضويش را حاضر مى كردم.

- هنگامى كه از وضو، آسوده مى شد چه مى گفت؟

- اين آيه را مى خواند: فَلَمّا نَسَوا ما ذُكِّروُا بِهِ، فَتَحْنا عَلَيْهِمْ اَبْوابَ كُلِّ شَىْء...

يعنى پس آنگاه كه كه يادآوريهاى ما را از ياد بردند; هر درى را به رويشان گشوديم - تا آنگاه كه از داده هاى ما شادمان شدند; (آنگاه); ناگهان آنان را باز مى گيريم و ايشان سرافكنده و نااميدند و حجتى نخواهند داشت، ريشه و دنباله ى گروهى كه ستم كردند بريده خواهد

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  35  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

شد... والحمد للّه ربّ العالمين...(1)

- گمان مى كنم اين آيه را بر ما تأويل مى كرد؟

قنبر با كمال شهامت گفت: آرى.

ـ اگر تو را بكشم چه خواهى كرد؟

- من سعادتمند خواهم شد و تو شوربخت.(2)

- از مولايت على (عليه السلام)ابراز بيزارى كن!

- اگر از دين او بيزارى جويم، آيا مرا به دينى بهتر از آن، رهنمون خواهى شد؟

- ... (حجاج به اين سؤال او پاسخ نداد و آنگاه گفت):

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره ى انعام، آيه ى 45 - 44 .

2- بحار، ج 42، ص 136 - 135 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  36  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

من كشنده تو هستم، هر گونه دوست دارى بگوى تا ترا همان گونه بكشم.

- اين اختيار را باتو مى گذارم.

- چرا؟

- چون هر گونه مرا بكشى، به همان گونه تو را - در آخرت - خواهم كشت.

مولايم على(عليه السلام)خبر داده است كه مرا به ستم و ناحق سر مى برند.

حجاج دستور داد تا سرش را بريدند.(1)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- ارشاد مفيد، ص 155 .