سالروز وفات زوجه رسول الله و ام الزهراء حضرت خدیجه کبری تسلیت باد
ولادت و خانواده
خديجه (س) 68 سال قبل از هجرت بدنيا آمد . خانواده اي که خديجه را پرورش داد ، از نظر شرافت خانوادگي و نسبتهاي خويشاوندي ، در شمار بزرگترين قبيله هاي عرب جاي داشت . اين خاندان در همه حجاز نفوذ داشت . آثار بزرگي و نجابت و شرافت ازکردار و گفتار خديجه پديدار بود .
خديجه از قبيله هاشم بود و پدر و اقوامش از ثروتمندان قريش بودند . پدرش خويلدبن اسد قريشي نام داشت . مادرش فاطمه دخترزائد بن اصم بود .
اخلاق خديجه (س) خديجه در بين اقوام خود يگانه و ممتاز و ميان اقران کم نظيربود . او به فضيلت اخلاقي و پذيراي هاي شايان بسيار معروف بود وبدين جهت زنان مکه به وي حسد مي ورزيدند .
دخترت خويلد در سجايا و کمالات اخلاقي زبانزد و نمونه بود و به حق ايشان کفو خوبي براي پيامبر (ص) بود . بي ترديد مي توان گفتکه اين سجايا و فضايل اخلاقي سبب شد تا خديجه براي همسري پيامبراکرم (ص) شايسته شمرده شود . طبق روايات ، او براي پيامبراکرم (ص) ياوري صادق بود .
آيا خديجه (س) قبل از پيامبر (ص) ازدواج کرده بود؟
معروف است اولين کسي که به خواستگاري خديجه آمد يکي ازبزرگان عرب به نام «عتيق بن عائذ مخزومي» بود . او پس ازازدواج با خديجه ، در جواني در گذشت و اموال بسياري براي خديجه ارث گذاشت . پس از او «ابيهاله بن المنذر الاسدي» که يکي ازبزرگان قبيله خود او بود ، با وي ازدواج کرد . ثمره اين پيوندفرزندي به نام «هند» بود که در کودکي در گذشت . ابيهاله نيز پس از چندي ، وفات يافت و ثروت بسيار از خويش بر جاي نهاد.
هرچند اين مطلب که پيامبر اکرم (ص) سومين همسر خديجه بود وجز عايشه با دوشيزهاي ازدواج نکرد ، نزد عامه و خاصه معروف است; ولي مورد تاييد همگان نيست . جمعي از مورخان و بزرگان ، نظرمخالف دارند ; براي مثال «ابوالقاسم کوفي» ، «احمد بلاذري» ، «علم الهدي» ، (سيدمرتضي) در کتاب «شافي» و «شيخ طوسي» در «تلخيص شافي» آشکارا ميگويند که خديجه ،هنگام ازدواج با پيامبر ، «عذرا» بود . اين معنا را علامه مجلسي نيز تاييد کرده است . او مينويسد : «صاحب کتاب انوارو البدء» گفته است که زينب و رقيه دختران هاله ، خواهر خديجه بودند .
برخي از معاصران نيز چنين ادعا کرده اند و براي اثبات ادعاي خود کتابهايي نوشته اند .
آشنايي با حضرت محمد (ص) فضايل اخلاقي خديجه ، بسياري از بزرگان و صاحب منصبان عرب رابه فکر ازدواج با وي مي انداخت . ولي خاطرات همسر پيشين به وي اجازه نمي داد شوهري ديگر انتخاب کند . تا اينکه با مقامات معنوي حضرت محمد (ص) آشنا شد و آن دو غلامي که براي تجارت همراه پيامبر (ص) فرستاده بود ، مطالب و معجزاتي که از ويديده بودند ، براي خديجه نقل کردند . خديجه فريفته اخلاق و کمالو مقامات معنوي پيامبر (ص) شد . البته او از يکي ازدانشمندان يهود و نيز ورقه بن نوفل ، که از علماي بزرگ عرب وخويشان نزديک خديجه به شمار مي رفت ، در باره ظهور پيغمبرآخرالزمان و خاتم الانبيا (ص) مطالبي شنيده بود . همه اين عوامل موجب شد تا خديجه حضرت محمد (ص) را به همسري خودانتخاب کند .
ازدواج خديجه
زفاف خديجه با حضرت محمد (ص) 2 ماه و یا 75 روز پس از بازگشت از سفر تجارت شام تحقق يافت . در آن زمان ، حضرت محمد (ص) 25سال داشت و خديجه چهل ساله بود . ابن عباس سن ايشان را 28 سال نقل مي کند . هرچند بعضي از مورخان اهل سنت سعي مي کنند اين سخن را رد کنند ; چون راوي آن محمد بن صائب کلبي از شيعيان است وآنها او را ضعيف ميدانند .
خديجه به سبب علاقه به حضرت محمد (ص) و مقام معنوي او بارسول خدا ازدواج کرد و تمام دارايي و مقام و جايگاه فاميلي خودرا فداي پيشرفت مقاصد همسرش ساخت .
در عقد ازدواج حضرت محمد (ص) و خديجه ، عبدالله بن غنم به آنها چنين تبريک گفت:
هنيئا مريئا يا خديجه قد جرت لک الطيرفيما کان منک باسعد
تزوجتخير البريه کلها و من ذا الذي في الناس مثل محمد ؟
و بشر به البران عيسي بن مريم و موسي ابن عمران فياقرب موعد
اقرت به الکتاب قدما بانه رسول من البطحاء هادو مهتد
گوارا باد بر تو اي خديجه که طالع تو سعادتمند بوده و بابهترين خلايق ازدواج کردي . چه کسي در ميان مردم همانند محمد (ص) است . محمد (ص) کسي است که حضرت عيسي و موسي به آمدنش بشارت داده اند و کتب آسماني به پيامبري او اقرار داشتند .
رسولي که سر از بطحاء (مکه) در مي آورد و او هدايت کننده وهدايت شونده است .
احترام پيغمبر خدا (ص) به خديجه
احترام حضرت محمد (ص) به خديجه ، به خاطر عقيده و ايمان اوبه توحيد بود .
خصال خديجه (س) خديجه از بزرگترين بانوان اسلام به شمار ميرود . او اولين زني بود که به اسلام گرويد ; چنان که علي بن ابيطالب (ع) اولين مردي بود که اسلام آورد . اولين زني که نماز خواند ، خديجه بود. او انساني روشن بين و دور انديش بود . با گذشت ، علاقهمند به معنويات ، وزين و با وقار ، معتقد به حق و حقيقت و متمايل به اخبار آسماني بود. همين شرافت براي او بس که همسر رسول خدا (ص) بود و گسترش اسلام به کمک مال و ثروت او تحقق يافت.
خديجه از کتب آسماني آگاهي داشت و علاوه بر کثرت اموال و املاک، او را «ملکه بطحاء» ميگفتند . از نظر عقل و زيرکي نيزبرتري فوق العاده اي داشت و مهمتر اينکه حتي قبل از اسلام وي را«طاهره» و «مبارکه» و «سيده زنان» ميخواندند .
جالب اين است او از کساني بود که انتظار ظهور پيامبر اکرم (ص) مي کشيد و هميشه از ورقه بن نوفل و ديگر علما جوياي نشانه هاي نبوت ميشد . اشعار فصيح و پر معناي وي در شان پيامبر اکرم (ص) از علم و ادب و کمال و محبت او به آن بزرگوار حکايت ميکند .
نمونهاي از اشعار خديجه در باره پيامبراکرم (ص) چنين است :
فلوانني امسيت في کل نعمه و دامت لي الدنيا و تملک الاکاسره
فما سويت عندي جناح بعوضه اذا لم يکن عيني لعينک ناظره
اگر تمام نعمتهاي دنيا از آن من باشد و ملک و مملکت کسراها وپادشاهان را داشته باشم ، در نظرم هيچ ارزش ندارد زماني که چشمبه چشم تو نيافتند .
ديگر خصوصيت خديجه اين است که او داراي شم اقتصادي و روح بازرگاني بود و آوازه شهرتش در اين امر به شام هم رسيده بود .
البته سجاياي اخلاقي حضرت خديجه چنان زياد است که قلم از بيانآن ناتوان است . پيامبر اکرم (ص) ميفرمايد : «افضل نساء اهل الجنه خديجه بنت خويلد و فاطمه بنت محمد ومريم بنت عمران و آسيه بنت مزاحم .»
چه ميتوان گفت در شان کسي که مايه آرامش و تسلاي خاطر رسولخدا (ص) بود ؟ ! در تاريخ ميخوانيم : «حضرت محمد (ص) هر وقت از تکذيب قريش و اذيتهاي ايشان محزون و آزرده مي شدند ، هيچ چيز آن حضرت را مسرور نميکرد مگرياد خديجه ; و هرگاه خديجه را ميديد مسرور مي شد»
ذهبي ميگويد : مناقب و فضايل خديجه بسيار است ; او از جمله زنان کامل ، عاقل ، والا ، پايبند به ديانت و عفيف و کريم و ازاهل بهشت بود . پيامبر اکرم (ص) کرارا او را مدح و ثنا مي گفت و بر ساير امهات مومنين ترجيح ميداد و از او بسيار تجليل ميکرد. به حدي که عايشه ميگفت : بر هيچ يک از زنان پيامبر (ص) به اندازه خديجه رشک نورزيدم و اين بدان سبب بود که پيامبر (ص)بسيار او را ياد کرد .
درود خدا بر خديجه
خديجه کبربي چنان مقام والايي داشت که خداوند عزوجل بارها براو درود و سلام فرستاد . طبق روايتي از حضرت امام محمد باقر (ص) : پيامبر اکرم (ص) هنگام باز گشت از معراج ، به جبرئيل فرمود : «آيا حاجتي داري ؟»
جبرئيل عرض کرد : خواسته ام اين است که از طرف خدا و من به خديجه سلام برساني»
در روايتي ديگر ميخوانيم : روزي خديجه به طلب رسول خدا (ص) بيرون آمد . جبرئيل به صورت مردي با وي رو به رو شد و از خديجه احوال رسولخدا (ص)را پرسيد . خديجه نمي توانست بگويد رسول خدا (ص) در کجا به سرميبرد . او ميترسيد اين مرد از کساني باشد که قصد کشتن پيغمبر(ص) را دارد . وقتي که خدمت آن حضرت رسيد و قصه باز گفت ،حضرت محمد (ص) فرمود : «آن جبرئيل بود و امر کرد که از خداتو را سلام برسانم .»
نقش خديجه در پيشبرد اسلام
وقتي حضرت خديجه دريافت که سعادتمند شده ، هرچه داشت در راه پيشرفت و موقعيت پيغمبر اسلام (ص) انفاق کرد . او تمام اموال خويش را به پيامبر (ص) بخشيد و در راه نشر اسلام به مصرف رساند . تا جايي که هنگام ارتحال ، پارچه اي براي کفن نداشت .
ابن اسحاق جمله اي در شان خديجه دارد که گوياي همکاري وصداقت او در پيشبرد اسلام است . او ميگويد : «خديجه ياور صادق و با وفايي براي پيامبر (ص) بود و مصيبتها در پي رحلت خديجه و ابوطالب بر پيامبر (ص) سرازير شد .»
گويا اين دو ، در برابر هجوم ناملايمات بر پيامبر اکرم (ص)، سدي بلند و مستحکم بودند .
اين جمله ، معروف که اسلام رهين اخلاق پيامبر (ص) ، شمشيرعلي (ع) ، و اموال خديجه است از نهايت همکاري و صداقت خديجه پرده بر ميدارد .
فرزندان خديجه در تعداد فرزندان حضرت خديجه ، ميان مورخان اختلاف است . به گفته مشهور : ثمره ازدواج رسول خدا و خديجه ، شش فرزند بود .
1- هاشم . 2- عبدالله . به اين دو «طاهر» و «طيب»ميگفتند . . 3- رقيه . 4- زينب 5- ام کلثوم . 6- فاطمه .
رقيه بزرگترين دخترانش بودو زينب ، ام کلثوم و فاطمه به ترتيب پس از رقيه قرار داشتند . پسران خديجه پيش از بعثت پيامبر (ص) ، بدرود زندگي گفتند . ولي دخترانش ، نبوت پيامبر(ص) را درک کردند .
گروهي از محققان معتقدند : قاسم و همه دختران رسول خدا (ص)پس از بعثت به دنيا آمدند و چندروز پس از پيامبر خدا (ص) به مدينه هجرت کردند .
وصيت خديجه حضرت خديجه (س) سه سال قبل از هجرت بيمار شد . پيغمبر (ص) به عيادت وي رفت و فرمود : اي خديجه ، «اما علمت ان الله قد زوجني معک في الجنه» ; آيا ميداني که خداوند تو را دربهشت نيز همسرم ساخته است ؟!
آنگاه از خديجه دل جويي و تفقد کرد ; او را وعده بهشت داد ودرجات عالي بهشت را به شکرانه خدمات او توصيف فرمود .
چون بيماري خديجه شدت يافت ، عرض کرد : يا رسول الله ! چندوصيت دارم : من در حق تو کوتاهي کردم ، مرا عفو کن .
پيامبر (ص) فرمود : هرگز از تو تقصيري نديدم و نهايت تلاش خود را به کار بردي . در خانه ام بسيار خسته شدي و اموالت را درراه خدا مصرف کردي .
عرض کرد : يا رسول الله ! وصيت دوم من اين است که مواظب اين دختر باشيد . و به فاطمه زهرا (س) اشاره کرد . چون او بعد ازمن يتيم و غريب خواهد شد . پس مبادا کسي از زنان قريش به او آزار برساند . مبادا کسي به صورتش سيلي بزند . مبادا کسي بر او فرياد بکشد . مبادا کسي با او برخورد غير ملايم و زنندهاي داشته باشد .
اما وصيت سوم را شرم ميکنم برايت بگويم . آن را به فاطمه عرض ميکنم تا او برايت بازگو کند . سپس فاطمه را فراخواند و به وي فرمود : «نور چشمم ! به پدرت رسول الله بگو :مادرم ميگويد : من از قبر در هراسم ; از تو ميخواهم مرا درلباسي که هنگام نزول وحي به تن داشتي ، کفن کني .»
پس فاطمه زهرا (س) از اتاق بيرون آمد و مطلب را به پيامبر(ص) عرض کرد . پيامبر اکرم (ص) آن پيراهن را براي خديجه فرستاد و او بسيار خوشحال شد . هنگام وفات حضرت خديجه ، پيامبراکرم (ص) غسل و کفن وي را به عهده گرفت . ناگهان جبرئيل درحالي که کفن از بهشت همراه داشت ، نازل شد و عرض کرد : يا رسول الله ، خداوند به تو سلام ميرساند و ميفرمايد : «ايشان اموالش را در راه ما صرف کرد و ما سزاوارتريم که کفنش را به عهده بگيريم .»
وفات خديجه (س)
خديجه در سن 65 سالگي در ماه رمضان سال دهم بعثت در خارج ازشعب ابوطالب جان به جان آفرين تسليم کرد . پيغمبر خدا (ص)شخصا خديجه را غسل داد ، حنوط کرد و با همان پارچه اي که جبرئيل از طرف خداوند عزوجل براي خديجه آورده بود ، کفن کرد . رسولخدا (ص) شخصا درون قبر رفت ، سپس خديجه را در خاک نهاد و آنگاه سنگ لحد را در جاي خويش استوار ساخت . او بر خديجه اشک ميريخت ، دعا ميکرد و برايش آمرزش ميطلبيد . آرامگاه خديجه درگورستان مکه در «حجون» واقع است .
رحلت خديجه براي پيغمبر (ص) مصيبتي بزرگ بود ; زيرا خديجه ياور پيغمبر خدا (ص) بود و به احترام او بسياري به حضرت محمد(ص) احترام ميگذاشتند و از آزار وي خودداري ميکردند .
ياد خديجه
رسول خدا (ص) با اين که بعد از رحلت حضرت خديجه (س) بازناني چند ازدواج کرد ; ولي هرگز خديجه را از ياد نبرد . عايشه ميگويد : هر وقت پيغمبرخدا (ص) ياد خديجه ميافتاد ، ملول وگرفته ميشد و براي او آمرزش مي طلبيد . روزي من رشک ورزيدم وگفتم : يا رسول الله ، خداوند به جاي آن پيرزن ، زني جوان وزيبا به تو داد .
پيغمبر (ص) ناگهان بر آشفت و خشمگينانه دست بر دست من زد وفرمود : خدا شاهد است خديجه زني بود که چون همه از من رومي گردانيدند ، او به من روي ميکرد ; و چون همه از من ميگريختند، به من محبت و مهرباني ميکرد ; و چون همه دعوت مرا تکذيب ميکردند ، به من ايمان مي آورد و مرا تصديق ميکرد . در مشکلات زندگي مرا ياري ميداد و با مال خود کمک ميکرد و غم از دلم ميزدود .
حضرت امام صادق (ع) فرمود : «وقتي خديجه از دنيا رفت ،فاطمه کودکي خردسال بود ، نزد پدر آمد و گفت : «يا رسول الله امي» ; مادرم کجاست ؟
پيامبر (ص) سکوت کرد . جبرئيل نازل شد و گفت : خدايت سلام ميرساند و ميفرمايد : به زهرا بفرما ، مادرت در بهشت و در کاخ طلايي که ستونش از ياقوت سرخ است و اطرافش آسيه و مريم هستند ،جاي دارد.
